Het tijdrekken van Theresa bij de Brexit

De verlenging van de overgangs­periode na de officiële Brexit-datum van 29 maart 2019 – die nu is vastgesteld op 21 maanden – werd geopperd door de Ierse premier Leo Varadkar, een van de hoofdrolspelers in het Noord-Ierse psychodrama. Ook de andere Europese leiders zouden er welwillend tegenover staan. Het biedt extra tijd om te werken aan een handelsverdrag en het vinden van een oplossing van het Ierse grensprobleem. Voor May zou het makkelijker zijn om het omstreden vangnet te accepteren. Dat zou eruit bestaan dat óf Noord-Ierland óf het hele Verenigd Koninkrijk bij de Europese douane-unie blijft.

Dat vangnet is het grote struikelblok. De brexiteers willen helemaal geen vangnet, maar volgens Brussel is het noodzakelijk om te garanderen dat de genoemde grens open blijft. Daartussen staat May met haar tijgerpumps op een evenwichtskoord. Ze wil op zich wel akkoord gaan met een vangnet, maar dat zou tijdelijk moeten zijn en niet voor onbepaalde duur. Londen en Brussel hebben tot het eind van het jaar om een Brexit-akkoord dusdanig vaag te formuleren dat iedereen zich er een beetje in kan vinden.

Zonder akkoord komt er immers ­helemaal geen transitieperiode en stevenen beide partijen op een bittere scheiding af. De suggestie om nog een paar maanden of zelfs een jaar als een vazalstaat aan de Europese Unie te blijven hangen, leidt tot sterke emoties in het Verenigd Koninkrijk. Reacties, met name uit de pro-Brexit-hoek, varieerden van ‘gekkenwerk’ tot ‘waanzinnig’. De prominente brexiteer Daniel Hannan wees erop dat de transitieperiode een ramp is: bij de EU blijven zonder enige inspraak.

‘Get On With It!’

De nadelen zijn duidelijk: de Britten blijven in zo’n situatie meebetalen aan de EU en kunnen in de tussentijd niet de gedroomde vrijhandelsakkoorden afsluiten met landen als Nigeria en Nieuw-Zeeland. Hoe langer een overgangsperiode duurt, des te groter de kans is op politieke verschuivingen in het ronddobberende koninkrijk, die zouden kunnen leiden tot een zachtere Brexit of zelfs helemaal geen Brexit. Deze vrees van de brexiteers is de stille droom van de Europeanen.

Er is nu al een beweging gaande naar het afzwakken van de Brexit. Binnen het Britse kabinet is landbouwminister Michael Gove een pleitbezorger geworden van een lidmaatschap in de vorm van het Noorwegen-model, zozeer dat hij de ‘Sint-Michael van de Europese Economische Ruimte’ wordt genoemd. Tegenstanders van de Brexit roeren zich steeds meer. Komende zaterdag staat in Londen de grootste anti-Brexit demonstratie tot nu toe gepland, met televisiekok Delia Smith en acteur Dominic West in de voorste gelederen.

Ondertussen beginnen Brexit-gezinde Britten hun geduld te verliezen (‘Get On With It!’) en bespeuren ze een tactiek van de gevestigde orde die neerkomt op ‘van uitstel komt afstel’. Voor May is het een uitdaging haar rebelse partijgenoten ervan te overtuigen dat de overgangsperiode nu al te kort is om een vrijhandelsakkoord met de EU te regelen. Eerder dit jaar onthulde de Britse douane dat welke regeling er ook wordt bedacht, deze niet voor 2023 klaar zal zijn.

Mays streven lijkt nu te zijn om op het allerlaatste moment een Brexit-­akkoord te bereiken, om het Lagerhuis vervolgens voor een voldongen feit te stellen: May’s Way or No Way. Parlementariërs hebben al te kennen gegeven de vrijheid te willen hebben om amendementen in te dienen, iets waar de regering-May tegen is. Veel hangt af van wat Lagerhuisvoorzitter John Bercow bij de Brexit-debatten zal toestaan. Diens positie is trouwens wankel vanwege de vermeende pestcultuur in het parlement.

Niets is momenteel stabiel in Londen.