Zorgcrisis voor ouderen: Amsterdam zet in op speciale flats zodat senioren langer thuis kunnen blijven wonen

In 2030 moeten minimaal twintig, liever dertig Lang Leven Thuisflats volledig in gebruik zijn. Het doel is om Amsterdammers boven de 65 jaar die zorg nodig hebben maar niet meer in hun huidige woning kunnen blijven, van een appartement te voorzien waar ze dankzij ondersteuning zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven.

Met kleine ‘bouwkundige aanpassingen’ aan bestaande seniorenflats kunnen ouderen die hier al wonen, ook blijven als ze meer zorg en ondersteuning nodig hebben. Op elke flat komt een vaste zorgaanbieder, welzijnsmedewerkers zijn aanwezig en in de buurt is een fysiotherapeut. Studenten, bijvoorbeeld die medicijnen studeren, kunnen er ook een woonplek krijgen. Als zich dan ’s nachts een probleem aandient, zijn zij het eerste aanspreekpunt voor ouderen.

Het doet denken aan bejaardenhuizen en verpleeghuizen, maar daar zaten vaak mensen met allemaal dezelfde problemen die veel zorg nodig hadden. In deze flats moet het gemixt zijn: vitale en minder vitale ouderen. In lijn met beleid van de rijksoverheid moeten ouderen hier zo lang mogelijk ‘zelfredzaam’ leven, waardoor ze ‘regie’ over hun eigen leven blijven houden.

Te weinig plekken in verpleeghuizen

Zorgwethouder Alexander Scholtes (D66) noemt de Lang Leven Thuisflats als oplossing om ouderen op een ‘prettige en waardige manier’ oud te laten worden. Samen met woningcorporaties en zorgorganisaties zoals Cordaan worden nu al negen locaties verspreid over de stad omgeturnd. Ze bieden dan plek aan 1600 ouderen; met nog eens twintig locaties kan het oplopen tot circa 5000 woonplekken in 2040. Behalve Amsterdam zet onder meer ook Rotterdam in op deze Lang Leven Thuisflats.

De Lang Leven Thuisflats moeten ook soelaas bieden tegen het personeelstekort in de zorg. Berekend is dat één op de drie zorgvacatures in 2031 niet wordt vervuld en dat het aantal mantelzorgers met ruim 50 procent daalt. Bij dit soort flats kunnen zorgmedewerkers efficiënter werken: ze zijn geen tijd meer kwijt aan de stad doorreizen, maar kunnen van kamer naar kamer gaan.

Het aantal ouderen in Amsterdam dat is aangewezen op verpleeghuiszorg, groeit de komende vijftien jaar van 4120 naar 7760. Maar lang niet voor iedereen is er plaats in de huidige verpleeghuizen: voor zeker zo’n 2560 ouderen moet zorg buiten de muren van het verpleeghuis worden georganiseerd, bleek uit eerder onderzoek.

‘Geen verkapte verpleeghuizen’

Anne de Boer, werkzaam bij Alzheimer Nederland en veel bezig met zelfredzaamheid onder ouderen, is enthousiast over deze flats, maar heeft ook een advies: zorg ervoor dat het geen ‘verkapte verpleeghuizen’ worden: “Dus niet mensen met alleen dementie, want die kunnen elkaar niet helpen, of alleen ouderen die tegelijkertijd oud en krakkemikkig worden. Het moet een plek zijn met vitale en mindere vitale ouderen bij elkaar; waar het leefbaar is en waar mensen naar elkaar kunnen omzien. Die balans is essentieel om het goed te laten werken.”

Wat ze ook zien in andere steden: deze flats kunnen, mits het goed geregeld wordt, helpen om eenzaamheid onder ouderen tegen te gaan. De gemeente noemt als bijvangst ook dat zorgmedewerkers sneller gezondheidsproblemen signaleren of dat ze ingrijpen bij andere problemen. Een recent voorbeeld is een 90-jarige man die verdacht wordt van het doden van zijn 86-jarige vrouw. Zijn buren noemden hem verward en vergeetachtig; mogelijk had eerder ergens begeleid wonen dit kunnen voorkomen.

Vergrijzing in de stad

Ondanks het enthousiasme zullen de flats maar een deel van het antwoord op de woonvraag voor ouderen zijn, omdat de stad een enorme vergrijzing te wachten staat. Amsterdam telt nu circa 11.000 inwoners van 85 jaar of ouder, maar in 2040 zullen dit er 25.000 zijn. Dit is juist de doelgroep die zorg nodig zal hebben. Bovendien woont ⁠60 procent van de ouderen in een woning waar ze niet kunnen blijven als ze zorg nodig hebben.

Het zal onmogelijk zijn om voor al deze ouderen een geschikte woning te realiseren, zegt Scholtes, omdat de schaarste op de woningmarkt groot is en de gemeente prioriteiten moet stellen. De wethouder is nog verder aan het onderzoeken wat ‘haalbare doelen’ zijn voor het realiseren van geschikte ouderenwoningen in bestaande bouw en nieuwbouw. Hij wil hier volgend jaar mee naar buiten komen.

Sleutel voor de woningmarkt

Eerder werd berekend dat Amsterdamse ouderen de sleutel kunnen zijn in de woningcrisis. Een aanzienlijke groep ouderen woont namelijk in te grote woningen, maar vindt geen geschikt alternatief. Het is te duur of ze moeten dan verhuizen naar een wijk waar ze niet aan gehecht zijn. Met woningcorporaties wordt bekeken wat binnen afzienbare tijd haalbaar is: bijvoorbeeld betere doorstroom.

Over de auteur: David Hielkema schrijft over de Amsterdamse politiek en is daarnaast gespecialiseerd in onderzoeksverhalen. Tips of reageren? d.hielkema@parool.nl