Recordaantal migranten zit klem in Griekenland

Een recordaantal van 75 duizend migranten zit vast in Griekenland door ‘Fort Europa’. Van de belofte van de Europese Unie om vluchtelingen over te nemen kwam vrijwel niets terecht. In een opvangkamp in Thessaloniki verloopt het leven in lethargie. ‘Er is hier niets voor ons. Ook voor de Grieken is er geen werk.’

De 29-jarige Shanaz streelt de vettige bladeren van de aloë-veraplant die ze in haar ‘tuintje’ teelt. Ze zou de planten of de crème graag willen verkopen op de markt in Thessaloniki, maar ze krijgt geen vergunning. De weelderige bloementuin van de Afghaanse vluchteling valt op tussen de kale witte containers. Behalve één ren met kippen wijst niets in het opvangkamp Diavata erop dat migranten hier voor langere tijd verblijven.

Ook Shanaz wil niet in Griekenland blijven, hoewel ze er asiel heeft aangevraagd en van haar containerwoning een knus thuis heeft gemaakt. ‘Ik woon hier nu al drie jaar maar ik heb niets te doen. Ik kan nergens werk vinden. Ik word gek’, zo vertaalt haar 7-jarige dochtertje Nastrin in vloeiend Grieks. ‘We zoeken allemaal werk’, vult haar landgenoot Rohallah Murzi aan, die uit verveling is aangeschoven. De Afghaan die naar eigen zeggen als tolk optrad voor Amerikanen en daarom als verrader wordt vervolgd door de Taliban, heeft het helemaal gehad met Griekenland. ‘Er is hier niets voor ons. Ook de Grieken hebben geen werk.’

Afghaanse vluchtelinge Shanaz in haar 'tuintje' met dochter Nastrin.

In het kamp Diavata in Thessaloniki wonen achthonderd migranten die asiel in Griekenland hebben aangevraagd. Ze krijgen gratis onderdak en zakgeld totdat ze een verblijfsvergunning ontvangen. Maar dat kan jaren duren. Het Griekse asielsysteem zit nog steeds, of eigenlijk weer, volledig verstopt. Nieuwkomers moeten maanden wachten voor ze zich kunnen laten registreren als vluchteling – dat kan slechts een keer per week via Skype. De wachttijd voor een eerste gesprek met de asieldienst kan oplopen tot twee jaar. Die tijd brengen de meeste vluchtelingen in toenemende lethargie door; hulp bij het integreren in Griekenland of een baan zoeken is er niet.

Nadat in 2016 de grenzen op de Balkan dicht waren gegaan en ‘Fort Europa‘ werd opgetuigd, bleef Griekenland achter met 60 duizend gestrande migranten. Van de belofte van de Europese Unie om vluchtelingen over te nemen kwam vrijwel niets terecht. Gezinshereniging wordt door de meeste lidstaten moedwillig vertraagd. Ondertussen blijven nieuwe migranten op bootjes aankomen. En nu zit Griekenland dus weer opgescheept met een record van 75 duizend migranten. Over de rivier de Evros die Turkije en Griekenland van elkaar scheidt, staken vorig jaar al 18 duizend nieuwe migranten over. Die zijn nu grotendeels vastgelopen in Thessaloniki.

In Diavata zijn 650 extra plaatsen gecreëerd voor ‘spontane’ aankomsten. In verwarmde tenten worden families met kinderen zo goed en zo kwaad als het kan opgevangen. Maar het kamp bezwijkt onder de druk, zegt kampmanager Kostas Simitopoulos. ‘Er is geen ventiel. Mensen blijven maar komen. Er zitten hier 120 mensen die al een verblijfsstatus hebben maar die kunnen niet weg. Ze hebben geen huis, geen baan. Programma’s om ze te helpen integreren zijn er niet. Bovendien’, voegt hij toe, ‘doen vluchtelingen zelf weinig om te integreren want ze willen helemaal niet in Griekenland zijn.’

Een Koerdische man wordt geknipt en geschoren in een tent in kamp Diavata.  

Toch zit het klasje voor Griekse les in het Blue Refugee Center vandaag redelijk vol. De drie Afghaanse zusjes op de voorste rij lijken er niet mee te zitten dat ze met jongens uit Irak en Syrië in het lokaal zitten. ‘Ik ben getrouwd hoor, met hem’, wijst ze giechelend naar een nauwelijks meerderjarige jongen met pluishaar op zijn kin. In dit centrum van hulporganisatie Solidarity Now komen de migranten die proberen een bestaan in Griekenland op te bouwen. Er is taalles, begeleiding naar werk en juridische ondersteuning. In de fris geschilderde ruimtes hangen tientallen migranten op blauwe sofa’s, de meesten kijken op hun telefoon. Om hen heen rennen kleuters rond die de Griekse kinderliedjes al blijken te kennen.

‘We zien hier mensen vaker terugkomen in de cursussen, dus dat betekent dat ze accepteren dat ze in Griekenland zullen blijven’, denkt de Palestijnse hulpverlener Iyad Ladaa. ‘Maar werk vinden blijft een probleem. Slechts een enkeling vindt tijdelijk werk als vertaler, als kamermeisje in een hotel of in de industrie.’ Voor Grieken is er door de economische crisis in dat land al nauwelijks werk, werkgevers blijken bovendien huiverig migranten aan te nemen zolang die geen permanente verblijfsstatus hebben.

