Direct naar artikelinhoud
Profiel

Voor Joost Klein is muziek meer dan muziek alleen – het is therapie

‘Zoals ik hem kende, was hij best wel een nerd. Als je hem nu op het podium ziet, zo extrovert; het lijkt bijna iemand anders.’Beeld ANP

In Friesland was Joost Klein een buitenbeentje – hij wilde liever op tapdansen dan op voetbal – en ergens zou hij dat altijd blijven. Wie is Klein, de Nederlandse songfestivaldeelnemer, wiens leven is getekend door de dood van zijn ouders? ‘Ik ben erg trots op Joost, altijd al geweest.’

Daar staat ie, met zijn blauwe puntschouders, geblondeerde bloempotkapsel waarvan de achterkant is vergeten, en zijn zware, zwarte bril. In Stockholm, bij zijn laatste optreden voor het songfestival, is Joost Klein (26) bijna toe aan de apotheose van Europapa, het hakgedeelte met het sausje van Paul Elstak.

Hij pakt de microfoon met twee handen vast en schreeuwt. “This is for my parents, I miss my parents every fucking day!” Het volgende zinnetje brult hij nog harder. Als hij de drie slotwoorden met extra klemtoon uitspuugt, buigt bij elke lettergreep zijn hele lichaam mee: “I miss them SO FU-CKING MUCH!” Een seconde later staat Joost Klein te hakken alsof hij buiten zichzelf treedt.

De wereld leert Joost Klein kennen, nu Europapa in de songfestivalvoorspellingen van de bookmakers beetje bij beetje naar de toppositie kruipt.

In Britsum, een Fries gehucht boven Leeuwarden, is het songfestival in 1997 nog iets van een andere planeet. Ouders Hans en Ella Klein hebben al een dochter, Nanda van 15, en een zoon, Hugo van 14, als Joost zich op 10 november 1997 aandient, een nakomertje met sneeuwwit haar.

Dansend op het veld

Margaretha Deelstra, leidster van de F’jes bij De Trije Doarpen, de plaatselijke voetbalclub, heeft hem een jaar onder haar hoede. “Joost kon best wat, maar was snel afgeleid. Dan stond hij ingespannen op een witte lijn te balanceren en zei ik: Joost, we zijn wel aan het voetballen, hè.”

Voetbal is dan ook niet zijn eerste keuze. Joost, die in Britsum op ’t Sillan woont en op het openbare dorpsschooltje De Homeie zit, wil liever op tapdansen. Dat kon destijds niet in Friesland, vertelt hij in 2019 in podcast Convo. “Toen deed mijn vader me maar op voetbal en danste ik op het veld.”

Het gezin Klein is import. Hun wortels liggen in Amsterdam en Hilversum. Ze maken heus een praatje op straat, maar mengen zich niet echt met de andere dorpsbewoners, herinnert buurvrouw Lavinia Stefan zich. “Je moet wel echt je best doen om in zo’n dorp te integreren. Dingen doen op school, activiteiten in de buurt organiseren, naar het dorpshuis gaan. Zo was het gezin van Joost niet.”

Buitenbeentje met creatieve geest

Voer voor speculatie in het dorp zijn Joosts vaders activiteiten met vluchtelingen. Er komen nogal wat Afghaanse asielzoekers bij Hans Klein over de vloer. Hij helpt hen zich in Friesland te settelen en plant daarmee ook een zaadje bij Joost. Die laatste zin van Europapa? Geen toeval, natuurlijk: ‘Aan het einde van de dag zijn we allemaal mensen/Mijn vader zei me ooit: het is een wereld zonder grenzen.’

Joost vindt zichzelf met zijn afwijkende haardracht en creatieve geest een buitenbeentje. Hij wordt gepest, iets wat terugkeert in zijn songteksten. ‘Op de basisschool sloegen ze mij soms in elkaar/Toen ging ik maar huilend op de fiets naar middelbaar’, schrijft hij in het lied Summervibes uit 2019.

Joost Klein, linksboven, met zijn voetbalteam in seizoen 2007/ 2008.Beeld RV

“Hij had van dat lange, witte haar, dat vonden de jongens hier natuurlijk al snel een meisjesding,” zegt Sjoerd van Wijngaarden, de buurjongen met wie Joost in zijn jonge jaren buitenspeelt en gamet op de Nintendo. “Het was soms echt ruzie, vooral met de kinderen van de christelijke school.”

Zijn voormalige buurjongen beschrijft Joost als slim en gevoelig. Hij ziet hem als 10-jarige zijn eerste stappen zetten als vlogger. Het zijn korte filmpjes, vooral ongein, bedoeld voor mensen in zijn omgeving. Hij zet ze op YouTube, zonder te beseffen dat ze daarmee toegankelijk worden voor een groot publiek. Sjoerd van Wijngaarden: “Ik vond het best apart dat zo’n introverte jongen zich zo open stelde. Zoals ik hem kende, was hij best wel een nerd. Als je hem nu op het podium ziet, zo extrovert; het lijkt bijna iemand anders.”

