Direct naar artikelinhoud
ReportageHongarije

Hoe Orbán de Hongaarse vrouwen aanmoedigt om meer kinderen te krijgen

Een poster van de Hongaarse regering die het vormen van een gezin moet promoten.Beeld EPA

Hongarije telt nog geen 10 miljoen inwoners. Dat aantal moet omhoog, vindt premier Orbán, ook vanwege de krapte op de arbeidsmarkt. Dus belooft hij grote gezinnen financiële voordelen.

Ze weten nog niet wát voor zevenpersoonsauto ze gaan uitzoeken, maar ze denken aan een Renault. De Hongaarse Luca Molnár-Nyárasdy straalt als ze het Ikea-restaurant binnenkomt, gelegen aan een plein in het oosten van hoofdstad Boedapest.

Ze mogen de auto vanaf 1 juli gaan uitzoeken, want dan gaat het nieuwste cadeautje van de regering voor kinderrijke gezinnen in. ‘De overheid betaalt 50 procent van het aankoopbedrag’, vertelt Molnár-Nyárasdy, terwijl haar kinderen Aliz (7), Andris (4) en Abigel (2) in rondjes om haar benen draaien. Alle stellen met drie of meer kinderen komen in aanmerking voor zo’n nieuwe bak met zeven zitplaatsen.

De 40-jarige Molnár-Nyárasdy is alweer jaren geleden gestopt met werken vanwege het gunstige ‘familiebeleid’ van premier Viktor Orbán. ‘Hij heeft het geweldig geregeld voor vrouwen’, zegt ze. ‘Ik ben zeer tevreden.’ Naar eigen zeggen is ze al ‘7,5 jaar met zwangerschapsverlof’. Het geld dat ze ontvangt is een combinatie van een bepaald percentage aan loon van haar voormalige werkgever, de kinderbijslag én bonussen. ‘Met het moederschap verdien ik meer dan destijds op kantoor’, zegt ze lachend.

Luca Molnár-Nyárasdy heeft drie kinderen en is gestopt met werken.Beeld Iris Koppe

Sinds 2010 doet regeringspartij Fidesz er alles aan om Hongarije zo ‘gezinsvriendelijk’ mogelijk te maken, zei onlangs minister van Familie- en Jeugdzaken Katalin Novák. ‘Alles moet erop gericht zijn voor stelletjes om een gezin te starten. Vrouwen die willen stoppen met werken, moeten dat zonder zorgen over geld kunnen doen.’

Het begint in 2010 met een verdubbeling van de kinderbijslag. Daarna zijn er om de paar jaar extra bonussen en belastingvoordelen aan het beleid toegevoegd. Ook is het aantal weken zwangerschapsverlof in Hongarije ten minste 72. Ter vergelijking: in Nederland is het 16 weken. In een recent rapport van Unicef over de meest ‘gezinsvriendelijke’ landen ter wereld, komt Hongarije als een van de betere uit de bus. In tegenstelling tot Australië, Ierland, Nieuw-Zeeland en Zwitserland, die met minder dan 10 weken zwangerschapsverlof voor vrouwen ergens onderaan bungelen.

De reden van Orbán om de gezinnen zo te pamperen is simpel: het geboortecijfer moet omhoog in het Midden- Europese land met nog geen 10 miljoen zielen. In zijn jaarlijkse toespraak van ‘staat van de natie’ kondigde Orbán nieuwe subsidies aan en haalde hij uit naar landen die door open grenzen ‘multiculturele samenlevingen creëren’. Door een laag geboortecijfer (1,45 kind per moeder in 2016; in Nederland iets hoger met 1,66) en emigratie naar landen met hogere lonen kampt Hongarije met forse tekorten op de arbeidsmarkt. Immigranten zijn voor de premier geen oplossing om het laaggeschoolde werk te doen. ‘Hongaarse kinderen moeten er komen’, herhaalt Orbán zichzelf regelmatig.

