camera closecorrect down eyefacebook Het Nieuwsblad nextprevquote share twitter video

Mehriban is niet alleen de vrouw van presidentIlham Aliyev, maar ook de vicepresident van het land. BLG

Finale van Europa League moest misdaden van Azerbeidzjan verdoezelen … tot een Armeniër afzegde

Azerbeidzjan

-

Als Arsenal woensdag in Bakoe tegen Chelsea de ­finale speelt van de Europa League, zullen de ­Gunners het moeten stellen zonder Henrikh ‘Micky’ ­Mkhitaryan (foto). Hij is niet ­geschorst of geblesseerd, maar blijft in Londen uit “veiligheidsoverwegingen”. Hij is een Armeniër, en voor het regime in ­Azerbeidzjan zijn inwoners van dat buurland ­ongewenst. Een vervelende kwestie voor president ­Ilham Aliyev. Hij gebruikt liefst van al sport­manifestaties om het belabberde imago van zijn ­autoritaire regime en corrupte land op te smukken.

Nagorno-Karabach, een conflict zonder einde Voetbal is vaker propaganda dan oorlog

Henrikh Mkhitaryan was welkom, hij moest niets vrezen. Zijn veiligheid zou gegarandeerd zijn, zo verzekerde ook het regime in de hoofdstad. Armeense staatsburgers krijgen normaliter geen visum voor Azerbeidzjan, maar voor sporters worden wel uitzonderingen gemaakt. Toch besliste Arsenal om een van de vaste waarden thuis te laten. Ondanks alle beloftes vreesde men voor zijn veiligheid.

Het betwiste grensgebied Nagorno-Karabach, waarover Azerbeidzjan en ­Armenië al decennia strijden, doet in Bakoe immers het bloed koken. In 2016 kwamen er bij gevechten tussen de twee landen nog zeker 200 burgers om. Die vijandigheid wil Mkhitaryan niet ­ervaren.

Het is al de tweede keer dat hij verstek geeft voor een match in Bakoe. Toen hij nog voor Borussia Dortmund speelde, paste hij ook. Het kreeg toen weinig aandacht. Het was voor de Duitse club een simpel Europees uitje, geen finale.

Luxueus appartement na moord

Het hypermoderne en peperdure olympisch stadion waar woensdag wordt gevoetbald, werd gebouwd om in 2015 de allereerste Europese Spelen te kunnen organiseren.  EPA-EFE

De weigering van Arsenal en de speler valt bij het regime in Bakoe bijzonder slecht. De ambassadeur in Londen veroordeelde de “politieke motieven”.

De vrees voor moeilijkheden is nochtans niet uit de lucht gegrepen. Volgens een rapport van wetenschappers is het land al dertig jaar bezig met het wissen van alle sporen van de Armeense geschiedenis, tot en met het vernietigen van Unesco-werelderfgoed toe. Een delegatie van Armeense atleten werd tijdens de openingsceremonie van de Europese Spelen in 2015 belaagd in Bakoe.

En dan heb je nog het verhaal van Ramil Safarov, een held in Azerbeidzjan. De militair was in het kader van een Navo-initiatief in Boedapest op taalcursus. Hij vermoordde er een Armeense collega omwille van “Armeense gruweldaden”. De man kreeg levenslang. Nadat hij acht jaar in de cel had gezeten, overtuigde president Aliyev de Hongaren dat het beter was dat de verdere straf in eigen land werd uitgezeten. Zijn aankomst in Bakoe werd een triomftocht. De president schold hem zijn straf kwijt, bevorderde hem tot majoor, betaalde acht jaar soldij uit en schonk hem een luxueus appartement.

Ontvoeringen, knokpartijen en smeergeld

De afzegging van Mkhitaryan heeft de minder fraaie kanten van het land plots in de schijnwerpers gezet. Dat is een streep door de rekening van Aliyev, die er een prestigeavond van wilde maken ter meerdere eer en glorie van zijn regime. Dat heeft een kwalijke reputatie wat mensenrechten betreft. Opposanten pakt het regime keihard aan. Ontvoeringen en knokpartijen worden gebruikt als intimidatie. Wie een bedreiging is, gaat de cel in – het land telt volgens mensenrechtenorganisaties zeker 158 politieke gevangen. Nergens is de persvrijheid in Europa meer beknot dan in Azerbeidzjan, dat op plek 166 staat in de rangschikking van rechtsstaten.

