John Cantlie blijft ook na ruim zes jaar gijzeling een legpuzzel van vele stukjes informatie
Bagouz - Londen
Zes jaar en vier maanden geleden werd hij ontvoerd door strijders van ISIS. De Britse foto- en camerajournalist John Henry Cantlie wordt binnenkort 49, als hij nog in leven is. De aanwijzingen daarvoor zijn te divers en te sterk om afgedaan te worden als valse hoop.
Het Twitteraccount en de Facebookpagina die aan ‘Free John Cantlie’ zijn gewijd, stralen die hoop in ieder geval uit. Zijn zus Jessica Cantlie leidt de acties, maar alle mediacontacten zijn overgenomen door het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken. Paul Cantlie, de vader van de gegijzelde journalist, deed vlak voordat hij op 16 oktober 2014 op 81-jarige leeftijd aan kanker stierf, nog een vertwijfelde oproep aan ISIS zijn zoon vrij te laten.
huis aan huis
De geruchten over een mogelijke vrijlating van Cantlie nemen toe naarmate ISIS meer in het nauw raakt in de laatste vierkante kilometer die de terreurstaat nog omvat, in Bagouz, een dorp bij Deir Az-Zor, aan de Iraakse grens, in het uiterste zuidoosten van Syrië. Nog vierhonderd ISIS-strijders zouden zich verzetten tegen een strijdmacht van het Syrische rebellenleger (SDF), Koerdische soldaten en Amerikaanse, Britse en Franse commando’s.
De gevechten zouden huis na huis worden afgewikkeld en gepaard gaan met talloze zelfmoordacties, bomauto’s en boobytraps. Op 8 februari beschoten ISIS-strijders op motoren de Amerikaanse basis bij het nabijgelegen Al Omar-olieveld, half januari werden nog zestien Syrische burgers gedood bij een ISIS-aanslag in de stad Manbij. ISIS-leider Abu Bakr al-Baghdadi – al vaak gemeld als gewond of gesneuveld – zou in een oude rode Opel nog meevechten.
Uit Bagouz gevluchte inwoners, zoals de 53-jariger Jumah Hamdi Hamdan, zeggen ten overstaan van het Britse dagblad The Guardian, dat ze John Cantlie daar zagen. Hij zou nog steeds worden vastgehouden met een Britse verpleegster van het Rode Kruis en de Italiaanse jezuïet Paolo Dall’Oglio (64).
geruchten
Het bericht is het nieuwste stukje van een intussen gedetailleerde legpuzzel die John Cantlie heet. In januari vertelden Koerdische commandanten al dat hij in leven zou zijn. Op 5 februari werden die meldingen bevestigd door de Britse staatssecretaris voor Veiligheid Ben Wallace. Hij deed geen verdere mededelingen. In oktober en november 2018 meldde een voormalige ISIS-strijder van Franse afkomst zich bij het Franse weekblad Paris Match: hij had Cantlie ‘zeven of acht maanden geleden gezien in mijn gevangenis in Raqqa’. Die Syrische stad was lang het hoofdkwartier van ISIS. In juli 2017 maakte het Iraakse medium Al-Sura News Agencybekend dat Cantlie zou zijn gedood, bij gevechten of in gevangenschap. Ook in december 2016 waren er ooggetuigen die zeiden hem gezien te hebben. Mensen van Reporters Zonder Grenzen vertelden aan The Guardian dat Cantlie in oktober 2017 zou zijn gezien in diverse kleinere plaatsen in Syrië.
Van de vier jaar voor die datum zijn er alleen de propagandafilmpjes van ISIS zelf. Die werden voorafgegaan door een paar video’s waarin Cantlie nog in oranje gevangenenpak was gekleed en vertelde dat ontsnapte en weer gepakte gijzelaars van ISIS werden gewaterboard, ‘zoals de Amerikanen dat ook bij moslims doen’.
wondplekken
De radicaalislamitische terreurbeweging gebruikte Cantlie als journalist. Hij publiceerde verschillende artikelen in het ISIS-magazine Dabiq. Hij maakte ook twee series korte documentaires, die tussen 18 september 2014 en 13 december 2016 online werden gezet, meestal via YouTube. De ene serie heette Lend Me Your Ears en moest aantonen hoe goed en vriendelijk het leven in de ISIS-staat was, de andere Inside. Daarin ging het om ter plekke opgenomen ‘stand-ups’ in drie steden: ‘Ayn al Arab (Kobani), Aleppo en vooral Mosul. Cantlie, steeds magerder en soms met wondplekken, gaf weer hoezeer de westerse bombardementen burgers hadden geraakt.
Cantlie zat al vanaf 2012 in Syrië. Op 19 juli werd hij met de Nederlandse cameraman Jeroen Oerlemans door ISIS gevangengenomen bij Bab al-Hawa.
Na een week werden ze bevrijd door Syrische rebellen, Cantlie met een schotwond in de linkerarm, Oerlemans met een kogel door de linkerlies.
De Nederlandse beeldjournalist werd op 3 oktober 2016 doodgeschoten bij een ISIS-aanval in de Libische stad Sirte.
onthoofd
Cantlie werd in november 2012 weer gegijzeld door ISIS in Syrië. De Amerikaan James Foley, die met hem gevangen genomen werd, is in augustus 2014 onthoofd. De terreurgroep ISIS onthoofdde toen ook drie andere westerse gijzelaars: de Amerikaanse journalist Steven Sotloff en de Britse hulpverleners David Haines en Alan Henning.
Cantlie moest voor ISIS zijn vak uitoefenen. Veel collega’s, ook Oerlemans, dachten dat hij onder dwang zijn teksten en beelden maakte. Maar daar is meer twijfel over gekomen. Zus Jessica denkt, zei ze al ruim vijf jaar geleden tegen het Britse dagblad The Independent, dat broer John ‘twee derde van wat hij uitzendt zelf gelooft’.
Ook andere waarnemers denken dat het Stockholmsyndroom (waarbij de gijzelaar zich gaandeweg identificeert met de gijzelnemer) Cantlie kan hebben veranderd. <
Het hier en daar gebruikte woordspel Can’t Lie geeft het dilemma aan van door gegijzelden gemaakte filmpjes, echt of onecht. De video’s van Cantlie ogen in ieder geval professioneel; drones maakten luchtopnamen van verwoestingen, reacties op nieuwsfeiten bewezen de actualiteit van de opnamen.
Sommige media-analisten vergeleken Cantlies documentaires met computergames. Begin jaren negentig was dat het specialisme waarmee hij zijn journalistieke loopbaan was begonnen. Cantlies voorgeslacht woonde en werkte in Hongkong en China.
