In de formatie is nu dan toch écht de week van de waarheid aangebroken, alhoewel…
Het wordt de week van de waarheid in de formatie. Alweer. Maar hoewel de informateurs zeggen dat er nu écht, écht knopen moeten worden doorgehakt, kunnen de formerende partijen ook beslissen gewoon nog een paar weken extra de tijd te nemen. Alles om nieuwe verkiezingen te voorkomen.
De finale week, zo noemde informateur Richard van Zwol de dagen die komen gaan. Nu moet duidelijk worden of PVV, VVD, NSC en BBB wel of niet met elkaar in een kabinet stappen, al weet je het nooit bij deze onderhandelingen. Het kan volgens de informateurs ook ‘kort na’ deze finale week pas duidelijk worden.
Informateurs Van Zwol en Elbert Dijkgraaf hebben voor zichzelf de deadline hoe dan ook op 15 mei gelegd. Dan zit hun taak erop. Maar nergens is vastgelegd dat het die dag tussen de vier onderhandelende partijen tot een akkoord moet zijn gekomen. Het is niet ondenkbaar dat ze gewoon nog een volgende onderhandelronde in gaan, met desnoods weer een nieuwe informateur. Maar ook bij de partijen zelf valt op te tekenen dat het ‘wel eens een keertje klaar moet zijn’.
Doorrekening
De afgelopen weken hebben Van Zwol en Dijkgraaf aangehoord wat de vier partijen de komende kabinetsperiode precies willen. Ze hebben de wensen verzameld en ‘er een balletje van gemaakt’, aldus een betrokkene. De informateurs hebben voorstellen gedaan waarvan zij denken dat alle vier de partijen ermee zouden moeten kunnen leven. Die voorstellen zijn afgelopen week beoordeeld door het Centraal Planbureau (CPB). Uit die beoordeling moet blijken of alle plannen betaalbaar en haalbaar zijn.
“Maar als het CPB er een stempel van goedkeuring op zet, wil dat nog niet zeggen dat dít voorstel het ook wordt,” zegt iemand rond de formatieonderhandelingen. “Iedereen moet er nog iets van vinden. Partijen hebben nog nergens ja of nee tegen gezegd.”
En er liggen nogal wat opgaven. Niet alleen het ‘financiële plaatje’ waar het CPB naar heeft gekeken, maar ook migratie, woningnood, stikstof, de toekomst van de boeren, pensioenen en hele rij andere heikele onderwerpen. Van Zwol en Dijkgraaf hebben voortdurend benadrukt dat er pas helemaal aan het einde van de onderhandelingen een finaal oordeel wordt geveld. Tot die tijd kan het nog alle kanten op.
Maar het moment van de waarheid komt wel ras dichterbij. Vorige week kwamen de onderhandelaars weliswaar niet bij elkaar, maar werd er wel overlegd via telefoon en e-mail. Intussen voerden partijen de druk op elkaar wel verder op.
Miljardeninvesteringen
Weekblad EW Magazine (voorheen Elsevier) kreeg vertrouwelijke mails toegespeeld tussen NSC-leider Pieter Omtzigt en de voorzitter van de Pensioenfederatie Ger Jaarsma. Tijdens de verkiezingscampagne had Omtzigt zich gekeerd tegen de manier waarop het nieuwe pensioenstelsel nu wordt ingevoerd.
In een artikel in EW Magazine wordt de suggestie gewekt dat NSC door de pensioenfondsen onder druk is gezet om zijn verzet op te geven in ruil voor miljardeninvesteringen van de fondsen, in bijvoorbeeld nieuwe woningen. Er zou volgens het artikel zelfs al een akkoord over zijn. BBB-leider Caroline van der Plas haastte zich om te melden dat er helemaal ‘geen deal’ is.
PVV-leider Geert Wilders zette de onderhandelingen maar weer eens wat verder onder druk door op X te dreigen met nieuwe verkiezingen als hij zijn zin niet krijgt over strengere migratieregels: ‘Die strengere asiel- en immigratiemaatregelen zullen er komen. Bij voorkeur nu en niet na nieuwe verkiezingen.’
Peilingen
Of het inderdaad uitdraait op nieuwe verkiezingen als PVV, VVD, NSC en BBB er de komende dagen niet uitkomen, is maar de vraag. GroenLinks-PvdA heeft al gezegd dat die partij dan het voortouw wil nemen in de zoektocht naar een nieuw kabinet.
Uit een peiling van EenVandaag blijkt dat zes op de tien ondervraagden vinden dat er nieuwe verkiezingen moeten komen als de vier rechtse partijen er niet met elkaar uit komen. Maar VVD, NSC en BBB zitten daar helemaal niet op te wachten, want in de peilingen staan ze er niet florissant voor. En ook de PVV ziet in de recentste peiling de winst afkalven. Weliswaar is de partij in de polls nog steeds de grootste, maar veel PVV-kiezers haken af ten opzichte van eerdere peilingen. Het lijkt er op dat er voor de vier maar één ding op zit als ze er deze week niet uitkomen: gewoon doorgaan met onderhandelen in de hoop dat het ooit eens wel zal lukken.