Als ik rouwadvertenties lees, gaat mijn fantasie altijd volledig met me op de loop

In Nederland overlijden elke week ruim 3000 mensen. Bij een deel van deze sterfgevallen wordt een overlijdensadvertentie gepubliceerd in een landelijke of plaatselijke krant – overigens een Nederlandse gewoonte die je meestal in het buitenland niet terugvindt.

In sommige landen worden in plaats van advertenties kleine posters met aankondigingen van overlijden op muren geplakt. Het doel van rouwadvertenties is natuurlijk om anderen op de hoogte te brengen van het levenseinde van een familielid of eer te bewijzen aan een vriend of collega.

Ik weet niet of alleen mij dit overkomt, maar mijn fantasie gaat altijd volledig met me op de loop als ik overlijdensadvertenties lees. Soms staat er een zin in over een ‘jarenlang gevecht’ dat de overledene ‘dapper en strijdlustig’ heeft gevoerd totdat deze ‘vermoeid en verlangend naar rust’ uiteindelijk de ‘ongelijke strijd’ heeft moeten staken.

Daar stel ik me dan iemand bij voor die na een heftige ziekte met veel ellende zware behandelingen heeft ondergaan en tot het laatst is blijven vechten tegen de dood. Of misschien iemand bij wie het al heel lang duidelijk was dat hij of zijn aan de ziekte zou komen te overlijden, maar die desondanks eindeloos zware therapieën heeft ondergaan, waarvan van tevoren eigenlijk al vaststond dat ze weinig effect zouden hebben maar die wel heel veel ellende veroorzaakten.

Gelukkig weten steeds meer patiënten (en hun dokters) tegenwoordig tijdig te stoppen met behandeling die mogelijk het leven iets verlengt maar zeker geen kwaliteit aan de laatste levensdagen toevoegt. Dikwijls is het verstandiger voor de persoon in de laatste levensfase (en ook voor de nabestaanden) als de laatste weken worden besteed met familie en vrienden, in plaats van aan eindeloze ziekenhuisbezoeken en andere medische onplezierigheden.

Stiekem betrap ik me er tegenwoordig op dat ik de leeftijd van overledenen check. Bij ouder worden hoort de confronterende waarheid dat er steeds vaker mensen overlijden die jonger zijn dan jijzelf.

Soms bevatten advertenties ook woordspelingen; zo stond bij de rouwadvertentie van een advocaat dat er ‘geen beroep mogelijk was tegen dit vonnis’. Of bij een tandarts dat ‘deze leegte niet te vullen was’.

Een aparte categorie vormen de rouwadvertenties die mensen over zichzelf laten publiceren ná de dood. Wellicht ingegeven door de behoefte een laatste woord te hebben of zelfs na overlijden nog een beetje controle te houden.

Soms bevatten deze advertenties aanmoedigingen aan overlevenden, zoals een indringende oproep te stoppen met sigaretten door een aan longkanker overleden verstokte roker. En soms zijn ze morbide, maar grappig. Zoals bij Bertus uit Beilen, die in zijn rouwadvertentie aan familie en vrienden meedeelt dat hij ‘wat kleiner is gaan wonen’.

Tot slot: een kleurrijke en soms cynische arts kondigde zijn eigen overlijden aan in een bericht waarin hij zijn crematie als ‘mijn eigen burn-out’ benoemde.

Marcel Levi is voorzitter van de raad van bestuur van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Daarvoor was hij ceo van University College London Hospitals en bestuursvoorzitter van het AMC. Wekelijks schrijft hij een column voor Het Parool.

Reageren? m.levi@parool.nl.