Klap op klap

In zijn tienerjaren krijgt Joost meer te verstouwen dan goed voor hem is. Zijn vader krijgt kanker en overlijdt op 29 mei 2010 aan de ziekte; Joost is pas 12. De klap komt bij zijn moeder zo hard aan dat ze een tijd wordt opgenomen. Zo pendelt Joost heen en weer tussen zijn broer in Stiens en zijn zus in Leeuwarden, die als twintigers op zichzelf wonen.

Joost is pas 13 wanneer hij een tweede ongelooflijke dreun krijgt: als hij zijn moeder wil bezoeken, treft hij haar op 5 juni 2011 levenloos op de bank aan. Een hartstilstand. Hij is in het tijdsbestek van nauwelijks één jaar wees, al háát hij het als dat woord in interviews later steeds valt.

Al deze aardverschuivingen – hij kan er als tiener onmogelijk mee uit de voeten. Hij pubert, heeft mentale ondersteuning nodig en bij zijn broer en zus wonen gaat niet meer. Hij logeert een tijd in een gastgezin en zit zelfs een poos, bij gebrek aan een alternatief, in een crisisopvang voor probleemjongeren. Maar waar hij ook komt, zijn creativiteit blijft stromen. Ook in de opvang zet hij filmpjes in elkaar. Het wordt steeds professioneler. Elke woensdag bezorgt hij de huis-aan-huiskrant om voor zijn eigen spiegelreflexcamera te sparen.

Joost is een slimme jongen, zit op het Stedelijk Gymnasium in Leeuwarden, een opleiding die hij uiteindelijk niet afrondt. Hij is daar een bijzonder figuur, die zich weinig van anderen aantrekt. “Op school deed hij altijd mee aan optredens,” weet klasgenoot Irthe Zandstra. “Soms was er een feest in de kantine waar iedereen mooi aangekleed heen ging en dan verscheen Joost in zijn koeien-onesie.”

Hij voelt zich in die moeizame jaren veilig op YouTube en bouwt daar een eigen gemeenschap. Van fans, maar ook van andere creatievelingen met wie hij gaat samenwerken. Appie Mussa, Teun de Kruif (alias producer Tantu Beats), Gover Meit (voorheen Stefano Keizers), acteur Martijn van Eijzeren (alias Stuntkabouter) en Donnie, de rapper die hij gewoon op z’n Joosts vanuit het niets benadert op Twitter: ‘Yo, wat doe jij maandag?’ Het al net zo spontane antwoord: ‘Een video opnemen met jou.’

Oranje stuiterbal met roze skibril

De kunstenaar Joost verlegt zijn focus van video’s naar muziek. De lol is er wel af op YouTube, dat in het begin nog voelde als een geborgen community, maar uit zijn voegen groeit. Bovendien, met zijn videoclips blijft hij toch filmpjes maken. Met Tantu Beats maakt hij muziek, met Donnie spart hij voor het rijmen en er wacht nog een uitdaging: optreden op een podium.

Het alter ego EenhoornJoost laat hij achter zich in 2017, het jaar waarin hij voor het eerst live optreedt tijdens de Veed Awards, een prijzengala voor YouTubers. Omar Kbiri, een van de oprichters van dat gala, begeleidt Joost Klein op dat moment een paar jaar als manager.

Kbiri ziet de debutant in een oranje pak en met een roze skibril op het hoofd onstuimig als een stuiterbal over het podium vliegen. Zelfgemaakt en Zaanse Mayo zijn Kleins eerste liedjes voor een livepubliek. “Een van de grootste YouTubers van dat moment kwam hoofdschuddend naar me toe: dit gaat toch nergens over? Ik dacht: klets maar, want ik had het publiek zien reageren. Beginnende artiesten zag ik veel vaker, maar er waren er weinig die live zo snel ‘stonden’.”

Als hij na zijn debuut in het voorprogramma van Donnie mag optreden, weet Joost het zeker: dit is wat hij wil én kan. Hij heeft al een EP (Dakloos) en een album (Scandinavian Boy) uitgebracht en maakt in 2018 met Donnie het album M van Marketing. Een treffende naam voor iemand die weliswaar niet geïnteresseerd is in commercie, maar het wel een sport vindt om te ontdekken hoe hij zijn creaties met hulp van filmpjes, ‘memes’ en sociale media het best kan verspreiden.

Meer over het Songfestival 2024

- Graphics Hoeveel kans maakt Joost Klein? Dit voorspellen de bookmakers
- Dossier Volg alles op de voet in ons dossier Songfestival 2024
- 24/7 op de hoogte Download onze app voor Android of iPhone

Trauma’s in woorden en songs

Wat ook steeds opvalt: hij schrijft zijn trauma’s van zich af. Natuurlijk krijgt hij hulp van therapeuten, maar hij verwerkt zijn tumultueuze jeugd ook in woorden, teksten, songs. Het overlijden van zijn ouders komt, terloops of uitgebreid, voor in liedjes als Offline, Papa en mama, Buurman en ook nu weer in Europapa.

