Direct naar artikelinhoud

'Ik wil mezelf nooit meer zo verliezen als in Rio'

Hockeycoach Alyson Annan was zichzelf kwijtgeraakt op de Spelen van Rio. 'Ik heb mezelf kapot gemaakt.' Bij het EK in het Wagener Stadion wil ze een nieuwe versie van zichzelf presenteren. 'Ik heb nu meer rust.'

Alyson Annan praat met de bank tijdens een oefenwedstrijd tegen Engeland.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

In augustus 2016 zat hockeycoach Alyson Annan bij de Spelen van Rio de Janeiro als verdoofd in de dug-out. Ze had zichzelf gesloopt en ging kapot aan de stress. 'We hebben nog een kwart om die Duitsers te pakken', zei ze tegen de speelsters van het Nederlandse team, nadat de reguliere speeltijd in de halve finale was verstreken. De internationals keken haar verwonderd aan. Wist Alyson niet dat ze nu shoot-outs moesten nemen? Ze maakte excuses voor haar black-out.

Een jaar later oogt de 44-jarige Annan fit en scherp voor het EK in het Wagener Stadion. Met de hockeyploeg van Australië won ze als speelster alle hoofdprijzen, met het Nederlandse vrouwenteam moet ze als bondscoach een barrière overwinnen. Van 2 terug naar 1 voelt mentaal als een bergbeklimming, zeker na het afscheid van de gouden generatie. Klassieke leiders als aanvoerder Maartje Paumen en vice-captain Naomi van As moesten worden vervangen. En Annan diende ook zelf een metamorfose te ondergaan.

Op Hockey.nl stond het bericht dat jij aan het afvallen was.

Annan: 'Ik wist ook niet dat het nieuws was. Ik wilde fitter zijn dan in Rio, fit van lichaam en geest. Dat gaat niet altijd samen.'

Wat heb jij gedaan om te voorkomen dat je weer een black-out krijgt of bezwijkt aan de spanning?

'Ik heb me afgevraagd hoe het kon gebeuren, onder welke omstandigheden. Ik heb in Rio telkens tot diep in de nacht gewerkt. Ik moet zorgen dat ik voldoende water binnenkrijg.'

Heb je de beelden wel eens teruggezien? Je zag een dolende coach die het niet meer wist.

'Ik hoefde ze niet meer te zien, want ik weet wat er is gebeurd. De speelsters wisten heel goed wat ze moesten doen, ze waren voorbereid op shoot-outs. Ik had er zelf meer moeite mee dan de speelsters. Je wil niet dat zoiets gebeurt en toch overkomt het je. Ik heb mijn excuses aangeboden en twee dagen later voelde ik me sterk als coach in de finale. Voor mij is het een gesloten boek.'

Heb je de beelden wel eens teruggezien? Je zag een dolende coach die het niet meer wist.
Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Ook in de finale tegen Groot-Brittannië bleef je tijdens de shoot-outs in de dug-out en was je niet bij het team. Je wekte de indruk dat de spanning je opnieuw teveel werd.

'Ik stond zeker onder druk, de rest is beeldvorming. Had ik bij het team moeten staan? Misschien wel, maar de Engelse coach stond ook bij de bank.'

Ik sliep in Rio twee uur per nacht, at niet goed en dronk te weinig water

Een voetbaltrainer was ontslagen na zo'n black-out.

'Ik weet niet waar je op doelt. Ik heb er veel van geleerd en alles gedaan om een herhaling te voorkomen.'

In Rio was je voortdurend bezig met het analyseren van de tegenstander, terwijl de speelsters je dichter bij het team hadden willen hebben. Is het een les om meer los te laten?

'Absoluut. Ik had mezelf de druk opgelegd dat ik in negen maanden alles wilde weten over onze tegenstanders in Rio. Ik wilde het zo graag goed doen voor het team. Ik heb extreem hard gewerkt en gunde mezelf geen rust. Het is ten koste van mezelf gegaan. Ik sliep niet meer dan twee, drie uur per nacht. Ik heb mezelf kapot gemaakt.

'Het is een leerpunt geweest. We moeten ook als staf beter op elkaar letten. Simpele dingen als: je gaat nu naar bed, je moet gezond eten, hier is een fles water. Ik sta nu volledig in dienst van het team, maar besteed ook tijd aan mezelf.'

Ric Charlesworth is nog altijd haar mentor, vertelt Annan, in het hotel naast tennisclub Amstelpark in Amsterdam. Ze belde de legendarische oud-bondscoach van het Australische mannen- en vrouwenteam meteen na de Spelen. 'Als speelster besef je niet wat een coach allemaal in het team moet stoppen. Nu weet ik beter waarom Charlesworth sommige dingen deed. Net als hij wil ik open en eerlijk zijn, zeker ook in de communicatie met de speelsters.'

Europees kampioen waren de hockeysters voor het laatst in 2011. Na de finale in Mönchengladbach brak een noodbui los en maakte Kim Lammers een buikschuiver.Beeld anp

In jouw autobiografie vertel je dat Charlesworth jou vaak heeft gekleineerd.

'Ja, dat klopt. Het was nooit goed genoeg. Zelfs toen we in 2000 olympisch kampioen waren geworden, zei hij dat ik niet goed had gespeeld. Terwijl ik dat jaar tot beste speelster van de wereld werd uitgeroepen. Charlesworth was mijn grootste vijand en mijn beste vriend. Op zijn manier probeerde Ric het beste uit mezelf te halen. Al heb ik hem later wel verteld dat het bij mij niet heeft gewerkt.'

Maak jij je speelsters ook niet eerst klein om ze vervolgens weer op te bouwen?

'Nee, absoluut niet. Ik wil juist dat de internationals zich groot voelen en vertrouwen krijgen.'

