Kamp Amersfoort speelde grote rol bij vervolging Joden in Nederland, blijkt uit nieuw onderzoek

Dat staat in het boek Het vergeten verhaal van de Joodse gevangenen van Kamp Amersfoort van historica Amanda Kluveld van de Universiteit Maastricht. Ze ontdekte dat er 82 Joden in Kamp Amersfoort zijn vermoord, onder wie een baby. Ook was het kamp tien maanden vóór de opening van Kamp Westerbork al een verzamelkamp voor Joden.

“Dit onderzoek zet Kamp Amersfoort in een heel ander licht,” zegt Floris van Dijk, hoofd onderzoek bij Nationaal Monument Kamp Amersfoort tegen Trouw. “In de naoorlogse herinneringscultuur zijn de Joodse gevangenen van dit kamp onterecht gemarginaliseerd.”

Auschwitz

Ook vonden er directe deportaties plaats vanuit Kamp Amersfoort. Twee treinen vertrokken richting Auschwitz en bijna vierhonderd Joden werden getransporteerd naar strafkamp Mauthausen, waar zij zijn vermoord.

Uit het onderzoek van Kluveld moet het beeld van Kamp Amersfoort worden bijgesteld: het kamp was niet alleen een plek waar tienduizenden gevangenen dwangarbeid moesten uitvoeren tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook een plek waar Joden werden vernietigd. “Op een internationale lijst met deze kampen komt Kamp Amersfoort niet voor,” zegt Van Dijk. “Maar uit het onderzoek van Kluveld blijkt bijzonder overtuigend dat Amersfoort hier wél tussen moet staan.”

Voor het onderzoek keek Kluveld naar nieuwe (buitenlandse) egodocumenten, bronnen waarin iemand een persoonlijke getuigenis aflegt, en naar verklaringen van gevangenen in naoorlogse processen tegen nazi’s. Uit de documenten blijkt ook dat gewone gevangen werden opgejut tegen de relatief kleine groep Joden in het kamp. Zo kregen Joden minder te eten. “Tegen Jodenhelpers werd gezegd: je bent hier binnen drie maanden antisemiet.”

Er zat volgens Kluveld een bewuste strategie achter de manier waarop Joden in Kamp Amersfoort apart werden gezet en behandeld. Er werden potloden in ogen gestoken, baarden in brand gestoken, Joden werden in beerputten gegooid, doodgeslagen. “Het zijn praktijken waarvan we misschien denken: dat gebeurde elders. Maar het gebeurde wel degelijk hier. En het had ook een bedoeling,” schrijft Kluveld.

Kluveld hoopt dat haar onderzoek de nazaten van Joodse gevangenen meer erkenning zal geven voor het leed dat hun familieleden is aangedaan in Kamp Amersfoort. “Wat we uit dit onderzoek leren, is dat Kamp Amersfoort voor heel veel Joodse gevangenen het begin van het einde was.”