Hoe Orbán de Hongaarse vrouwen aanmoedigt om meer kinderen te krijgen
Hoe Orbán de Hongaarse vrouwen aanmoedigt om meer kinderen te krijgen

Zijn nieuwe ‘familiepakket’ bestaat naast de autobonus uit onder meer een lening van zo’n 31 duizend euro voor vrouwen onder de 40 jaar die voor het eerst trouwen. Als zij één of twee kinderen op de wereld zet, mag ze langer doen over de terugbetaling. Bij een derde kind wordt de lening kwijtgescholden en bij de geboorte van een vierde krijgen moeders zelfs levenslange vrijstelling van inkomstenbelasting. Ook grootouders kunnen vanaf 1 juli zwangerschapsverlof aanvragen. Dat geldt wel alleen voor opa’s en oma’s die nog werken.

Molnár-Nyárasdy en haar man lieten eerder een eigen huis bouwen met dank aan de regering. In 2015 beloofde Orbán gezinnen met drie of meer kinderen namelijk een bedrag van 31 duizend euro en een goedkope lening bij het kopen van een huis. ‘Dat was een enorme kans voor ons’, zegt Molnár-Nyárasdy. ‘Al moesten we wel even wachten tot Abigel, onze derde, was geboren.’ Ook die regel is aangepast: zelfs stellen zonder kinderen komen nu in aanmerking. Ze krijgen het geld voor de kinderen geboren zijn.

‘Dat pakt niet altijd goed uit’, zegt Molnár-Nyárasdy. ‘Soms hoor je dat stellen al zo’n lening zijn aangegaan, terwijl het later dan niet lukt om kinderen te krijgen. Dat is heel moeilijk. Dan zit je én met een grote schuld, én met een gigantische druk om toch nog kinderen te krijgen.’ Ook ziet ze duidelijk dat Orbáns beleid vooral voor de middenklasse gunstig is. ‘Stellen moeten zelf wel wat geld hebben of een aanzienlijke tijd fulltime gewerkt hebben om ervan te profiteren.’

De nieuwste punten van Orban’s familiebeleid:

- Moeders krijgen levenslange vrijstelling van inkomstenbelasting bij vierde kind

- Regering betaalt 50% van een nieuw aangeschafte 7-persoonsauto, voor stellen met drie of meer kinderen

- De kinderopvang wordt uitgebreid

- Zwangerschapsverlof voor grootouders

- Eten op kleuterscholen wordt gratis voor ouders die drie of meer kinderen hebben 

Maar wat gebeurt er als een stel wil scheiden? Dan vervallen de rechten en bonussen, zegt een medewerker van de Fidesz-partij. Of er ook geld moet worden terugbetaald? ‘Dat hangt ervan af, dat kan ik niet zo zeggen.’

De effecten zijn volgens minister Novák al zichtbaar in de Hongaarse samenleving. Zowel in demografische zin, als in het feit dat ‘kleine kinderen gelukkiger zijn’. Het Institute for Family Studies (IFS) kwam dit jaar in een rapport met een andere conclusie: ‘Ondanks Orbáns pogingen daalt het Hongaarse geboortecijfer nog steeds.’

De verdeelde oppositie in Hongarije roert zich regelmatig: want hoe moeten al deze babymaatregelen betaald worden? Minister Novák ziet het probleem niet. ‘Het pakket zal een half miljard euro kosten. Over dit bedrag hoeft niemand zich zorgen te maken.’

In de Ikea ziet Molnár-Nyárasdy zichzelf niet meer aan het werk gaan. ‘Ik ben ook absoluut geen aantrekkelijke werknemer’, zegt ze. ‘Boven de 40, met drie kinderen en Abigel (2) krijgt nog borstvoeding. Hoe zou dat moeten?’

Voor het argument dat de overheid moeders juist zou moeten stimuleren weer te gaan werken, zoals in Nederland gebeurt, is Molnár-Nyárasdy niet gevoelig. Zoals wel meer Hongaarse vrouwen die voor dit artikel zijn gesproken, werpt ze zelf een vraag op. Wat is er belangrijk voor het land: de economie? Of het welzijn van haar vrouwen, kinderen, inwoners? Op de drie maanden zwangerschapsverlof in Nederland reageert Molnár-Nyárasdy vol ongeloof. ‘Wat een harde maatschappij. Ik kan het bijna niet geloven. Ja, in West-Europa is het leven hard.’