Om over één en ander de spons te vegen, jaagt de president – die elke verkiezing met grote overmacht wint – op internationale sportevenementen. Sport als uithangbord is zo belangrijk dat ­Aliyev naast zijn drukke agenda als president sinds 1997 ook voorzitter is van het Nationaal Olympisch Comité. Het hypermoderne en peperdure olympisch stadion waar woensdag wordt gevoetbald, werd gebouwd om in 2015 de allereerste Europese Spelen te kunnen organiseren.

Begin dit decennium begon Aliyev Bernie Ecclestone te bewerken. Sinds 2016 zijn de ogen van de wereld op Bakoe ­gericht als het Formule 1-circus er zijn rondjes draait. Maar niets is zo goed voor de uitstraling van een land als topvoetbal. Dus zette de president alle zeilen bij. Met succes. Aliyev kreeg niet alleen de finale van de Europa League toegewezen. Het land mag ook vier wedstrijden van het EK 2020 organiseren, waaronder een kwartfinale.

Sinds de affaires rond Blatter en ­Platini wordt bij de toewijzing gewerkt met “objectieve” bidbooks voor internationaal voetbalevenementen. De ­enveloppe van Azerbeidzjan was rijkelijk gevuld met oliedollars van de enorme gas- en olieindustrie. En daarvoor zag de UEFA wel wat ongemakken door de vingers. Bakoe ligt bijvoorbeeld op de grens van Europa en Azië. De teams die er de kwartfinales moeten beslechten, zullen zich dat beklagen. De stad ligt in vogelvlucht op 4.000 kilometer van Londen, waar de halve finales en de finale worden gespeeld, en heeft een tijdsverschil van 3 uur. Heydar Alijev International Airport is eigenlijk ook niet geschikt is om veel volk te ontvangen. Dat is de reden waarom de clubs die woensdag de finale spelen elk maar 6.000 fans mogen meebrengen naar een stadion met 69.000 zitjes.

Sjoemelen zit in de familie

Die luchthaven is genoemd naar de vader van de huidige president, de vorige president. In het laatste jaar van diens presidentschap was zijn zoon premier, zodat vader Alijev bij zijn aftreden wegens gezondheidsredenen hem als enige presidentskandidaat kon lanceren. Opmerkelijk is ook dat zijn vrouw Mehriban Alijev vicepresident is en de facto de op een na machtigste politicus van het land.

Maar niet alleen de toppolitiek is een familiezaak voor de Alijev-clan. Zichzelf verrijken ook. In 2012 werd de president tot internationale sjoemelaar van het jaar gekroond door het ­Organized Crime en Corruption Reporting Project. De drie kinderen van de president hebben een eigendom in Dubai met een waarde van 70 miljoen. Volgens onderzoeken van Radio Free Europe beheert de familie diverse bedrijven en hebben ze een kleine 3 miljard op de bank staan. Het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten ontdekte vier geheime offshorebedrijven die de familie gebruikt om hun geldstromen te regelen. Zoals smeergeld. Ruim 600 miljoen betaalde de Zweedse telecomgigant Teliasonora via ondergewaardeerde aandelen aan het regime om een licentie te pakken te krijgen. Toen dat uitlekte, kostte het heel wat toppers in het bedrijf de kop. In Bakoe was er niet eens een rimpeling.