In Rio haalde je de cornerverdediging weg bij keeper Joyce Sombroek, waardoor ze onzeker werd. Dat zag je terug in haar spel.

'Ik weet niet wat Joyce daarover heeft gezegd. Zo heb ik het niet ervaren.'

Had je de olympische finale tegen Groot-Brittannië niet gewonnen met aanvoerder Maartje Paumen centraal in de defensie?

'Maartje had in Rio een leidende rol als linksachter.'

Zij had voor haar gevoel meer in haar kracht gespeeld als libero, waardoor ze haar teamgenoten ook beter kon coachen.

'Het was een keuze van de technische staf. Wij vonden dat Maartje als linksachter beter tot haar recht kwam.

De ploeg zat eind 2015 veel dieper dan ik dacht. Het vertrouwen bij de speelsters was tot onder het nulpunt gezakt

Heb je na de Spelen getwijfeld of je door wilde gaan als coach?

'Ik heb niet aan mezelf getwijfeld. Ik heb me maandenlang slecht gevoeld, omdat ik door de media ben afgemaakt. Het is in Rio 15 seconden fout gegaan, met die black-out. Mijn kinderen hadden er ook last van op het schoolplein. En ze voelden mijn verdriet na Rio. Ik heb mijn fouten toegegeven. De kritiek was niet gebaseerd op feiten, op mijn black-out na dan.

'Ik vond dat onvoldoende recht is gedaan aan het teamproces. De ploeg zat eind 2015 veel dieper dan ik dacht. Ik wist niet wat ik meemaakte. Het vertrouwen bij de speelsters was tot onder het nulpunt gezakt. Op mijn vragen gaven de meiden antwoorden, die ze zelf graag wilden geloven. Maar ik zag dat het niet klopte.

'Ik ben geen psycholoog, ik wilde dat terrein niet betreden als coach. Ik heb dus hulp van buitenaf ingeschakeld. Sommige speelsters waren hun zekerheden kwijt. Ik zei: ga je voorbereiden op de Spelen van Rio. Die boodschap kwam niet binnen, wat ik ook zei. Ze geloofden me niet en waren bang om hun plek kwijt te rijken. Het was schrikbarend.'

CV Alyson Annan

1973 Geboren op 21 juni in Sydney
1994 wereldkampioen met Australische hockeyploeg
1996 goud Olympische Spelen Atlanta als aanvoerder Australische hockeyploeg
1998 wereldkampioen met Australië
2000 goud met Australië, Spelen Sydney
2000-2003 speelster en daarna coach Klein Zwitserland
2001 gescheiden van bondscoach Max Caldas
2004 assistent Nederlandse vrouwenploeg Spelen Athene
2005 getrouwd met Nederlandse oud-international Carole Thate
2011-13 assistent mannenteam Amsterdam
2013 kampioen als coach vrouwen Amsterdam
2014 eerste vrouwelijke hoofdcoach in hoofdklasse mannen Amsterdam
2015 bondscoach Nederlandse vrouwenploeg
2016 zilver met Nederlandse vrouwen Spelen Rio

Bij Paumen raakte je de juiste snaar door haar tijd te geven voor een fysieke en mentale reset.

'Ik zag al een tijdje aan haar dat het niet goed ging. Ze zat op dood spoor en dat gun je niemand. Ook al wilde Maartje zelf niet, ik heb doorgedrukt dat ze een toernooi zou overslaan. Toen ik Maartje in de ogen keek, wist ik dat ze die tijd goed zou gebruiken.'

Waarom stopte Marieke Dijkstra zo kort voor het EK als assistent? Voelt het als een nederlaag?

'Ik vind het jammer. Het idee was om samen het EK te doen, ik heb er alles aan gedaan om haar voor de staf te behouden.'

Is het zo moeilijk om met jou samen te werken?

'Soms ben ik moeilijk, omdat ik net zoveel uit mezelf en de staf wil halen als uit mijn speelsters. Maakt me dat een slecht mens? Ik geef extreem veel verantwoordelijkheid aan mijn staf. Soms moet ik de keuze bepalen. Uiteindelijk wilde Marieke stoppen, dat besluit moest ik respecteren. Maar ik baal ervan.'

Soms ben ik moeilijk, omdat ik net zoveel uit mezelf en de staf wil halen als uit mijn speelsters

Dit wordt het EK van de rehabilitatie, geldt dat ook voor jou?

'Zo denk ik niet. Ik wil maximaal presteren met het team. Het beeld dat anderen van mij schetsen is ongrijpbaar. Ik kan het niet controleren. Voorheen heb ik me er door laten beïnvloeden. Als coach heb je niet alles in de hand, je bent kwetsbaar. We willen maar een ding en dat is goud. Ik merk aan alles dat de speelsters weer nummer 1 van de wereld willen zijn. Alle teams starten met nieuwe energie, het is geen gegeven dat wij wel even het EK winnen. Een Europese titel zou mij veel voldoening geven, al zie ik het niet als een revanche.'

Bondscoach Alyson Annan en international Margot van Geffen.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant
Een Europese titel zou mij veel voldoening geven, al zie ik het niet als een revanche

Zien we op het EK een nieuw team met een nieuwe Alyson?

'Ik heb diep gezeten, maar het heeft me ook veel gebracht. Ik ben beter voorbereid, ik neem meer tijd voor de speelsters. Ze kunnen mijn kamer binnenkomen voor een gesprek, ik heb meer rust. Het voelt als een bevrijding. Het is goed om een stapje terug te doen. Ik kan nu lachen en genieten met de speelsters. Ik was vorig jaar ongeduldiger, omdat we zo weinig tijd hadden voor de Spelen. Ik wil mezelf nooit meer zo verliezen als in Rio.'