Direct naar artikelinhoud

Angst voor aanslag in de Kalverstraat: ondernemers willen paaltjes of blokken

Na de aanslag in Barcelona, waar een busje op de Ramblas dertien mensen doodreed, zit de schrik er bij de Amsterdamse winkeliers goed in. Zijn betonblokken de oplossing?

Drukte bij het begin van de Kalverstraat, op de hoek met de Dam. Hier is de straat erg kwetsbaar, busjes en auto's kunnen zo naar binnen rijden.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

De orgelman in de Kalverstraat heeft slecht geslapen de laatste week. 'Bang voel ik me,' zegt hij, 'heel bang.' De 63-jarige Erik, die met een geldbakje ritmisch op de muziek van zijn draaiorgel mee tikt, staat midden in de drukke Amsterdamse winkelstraat. Op nog geen honderd meter afstand stroomt het winkelende publiek op zaterdagmiddag vanaf het Muntplein langzaam binnen. Daar, op het Muntplein, slaan auto's links en rechts af en zou een chauffeur met kwade bedoeling zomaar een slinger aan zijn stuur kunnen geven. 'Denk je dat ik dan op tijd weg ben met m'n orgel?' schampert Erik. 'Ik zie zo'n vrachtwagen al op me afkomen. Dat beeld krijg ik maar moeilijk uit mijn gedachten.'

De rood-witte paaltjes aan het begin van de Kalverstraat, die eruit kunnen als er gelaad- en gelost moet worden, bieden volgens Erik geen enkele veiligheid. Ze komen slechts tot heuphoogte en 'met een busje ga je daar al overheen.' Betonblokken zouden de oplossing moeten zijn. En dat vindt niet alleen Erik. Ook andere ondernemers van de Kalverstraat hebben hun zorgen geuit en de gemeente gevraagd extra veiligheidsmaatregelen te treffen. Na de aanslag in Barcelona, waar een busje op de Ramblas 13 mensen doodreed, zit de schrik er bij de Amsterdamse winkeliers goed in.

Maar betonblokken plaatsen, dat doet de Gemeente Amsterdam niet. 'Het is onmogelijk dit soort maatregelen te treffen voor alle plekken in het centrum en daarbuiten zonder de stad te verlammen,' zegt woordvoerder van de gemeente Jasper Karman, 'bovendien kan ook dan een aanslag niet worden uitgesloten.'

Ook met het plaatsen van betonblokken kan een aanslag niet worden uitgesloten
Jasper Karman, woordvoerder gemeente Amsterdam

Verlammen? Door het plaatsen van een paar betonblokken? Dat klinkt de winkeliers vreemd in de oren. Maar het is volgens Karman niet de eerste keer dat de gemeente een dergelijk verzoek krijgt. 'Ondernemers van de Nieuwendijk hebben er ook al om gevraagd.' En ook op andere plekken in de stad klinkt de roep om fysieke maatregelen. Karman: 'De driehoek (burgemeester, hoofdofficier van justitie en hoofdcommissaris) heeft hier na eerdere aanslagen in het buitenland al over nagedacht.'

Waar de gemeente vooral mee worstelt is de vraag waar het plaatsen van betonblokken dan ophoudt. Een terreurvrachtwagen die de Kalverstraat niet in kan, pakt misschien de Leidsestraat. Daar rijdt een tram en kunnen sowieso geen betonblokken worden geplaatst. Plankgas naar de Heiligeweg dan maar? Of de Albert Cuyp? De Dappermarkt? Moeten daar dan allemaal permanente palen of betonblokken komen?

'Dat bedoelen we met verlammen,' zegt Karman. Een andere worsteling is de vraag hoe lang die maatregelen vervolgens van kracht blijven. Is het bijvoorbeeld nu een goed moment om de betonblokken bij het Frans consulaat - die daar na de aanslag op Charlie Hebdo zijn neergezet- weg te halen? Of toch niet? 'Zo zijn er telkens weer dilemma's.'

