Mooi werk en inkomenszekerheid voor iedereen, daar moet het om gaan
Frans Tijssen is redacteur van het Nederlands Dagblad. Hij schrijft elke derde woensdag van de maand een column over economie.
Gelijke bescherming voor iedereen die op de arbeidsmarkt actief is, of wil worden – dat zou wel een heel mooi perspectief zijn. In een tijd waarin de economie geweldig goed draait, moet het kunnen. Het tekort aan arbeidskrachten in diverse sectoren is nijpend, en de winstpositie van het bedrijfsleven is beter dan sinds mensenheugenis.
Toch wacht een taaie klus. Lees het commentaar van de Raad van State op het voorstel van het kabinet onder de kop ‘Wet arbeidsmarkt in balans’. Er zijn nu grote verschillen tussen vast en flexwerk. Het kabinet wil daar wat aan doen. Maar volgens de raad blijven er grote verschillen bestaan. Veel voorgestelde maatregelen hebben tot gevolg dat aan één kant knelpunten worden opgelost, maar dat er aan de andere kant nieuwe ontstaan. Zo kan de poging om een flexwerker gauwer aan een vaste baan te helpen, ertoe leiden dat in plaats daarvan een zzp’er wordt ingeschakeld. Dat noemt de raad het waterbed-effect. De raad wil dat ‘met urgentie’ wordt gewerkt aan een totaaloplossing. Daarbij gaat het niet alleen om de arbeidsmarkt, maar ook om sociale zekerheid en om de fiscale kant van het verhaal.
flexwerk blijft groeien
De vorige minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de PvdA’er Lodewijk Asscher, heeft ook al geprobeerd meer zekerheid op de arbeidsmarkt te bieden. Hij kwam met de veelbelovende ‘Wet werk en zekerheid’. Maar de groei van flexibele arbeid – die symbool staat voor minder zekerheid – is doorgegaan. De Nederlandse arbeidsmarkt is zelfs sterker geflexibiliseerd dan in andere landen die met dezelfde trends te maken hebben: technologische vooruitgang, globalisering en culturele ontwikkelingen (bijvoorbeeld: mensen die zich minder willen binden voor een langere periode, of dat nu een baan is of bijvoorbeeld een relatie).
Het huidige kabinet beseft heel goed wat het probleem is. Flexibele werknemers verkeren in een ongelijke positie en kennen grotere onzekerheid over werk en inkomen. En dat heeft ook gevolg voor hun welzijn, voor hun toekomst en voor het kunnen beschikken over betaalbare woonruimte. Ook wordt minder geïnvesteerd in hun scholing en dat kan weer gevolgen hebben voor de innovatiekracht van de economie, schrijft minister Koolmees.
Hij is zich ervan bewust dat de voorstellen die nu op tafel liggen, de knelpunten onvoldoende oplossen. Hij gaat dan ook een adviescommissie instellen die moet kijken naar een allesomvattende aanpak. Al tijdens deze kabinetsperiode moet er iets op tafel komen.
Wat echt zou helpen, is dat er een vangnet komt dat niet alleen geldt voor werknemers met langere arbeidscontracten. Iedereen die op de arbeidsmarkt actief is, moet er profijt van hebben; ook werkers met kleinere en kortdurende baantjes en zzp’ers. Een volksverzekering, vergelijkbaar met de AOW, zou alle werkenden meer bestaanszekerheid bieden bij ziekte, werkloosheid, arbeidsongeschiktheid en pensionering. Vervolgens gaat het ook om meer gevarieerd werk en betere toekomstkansen voor iedere werkende. Want op dat vlak is er net zo goed een tweedeling op de arbeidsmarkt.
rechtvaardiger stelsel
Van het ideaalbeeld – mooi werk en inkomenszekerheid voor iedereen – staan we nog heel ver af. Dat komt deels doordat werkgevers en werknemers onderling, en de politiek, ver uit elkaar liggen. Een voorbeeld van het eerste is het eindeloze traject om te komen tot een nieuw pensioenstelsel. Wat een drama! Het valt te vrezen dat de totaaloplossing die de Raad van State bepleit, ons opnieuw het moeras in trekt. Polderen totdat je een ons weegt.
Wat een ‘arbeidsmarkt in balans’ ook al niet dichterbij brengt, is dat er altijd werkgevers zijn die voor elke nieuwe maatregel minstens vijf ontduikingsroutes weten te vinden. De Raad van State noemt als voorbeeld payrolling, een vorm van inhuur van personeel. De moed zou je in de schoenen zinken. Toch rest niets anders dan keihard aan de slag te gaan met een rechtvaardiger stelsel van arbeid en inkomen.