De Iraaks-Koerdische Mohamed Bahazad durft geen werk aan te nemen. ‘Als ik werk vind, verlies ik mijn toelage. Maar wat als ik dan mijn baan verlies?’ De voormalige profvoetballer woont met zijn vrouw en drie dochtertjes in een van de 25 duizend appartementen in Griekenland die vluchtelingenorganisatie UNHCR voor ‘kwetsbare’ asielzoekers heeft gehuurd. Het gezin is dolblij met de mooie woning na de helletocht over de rivier de Evros en een langdurig verblijf als gesnapte illegalen in Turkse gevangenissen en daarna in de Griekse kampen.

Mohammed Bahazad en zijn vrouw Baida Selevani met hun dochters  

Het systeem is volledig vastgelopen, zegt Luca Curci, UNHCR-hoofd in Noord-Griekenland. Zo’n 27 duizend migranten in Griekenland krijgen op kosten van UNHCR en de EU een gratis woning of plek in een containerkamp én een uitkering om van te leven. ‘De bedoeling is om het af te bouwen, maar hoe? Er is geen doorstroming, er komen steeds nieuwe migranten vanaf de eilanden en vanaf de Turkse landsgrens. Gaan we die mensen uit hun huis zetten straks?’

Met Griekse én Europese verkiezingen in aantocht maakt Curci zich grote zorgen over de toekomt. ‘Griekenland probeert nu een integratieprogramma op te zetten, maar wordt telkens ingehaald door de realiteit van nieuwe vluchtelingenstromen. Het is leuk dat er zo gul gedoneerd is door de EU maar het is geen duurzame oplossing. De EU-lidstaten zouden vluchtelingen ophalen volgens een verdeelsleutel, maar in plaats daarvan hebben ze hun solidariteit afgekocht.’

Vanwege de overvolle kampen leven steeds meer migranten noodgedwongen op straat, velen zijn minderjarig en vatbaar voor criminaliteit en drugs. Sommigen proberen ongezien verder Europa in te komen met smokkelaars, anderen zijn simpelweg tussen wal en schip beland. Langs het spoor heeft een groep mannen uit vooral Afghanistan en Pakistan tenten opgezet. Ze willen zich laten registreren bij de politie, maar worden telkens weggestuurd. De nieuwkomers zijn nog niet gedesillusioneerd. Een Pakistaanse jongen droomt over Canada of de VS. ‘Eerst ga ik werken in Italië, Frankrijk of Engeland’, mijmert hij.

Migranten in het zelfgebouwde tentenkamp aan de spoorweg in Thessaloniki krijgen medische hulp van vrijwilligers.  

In een huiskamerproject van de Evangelische Kerk kunnen deze dakloze mannen op adem komen. Ze kunnen er douchen, hun was doen en een broodje eten. Onder een kitscherige afbeelding van Jezus luistert een groepje migranten naar verhalen over de Bijbel. ‘Wij houden van Jezus en Jezus houdt van iedereen, maar de migranten zijn vrij om hun eigen geloof te beleven’, stelt manager Kostas Lazaridis gerust.

Bij het washok staat een jonge Iraniër, Moshen Parsa (26). Hij is al vier jaar onderweg. Eerst verbleef hij in Turkije, toen hij verder Europa in probeerde te komen werd hij opgepakt aan de Kroatische grens, toen nog een keer in Bulgarije en nu is hij dan gestrand in Thessaloniki. ‘Mijn geld is op, Griekenland is nu mijn eindbestemming. Ik begon met 12 duizend euro’, verzucht hij als hij zijn gewassen vale zwarte broek netjes opvouwt om in zijn rugzak te proppen. Ook hij heeft zich nog niet kunnen registreren als asielzoeker, maar hij is vast begonnen met Griekse les en heeft een baantje als kleermaker – zijn oude beroep in Iran.

Bij het zelfgebouwde kamp aan het spoor verschijnt na zonsondergang een mobiele medische kliniek. Twee Nederlandse pas afgestudeerde artsen verlenen er hun diensten. De mannen hebben schurft, luchtwegproblemen vanwege de kou en regen en last van wonden aan hun voeten. Een Syriër die 15 dagen gelopen heeft vanaf de grens, krijgt een knuffel van de Duitse vrijwilligster Rose Hansen die de kliniek al jaren runt. ‘We love her‘, roepen de jongens.

Bij het afscheid in Diavata heeft kampmanager Kostas Simitopoulos nog een dringend verzoek. ‘Vraag jullie premier alsjeblieft om wat mensen van ons over te nemen?’

Griekse minister van migratie: ‘Europa moet last vluchtelingenstroom eerlijker verdelen’

Dimitris Vitsas wil zijn EU-collega’s er niet meteen van beschuldigen dat ze zijn land in de steek hebben gelaten. ‘Maar Griekenland krijgt niet de hulp die het nodig heeft.’ Lees hier het hele interview met de Syriza-bewindsman.