Daarom is de gemeente volgens Karman voortdurend alert en continu in contact met de coördinator terrorismebestrijding, het Openbaar Ministerie en de politie. 'De zorgen van winkeliers zijn begrijpelijk, maar zolang er geen sprake is van een concrete dreiging, worden er geen extra maatregelen getroffen boven op alle zichtbare en onzichtbare maatregelen die al eerder zijn genomen.'

Een ander verhaal is het Anne Frankhuis. Daar stonden betonblokken, die eerder dit jaar werden vervangen door permanente palen. Volgens Stadsdeel Centrum om 'te zorgen dat auto's niet langer over de stoep konden rijden en om wachtende bezoekers te beschermen.' Op deze plek is de concrete dreiging aanzienlijk hoger dan op andere plekken in de stad.

Maar een ambtenaar die eind december 2016 toestemming gaf om de kerstmarkt op het Museumplein met betonblokken te beveiligen, werd door de gemeente teruggefloten. De organisatie van de kerstmarkt wilde de bezoekers 'een veilig gevoel geven' na de aanslag in Berlijn - waarbij een vrachtwagen op een kerstmarkt inreed - en overlegde hierover met politie en gemeente. Na drie uur werden de betonblokken toen weer weggehaald. 'Er was geen sprake van een concrete dreiging,' aldus de gemeente.

Vooral in het weekend is de Kalverstraat razend druk.Beeld Marcel Wogram / de Volkskrant
Het openbaar bestuur is er niet om sprookjes te vertellen. Het wordt dan pure symboliek
Terreurdeskundige Ira Helsloot

De ondernemers in de drukke Kalverstraat vinden het maar moeilijk te begrijpen. Kan de gemeente de burgers niet een beetje tegemoet komen door ze in ieder geval een veiliger gevoel te geven? Nee, zegt de Amsterdamse gemeente. En ook terreurdeskundige Ira Helsloot vindt het geen goed idee. 'Het openbaar bestuur is er niet om sprookjes te vertellen. Het wordt dan pure symboliek.' Volgens Helsloot valt een deel van de samenleving helaas niet te beveiligen. 'En dat zullen we moeten accepteren. Daarbij kan het overal gebeuren. Wie kende Cambrils voor daar een aanslag plaatsvond?'

Ook terreurdeskundige Peter Knoope steunt de gemeente Amsterdam. 'Er moet informatiegestuurd worden gewerkt. Men moet letten op specifieke signalen. Maar zeker niet de boel gaan afsluiten zonder dat daar concrete aanleiding voor is. We zijn een open, transparante samenleving.'

Zelf dan maar bloembakken neerzetten? In de Kalverstraat oppert Erik voor zijn draaiorgel dit idee. Maar hij weet het zelf ook: van de gemeente mogen er geen bloembakken in de openbare ruimte worden geplaatst.

In Australië wordt er anders gedacht over zware wegversperringen. Premier Malcolm Turnbull kondigde na de aanslag in Barcelona nog meer grondige maatregelen aan om het winkelende publiek te beschermen. In januari reed een man met een auto in op voetgangers in Melbourne, waardoor vier mensen werden gedood. Vanaf dat moment werden er in die stad meer dan 140 betonnen palen geplaatst om voetgangerszones te beschermen. En daar komen nu dus nog meer zichtbare maatregelen bij.

De Limburgse Firma Engelen, leverancier van hekwerken, ziet de vraag naar wegversperringen ook in Nederland stijgen. De firma levert zandzakken, plantenbakken van kunststof en cement en verzinkbare paaltjes. 'Ook de vraag naar betonblokken is sinds begin dit jaar hoger,' zegt Arnoud Drehmans, 'maar de meeste aankopen worden gedaan vanuit België en Duitsland. Daar zijn ze er gewoon veel meer mee bezig dan hier.'

In België en Duitsland zijn ze er gewoon veel meer mee bezig dan hier
Arnoud Drehmans van hekkenleverancier Firma Engelen