Dubieuze schuldenvulkaan steunpilaar van wereldeconomie
Breukelen
De waarschuwing komt uit de mond van Jaap Koelewijn, bijzonder hoogleraar Corporate Finance aan de Nyenrode Business Universiteit. ‘Economische groei is weer nadrukkelijk aanwezig, maar schuld ook. Overheden bouwen het gestaag op, net als bedrijven, vooral als ze grote overnames doen.’
Koelewijn neemt het woord ‘risico’ in de mond. ‘De grote vraag is, of we opgewassen zijn tegen een eventuele nieuwe recessie.’
De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) denkt – als het gaat om de eurozone – van niet. De eurolanden zijn onvoldoende beschermd tegen een nieuwe crisis, schrijft het adviesorgaan van de Nederlandse regering in een vrijdag verschenen advies. Sommige lidstaten hebben onverantwoord hoge schulden, terwijl diverse Europese banken oninbare kredieten hebben uitstaan. ‘Diepgaande economische hervormingen’ zijn – vooral in zuidelijke lidstaten – hard nodig, meent de AIV.
gekochte welvaart
De wijze waarop de economie groeit, heeft veel weg van gekochte welvaart. Met leningen hebben overheden, bedrijven en particulieren een ‘vulkaan van schulden’ opgebouwd, zei de Franse premier Edouard Philippe vorige maand.
De schulden zijn wereldwijd even groot als vlak voor de kredietcrisis van 2007/2008, schrijft de Bank voor Internationale Betalingen.
‘Als je naar de hele wereld kijkt, is de totale schuldenberg 300 procent van het wereld-bbp (de totale waarde van alles wat wordt geproduceerd, red.)’, rekende oud-minister Hans Hoogervorst onlangs voor bij radiozender BNR. Die 300 procent is een record. Ter vergelijking: in de eurozone mag de overheidsschuld niet groter zijn dan 60 procent van het bbp. Extra zorgwekkend is dat de schuldenberg vooral hoog is in de VS en China, de grootste economieën van de wereld.
ongelukken
Hoogervorst noemt de kans op een nieuwe economische crisis ‘vrij groot’, want de omvang van de wereldwijde schuldenberg is ‘levensgevaarlijk’ en ‘historisch ongeëvenaard’. ‘Dat is vragen om ongelukken.’
Hoogleraar Jaap Koelewijn denkt niet dat we automatisch afstevenen op ongelukken. Voorwaarde is wel dat overheden goed beleid uitzetten. ‘Regeringen moeten – nu het beter gaat – de financiële teugels niet laten vieren. Laten we niet in de valkuil stappen van het zomaar geld uitgeven. Het gaat om goed rentmeesterschap.’
Dat er veel wordt geleend, komt in hoge mate door het beleid van centrale banken zoals de Fed in de VS en de Europese Centrale Bank (ECB): in reactie op de crisis hebben zij miljarden in de economie gepompt, waarna lage rentes kredietverlening versoepelde.
Sommige analisten wijzen erop dat de hoge schulden geen probleem zijn, want de lage rente maakt de aflossing dragelijk. De Fed en de ECB treffen echter voorbereidingen om de rente te laten stijgen en de economie meer in evenwicht te krijgen.
‘We moeten ons voorbereiden op een tijdperk zonder extreem lage rentes’, zegt Koelewijn.
Dit is geen ramp, maar gaat wel gepaard met nieuwe risico’s. ‘Ik houd mijn vingers gekruist, want de economie is erbij gebaat dat een stijging van de rente geleidelijk gebeurt.’
hypotheekrente
Ondertussen doen consumenten er goed aan hun verantwoordelijkheid te nemen, adviseert de hoogleraar Corporate Finance.
Huizenbezitters worden geconfronteerd met een vraagstuk dat de afgelopen jaren uit zicht was: de stijging van de hypotheekrente. ‘Reken eens uit wat er gebeurt, wanneer de rente stijgt van zo’n 2 procent naar – laten we zeggen – 3 procent. Trek je dat?’
Los hiervan doet iedereen er verstandig aan eens goed naar zijn financiële situatie te kijken. ‘Ontschulden kan geen kwaad.’ <
Onder president Barack Obama nam de staatsschuld van de VS toe. Zijn regering (2009-2017) ging samen met de Fed, het stelsel van centrale banken in de VS, de schuldencrisis van 2007/2008 te lijf door veel geleend geld in de economie te pompen. Zo werd alleen al duizend miljard dollar uitgetrokken om Amerikaanse banken, verzekeraars en autoproducenten van de ondergang te redden.
Vorige maand liet de Fed weten dat Amerikaanse burgers via hun creditcards schulden hebben opgebouwd tot het niveau van 2009. Bovendien zijn de studieschulden de afgelopen tien jaar verdubbeld. Veel Amerikanen verwachten dat ze hun studieschulden nooit helemaal kunnen aflossen.
Deze week waarschuwde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat de schuldenberg waarop China zijn economische groei fundeert, een nieuwe financiële crisis kan ontketenen. Met de aanhoudende toename in private en publieke schulden ‘zijn er grote risico’s op een terugval in de groei’.
Hetzelfde IMF meldde vorige maand ook al dat in Latijns-Amerika bedrijven zich meer dan ooit in de schulden steken.
