Gelukkig worden van zonneschijn, zo werkt dat: ‘Het geeft een gevoel van vrijheid’

Al die uitdrukkingen zijn er natuurlijk niet voor niets. De zon breekt door. Iemand in het zonnetje zetten. Een stralende zon. Het zonnetje in huis.

Zodra de zon zich laat zien, verandert de wereld, en ook de mens. Op terrassen wordt meer gelachen, op fietspaden minder gescholden. Op de trottoirs groeten mensen elkaar in het voorbijgaan opeens, een glimlach, een knikje. Op bankjes in het park beginnen wildvreemden een praatje, waar ze eerder op hun telefoon waren blijven staren.

Chagrijn verdwijnt, daar komt hij weer, als sneeuw voor de zon.

Is er iets wat de mens gelukkiger maakt dan het doorbreken van de zon? “Het winnen van de staatsloterij,” zegt Ybe Meesters, klinisch psycholoog en voormalig hoofd van de polikliniek winterdepressie aan het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG).

En ook Meike Bartels, hoogleraar genetica en welbevinden aan de Vrije Universiteit, relativeert. “Voor veel mensen is dat connectie. Grote events, concerten en festivals, waardoor ze met heel veel mensen kunnen zijn. Maar dat geldt lang niet voor iedereen. Anderen worden gelukkig van sporten, of een nieuw boek.”

Vrijheid

Maar het is waar: de meeste mensen worden gelukkig van de zon. Bartels: “Zonlicht, zeker als dat gepaard gaat met een prettige temperatuur, geeft een gevoel van vrijheid. Het maakt het leven eenvoudiger. Je kan makkelijker naar buiten. Zeker de overschakeling van donker en regen naar een beetje warmer en licht geeft mensen een boost.”

Meesters: “Je hoeft niet eerst vijf lagen kleding aan te trekken en de ruiten te krabben. Alles oogt vrolijker en kleurrijker. Hoewel, als je die vraag stelt aan iemand die in de Sahara woont, zal hij niet direct zeggen dat hij gelukkig van de zon wordt.”

Dat geluksgevoel wordt namelijk ook versterkt omdat de zon zich een tijd niet heeft laten zien. Bartels: “In Australië hebben ze soms weken achterelkaar mooi weer. Daar zit minder excitement in het geheel dan in Nederland waar iedereen meteen de barbecue tevoorschijn haalt, en tegen de tijd dat je die gepland hebt, regent het alweer.”

Biologie

Het geluksgevoel door zonneschijn is mentaal, maar grotendeels pure biologie. Hoe langer de dag, hoe beter dat is voor onze gemoedstoestand. “Zonlicht is van invloed op de dag-nachtklok die we in onze hersenen hebben,” zegt Cyriel Pennartz, hoogleraar neurowetenschappen aan de UvA. “Tijdens de dagfase, dus zeker tijdens een grotere daglengte, zijn de serotoninecellen meer actief. En serotonine werkt zo’n beetje door de hele hersenen heen.”

Simpel uitgelegd: zonlicht wekt via de ogen signalen in de hersenen op. (Het werkt niet via de oren, daar is onderzoek naar gedaan.) Via de optische zenuwen komen de signalen terecht in een hersenkerntje, dat de supra-chiasmatische kern wordt genoemd. Zo, en via andere routes, worden serotoninecellen, die onder invloed staan van onze biologische klok, geactiveerd.

Serotonine, bekend als doelwit voor antidepressiva als Prozac, wordt ook wel een gelukshormoon genoemd, maar dat wil Pennartz als neurowetenschapper nuanceren. Pennartz: “Daar heb ik altijd wat moeite mee. Globaal kun je serotonine wel in verband brengen met vooral welzijn of rust. Een gevoel van welbevinden of, laten we zeggen, mild geluk.”

Warme huid

Bovendien maakt het lichaam door zonlicht vitamine D in de huid aan. “Maar dat niet alleen,” zegt Pennartz. “De warmte die zonlicht geeft op de huid is ook een belangrijke. Veel mensen ervaren dat als prettig. Dat wordt in verband gebracht met de hersengebieden voor thermosensatie, en vooral de insulaire cortex zou bij dat prettige gevoel een rol spelen. Die bewuste beleving van zonnewarmte is prettig, maar dat is dus een heel ander effect dan via het dag-nachtritme.”

En die goede dagstructuur is belangrijk voor het welbehagen. Meesters: “Rust, reinheid en regelmaat klinkt als iets van tussen de twee wereldoorlogen, maar regelmatigheid doet wel goed. Als je ochtends vroeg opstaat en je kunt de ochtendzon krijgen, heeft het een positief effect op de stemming. Dat is in deze tijd met een 24 uurseconomie soms wat lastig, maar daar wordt de werkelijkheid niet anders van.”

Toch, benadrukt Bartels, zijn er wel degelijk mensen die niet per se opfleuren als de zon schijnt. Bartels: “Sommige mensen zijn echt heel gevoelig voor zon, maar andere mensen hebben het gewoon veel minder door. Die gaan gewoon verder met wat ze aan het doen zijn. De ene weet altijd precies welk weer het is en welk weer het gaat worden, en de ander heeft niet eens een weerapp op de telefoon. Ik heb er vijf.”

April was de natste maand in bijna honderd jaar en ook voor later in mei is weer veel regen voorspeld. Hoe kunnen we in dit nieuwe klimaat in hemelsnaam gelukkig blijven? Bartels: “Gelukkig is het weer niet de enige factor die ons gelukkig maakt. De mens is adaptief. Er zullen ongetwijfeld wel andere dingen komen waar we gelukkig van worden. Licht an sich hebben we natuurlijk wel nodig, maar licht zal niet verdwijnen.”

Over de auteur: Hans van der Beek werkt al ruim 25 jaar voor Het Parool. In het verleden had hij populaire rubrieken als Hans Halveert en Schuim, nu schrijft hij vooral Amsterdamse achtergrondverhalen en reportages.