In Life Story schrijft hij het recht voor zijn raap op: ‘Bel m’n vader elke dag/maar die man is dood/Ik keek hem aan toen die stierf/Sliep sindsdien met de deur op een kier.’ En: ‘Mijn ma kwam uit het gekkenhuis een jaartje later/Zij was never thuis, ik kwam een taartje halen/Ik zag haar liggen op de bank met een hartstilstand.’

Hartverscheurend is Florida 2009, een mantra van drie akkoorden waarin hij het gemis van zijn ouders het tastbaarst maakt. Hij schrijft het eerste couplet als een gedicht op zijn twaalfde, kort na het overlijden van zijn vader. Op zijn dertiende schrijft hij op de achterkant van het blad zijn tweede gedicht, net zo huiveringwekkend. Live voert hij het lied meermaals in tranen op.

In 2018 laat hij op de vingers van de rechterhand 1983 tatoeëren, het geboortejaar van zijn broer Hugo. Later laat hij op de linker 1982 zetten, het jaar van zijn zus Nanda. Het is zijn waardering voor hun hulp rond het overlijden van hun ouders. “Je moet je dankbaarheid toch tonen als mensen nog in leven zijn?” verklaart hij bij zijn presentatie als songfestivaldeelnemer, een doel waar hij dan al vijf jaar van droomt.

Wie Joost Klein van nabij heeft meegemaakt, roemt hem om zijn artisticiteit. Hij is geen zanger, geen rapper, geen vlogger, Klein is kunstenaar. ‘Een taalvirtuoos’ en ‘een van de fenomenaalste makers van zijn tijd’. Commercieel succes, geld en roem zijn geen drijfveren.

Joost Klein geniet van het maakproces, meer dan van het resultaat.

Een zeldzame territoriale maker

Precies dat laatste typeert zijn werk. Kbiri: “Je hebt hiërarchische makers, die bezig zijn met externe factoren. Hoeveel volgers heb ik, hoeveel views? Zij moeten op 1 staan om hun succes te valideren. Vaak zijn het eendagsvliegen, want mensen zijn fan van het liedje, niet per se van jou. Joost hoort bij de zeldzame territoriale makers. Kyteman is er ook zo een. Hun uitgangspunt: je bent welkom om te komen kijken en luisteren naar wat ik belangrijk vind. Wat er uit mijn hart en ziel moet. Dat zorgt voor verbinding tussen de fan en de persoon. Joost kan net zo goed een boek uitbrengen of een andere kant opgaan, dan nog blijven mensen geïnteresseerd.”

Wat Joost Klein net zo typeert: hij houdt alles in eigen hand. Hij staat niet onder contract van een platenlabel, maar zoekt zijn eigen weg. Hij laat zich vrijwel niet interviewen door mainstream media, maar verschijnt wel in onlinetalkshows en podcasts waar zijn fans naar luisteren. En samenwerken doet hij met zijn beste vrienden, zoals Tantu Beats en Donnie het grootste aandeel hebben in zijn muziek.

Bij het maken van het lied en de act rond Europapa zijn Tantu Beats, Donnie, creatief brein Gover Meit, filmmaker Véraz Fawaz en kunstenaar Daan Koens betrokken. Een kringetje creatievelingen, dat door en door met elkaar is verweven. Een beetje buitenbeentjes ook, niet de ‘coolste kids’ van de school.

Cordon van vertrouwelingen

Stuk voor stuk mensen die liever mét Joost praten dan óver hem. Ze vormen een beschermend cordon van vertrouwelingen; een safe space waar Klein terechtkan als hij daar straks in de doorgedraaide mallemolen van Malmö behoefte aan heeft. “Maar ik heb mijn therapeut al gevraagd of hij die week wat extra tijd voor me wil reserveren, zodat we kunnen facetimen,” zegt de songfestivaldeelnemer zelf, enkele weken voor vertrek naar Zweden.

Zus Nanda en man Sean zijn er niet live bij, maar steunen Joost met een grote groep feestnummers voor de buis in Leeuwarden. Nanda: “Ik zit die avond klaar in mijn nieuw aangeschafte blauwe pak: ik ben erg trots op Joost, altijd al geweest.”

Joost zal komende week voor bijna tweehonderd miljoen tv-kijkers zijn ouders in gedachten bij zich hebben. Ongetwijfeld zal hij terugdenken aan hoe hij als jong ventje met hen op de bank keek naar het Songfestival.

In Malmö geeft hij een nieuwe betekenis aan het lied Papa en mama: ‘Brief aan m’n ouders, hoop dat jullie dit zien/Joost Klein, die wordt groot, da’s de ironie.’

Video wordt geladen...