Gastcolumn: 'Mag de politiek van het radicale midden nu eindelijk aan de beurt zijn?'

Anders dan bomen zijn wij bij onze geboorte niet aan een vaste grond gebonden. Toch hechten wij waarde aan een vaste grond. Dat verklaart waarom 97 procent van de wereldbevolking immobiel is. Het lijkt misschien vreemd, maar de plannen van de onderhandelende partijen om straks het Wilhelmus op basisscholen verplicht te stellen heeft net als de witte extremisten in Charlottesville iets met het woord 'wortelzucht' te maken.

Onder taalconnaisseurs is het begrip 'wortelzucht' al lang ingeburgerd. Het beschrijft een diepgeworteld verlangen naar een thuis en houvast in een complexe en snel veranderende wereld.

Met het Wilhelmus-plan wil 'Rechts met den Bijbel' de authenticiteit van Nederland benadrukken. Het moet een antwoord zijn op de nationale 'identiteitscrisis'. Met het behoud van het standbeeld van de onderdrukker Robert E. Lee wilden de witte extremisten hun daaruit gevloeide trots koesteren. Het moest een antwoord zijn op de identiteitscrisis van de 'boze witte man'.

Het zou natuurlijk belachelijk zijn om zonder disclaimer de doelen en daden van neonazi's en KKK's in Charlottesville te vergelijken met het onschuldige Wilhelmus-plan van de onderhandelende partijen op het Binnenhof. Simpelweg omdat de Amerikaanse extremisten tegen de basisprincipes van een liberale rechtstaat zijn. Je kunt veel van 'Rechts met den Bijbel' zeggen, maar ze staan wel pal achter onze rechtsstaat.

Harmonie

Na het herlezen van Abou Jahjah's 'Pleidooi voor radicalisering' deze week, leerde ik dat er een onderscheid bestaat tussen constructief en destructief radicalisme. De witte extremisten in Charlottesville behoren tot de destructieve radicalen. Zij wantrouwen het systeem en willen er alles aan doen om het te breken. Anders dan destructieve radicalen, proberen constructieve radicalen juist binnen de kaders van de rechtstaat hun doelen te realiseren. Ze wantrouwen de machtsstructuren van het systeem en willen deze vanaf de wortels hervormen. Constructieve radicalen hebben wél het vermogen om zich in de ander te verplaatsen en de dialoog aan te gaan.

Ik geloof dat zowel destructieve als constructieve radicalen naar harmonie verlangen ondanks hun extreme verschillen. Onze politieke leiders, inclusief Donald Trump, hebben een theorie om die harmonie te realiseren. Zij gaan ervan uit dat als het met de economie goed gaat, de samenleving vanzelf harmonieus wordt. Maar deze economische benadering van de samenleving snijdt natuurlijk geen hout. De politieke strijd in de samenleving, zowel in Amerika als in Nederland, gaat ook over de immateriële invulling van ons leven.

Men leeft niet van brood alleen. Daarom praten wij nu over symbolische wetten als het Wilhelmus-plan en de verplichte 'participatieverklaringen' voor nieuwkomers, ondanks een economische groei van 3,3 procent en het laagste werkloosheidscijfer in tien jaar. Maar deze symboolpolitiek biedt geen remedie tegen het onbehagen en de heersende wortelzucht in de samenleving. Daarom hebben wij de politiek van verbinding nodig. En dat is bloedserieus bedoeld.

Houvast

Bij de herdenkingsdienst van Heather Heyer, het dodelijke slachtoffer van de terroristische aanslag door een witte extremist in Charlottesville, zei haar vader: "Mijn dochter hield van mensen. Zij wilde gelijkheid. En dit kaartte ze aan op haar sterfdag." Haar moeder voegde daaraan toe: "We weten dat wat zij wilde haalbaar is. We hoeven niet allemaal te sterven." Heather Heyer geloofde in de politiek van verbinding.

De politiek van verbinding heeft als synoniem het 'radicale midden'. Ik geloof dat deze politiek van het radicale midden het morele appèl heeft een antwoord te formuleren op de heersende wortelzucht in de samenleving. De politiek van het radicale midden is die van theedrinken en de boel bij elkaar houden. Hier werd jaren lacherig over gedaan, maar het is nu meer dan ooit nodig. Symboolpolitiek of extreme handelingen zullen geen remedie bieden tegen onze hardnekkige wortelzucht en verlangen naar harmonie; de politiek van verbinding kan ons daarentegen wel houvast bieden in een wereld en een land vol extreme verschillen. En nu aan de slag, we zijn het Heather Heyer verschuldigd.

^{Kiza Magendane is deze maand gastcolumnist van Volkskrant.nl.}