‘Er zit geld in die vuilniszakken’

Haarlemmermeer

Afval is waardeloos. Voor degene die het weggooit in ieder geval. Maar in Haarlemmermeer kwamen ze erachter dat er geld in hun vuilniszakken zat. ‘We hebben letterlijk de zakken restafval opengescheurd en zagen dat 95 procent van wat daarin zat, nog recyclebaar was’, zegt wethouder John Nederstigt. ‘Maar dat gaat allemaal de oven in, dan heb je er niks meer aan.’

Jammer, vond de gemeente Haarlemmermeer. Want beter scheiden, levert geld op én bruikbare grondstoffen en onderdelen die hergebruikt kunnen worden. En dus liet de gemeente bewoners van drie buurten nadenken over hoe ze zo goed mogelijk hun afval kunnen scheiden. De huishoudens in de gemeenten produceren gemiddeld ongeveer 200 kilo restafval per jaar. Als dat omlaag kan naar 34 kilo, kan ook de afvalstoffenheffing door de helft.

Dat er veel winst te halen was, had D66-wethouder Nederstigt wel verwacht. Maar dat het zo snel zou gaan, was zelfs voor hem een verrassing. In januari startten de drie buurten met hun eigenbedachte afvalscheidsystemen het project ‘Winst uit je ­afval’. In nog geen half jaar ging het restafval in de drie buurten van 195 naar 88, 73 en zelfs 55 kilo per huishouden.

gemak

‘Het helpt dat de bewoners zelf een systeem hebben bedacht dat bij hun eigen wijk past. En dat gemak een grote rol speelt.’ Het groente- en fruitafval, tuinafval en plastic wordt heel dicht bij huis opgehaald. De container voor het restafval is iets verder weg, maar als het goed is hoeven de mensen daar ook veel minder vaak naartoe.

Zelf woont Nederstigt ‘geheel toevallig’ in één van de wijken die meedoen aan het project. ‘Eens in de twee of drie weken, brengen wij een halve zak restafval weg. Iedere twee dagen gaat er een zakje naar de groente- en fruitcontainer. Daar hoeven we maar twintig meter voor te lopen, dus dat is heel makkelijk.’ De mensen zijn enthousiast, merkt hij. ‘Er zijn natuurlijk altijd mensen die niet mee willen doen omdat ze niets met duurzaamheid hebben, maar die zijn bij wijze van spreken op één hand te tellen.’

Niet alleen in Haarlemmermeer vinden mensen het geen punt om hun afval te scheiden. Uit een enquête van de NOS en de regionale omroepen onder ruim 20.000 mensen blijkt dat gemeenten die niet gescheiden inzamelen zelfs een lager cijfer krijgen van hun inwoners dan gemeenten waar ze wel afval scheiden. Gemiddeld geven inwoners hun gemeente een 6,7 voor het inzamelen van het afval. Of ze per vuilnisbak moeten betalen of dat ze een vast ­bedrag kwijt zijn, maakt daarvoor niet uit.

Bunschotenaren zijn het minst tevreden over de afvalinzameling (zie kader). Zij geven hun gemeente een 4,1. In het Groningse Leek zijn ze juist heel blij met de vuilinzameling, de gemeente krijgt daar een 8,5. Daar worden maar liefst negen verschillende stromen afval in één keer gescheiden opgehaald. Daarvoor komt elke week een vrachtwagen langs.

kwaliteit

Maar het is niet altijd zo dat meer gescheiden inzameling meer milieuwinst oplevert, zegt Robbert van Duin. De voorzitter van het Recycling Netwerk, waarin verschillende mi­lieuorganisaties verenigd zijn, vecht al jaren tegen dat vooroordeel. ‘Zoveel mogelijk recyclen is niet de goede focus, het moet gaan om de kwaliteit van de recycling’, zegt hij. ‘Want hoe hoger die is, hoe meer financiële en milieuwinst het oplevert.’

Het beste voorbeeld daarvan is de zogenaamde bottle to bottle-recycling. ‘Van het materiaal van een plastic fles, kan weer een nieuwe fles worden gemaakt. Je gebruikt dus alle oorspronkelijke grondstoffen voor een nieuw product, er hoeft niets bij’, legt Van Duin uit. Een voorbeeld van hoe het niet moet, is de versnippering van rubberbanden die over voetbalvelden worden uitgestrooid. ‘Dat is de slechtste vorm van recycling. Die enorme hoeveelheden rubber zorgen voor allemaal schadelijke stoffen in de grond.’

Afval scheiden en recycling heeft zeker nut, zegt Van Duin. ‘Mits je het op de goede manier doet.’ Bij papier, karton en glas gaat dat redelijk goed, zegt hij. De meeste winst is te halen in de plasticrecycling, waar veel ‘troep’ tussen zit volgens Van Duin. ‘De PMD-recycling (plastic flessen, metalen verpakkingen en drinkpakken, ingezameld in de oranje containers) kost 100 miljoen euro per jaar, maar levert echt onvoldoende op. Het statiegeldsysteem kost nog minder dan 20 procent van de plasticinzameling en levert minstens zoveel milieuwinst op. Al is het wel winst dat al dat plastic in ieder geval niet met het restafval verbrand wordt.’

‘De meeste mensen zijn echt gemotiveerd om iets voor het milieu te doen in de vorm van afvalscheiding’, stelt Van Duin. ‘Stel ze daar dan ook toe in staat.’

In Haarlemmermeer is de bijvangst in ieder geval dat mensen ‘groener zijn gaan denken’, zegt wethouder Nederstigt. ‘Supermarktondernemers merken bijvoorbeeld dat hun klanten bewuster inkopen.’ <