In september 2017 werd Bakoe door de UEFA uitverkoren voor de finale. Amper enkele weken nadat een witwasschandaal aan het licht kwam. Meer dan 2 miljard euro uit Azerbeidzjan – vanuit bedrijven, banken en de politiek – was in Europa witgewassen. Een deel van geld werd ook gebruikt om mensen om te kopen die konden helpen om het slechte imago van het land op te smukken. Dertien leden van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa (Pace) hadden dure cadeaus of schenkingen uit Bakoe met plezier aanvaard, zo bleek. Pace was op vraag van Europa een rapport aan het opstellen over de corruptie en de politieke onderdrukking in het land. De dertien werden door de Raad aan de deur gezet. In Azerbeidzjan was dat schandaal niet eens reden voor een onderzoek.

En in dat land zal Ilham Aliyev woensdag dus op de eretribune zitten glunderen. Met dank aan de UEFA.

Nagorno-Karabach, een conflict zonder einde

De vijandigheden tussen Azerbeidzjan en Armenië draaien als decennia rond Nagorno-Karabach. De ­regio waar voornamelijk Armeniërs wonen, kwam in opstand tegen Azerbeidzjan. Er werd gestreefd naar volledige onafhankelijkheid of aansluiting bij Armenië. Maar in 1988 brak een regelrechte oorlog uit, waarbij Armenië vanaf het begin steun ­leverde aan de opstandelingen. In 1991 werd de onafhankelijkheid uitgeroepen. In 1993 raakte Armenië officieel betrokken in de strijd.

Azerbeidzjan werd met ­wapens en troepen gesteund door Turkije. De oorlog ­kostte naar schatting 25.000 mensen het leven. Beide partijen maakten zich schuldig aan etnische zuiveringen en bloedbaden. De bekendste is de genocide van Chodzjali, waarbij meer dan 600 Azerbeidzjaanse burgers werden afgeslacht, meer dan waarschijnlijk door Armeense troepen.

In 1994 scheurde de regio zich volledig af en stichtte de onafhankelijke republiek Artsach, die nauwelijks internationaal erkend wordt. In werkelijkheid is het niet veel meer dan een provincie van Armenië. Het gebied wordt door de internationale gemeenschap nog steeds ­gezien als deel van Azerbeidzjan. Dat is een kwart eeuw geleden ook door een VN-resolutie vastgelegd. Sinds 1994 wordt er door ­Armenië en Azerbeidzjan zonder succes onderhandeld over de regio. Na het staakt-het-vuren kwam het nog ­geregeld tot gevechten ­tussen beide l­anden. (pmm)

Barcelona-speler Xavi wierp ook al zijn populariteit in de schaal om de onafhankelijkheid van Catalonië te bepleiten.  REUTERS

Voetbal is vaker propaganda dan oorlog

Voetbal – en sport in het algemeen – probeert zich altijd als apolitiek en neutraal voor te stellen. Toch is de invloed van topsport en topsporters zo groot dat het vaak misbruikt wordt als propagandamiddel.

In de voormalige Sovjet-Unie en de Oostbloklanden werd op grote schaal doping verspreid. Topsportprestaties moesten het bewijs leveren van de superioriteit van het communisme. Maar ook evenementen worden misbruikt voor politieke doeleinden. Het bekendste voorbeeld is misschien het WK voetbal in Argentinië in 1978, waar een regime dat tienduizenden burgers had laten ­verdwijnen het WK gebruikte om te tonen dat er in het land niets aan de hand was.

Ook Hitler puurde zo veel ­mogelijk ideologische kracht uit sportevenementen. De overwinning van het Italië van Mussolini in de finale op ­Oostenrijk op zijn Olympische Spelen in Berlijn was een ­gloriemoment.

Soms is het subtieler. Zo ­wilde Oekraïne vorig jaar absoluut de finale van de Champions League in Kiev laten ­spelen, net voordat het WK in Rusland begon. Het lukte ook, dankzij de Oekraïense ­vicevoorzitter bij de UEFA.

Voetballers of trainers houden zich liefst ver weg van politiek. Al zijn er uitzonderingen. Zo wierp ex-Barcelona-speler Xavi al zijn populariteit in de schaal om de onafhankelijkheid van Catalonië te bepleiten. Man City-trainer Pep ­Guardiola deed hetzelfde en sprak zich later ook uit tegen de Brexit. (pmm)