Direct naar artikelinhoud

Hoe oorlogstrauma's worden overgedragen van generatie op generatie

Dochters van vrouwen met heftige oorlogservaringen kampen veel vaker met psychische problemen, blijkt uit recent onderzoek. Het roept de vraag op hoeveel psychiatrische hulp vluchtelingenkinderen van nu later nodig hebben.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden tienduizenden Finse kinderen geëvacueerd naar het neutrale buurland Zweden.Beeld Wikipedia

Finse dochters van moeders met een traumatische oorlogservaring komen vier keer zo vaak in een psychiatrisch ziekenhuis terecht als dochters van vrouwen zonder die ervaringen. Het is een nieuwe aanwijzing dat (jeugd)trauma's kunnen worden doorgegeven van generatie op generatie. De nieuwe studie, gepubliceerd in JAMA Psychiatry, is een van de grootste in zijn soort.

De onderzoekers willen hun bevindingen niet generaliseren, maar spreken wel de angst uit dat de huidige vluchtingencrisis een nog veel grotere impact op de mentale gezondheid van de komende generaties zal hebben dan nu al het geval is. De evacuatie van Finse kinderen was een goed georganiseerde operatie, die relatief kort - maximaal vijf jaar - heeft geduurd.

Evacuatie naar Zweden

De Finse, Zweedse en Amerikaanse onderzoekers bestudeerden zowel de gegevens van bijna 50 duizend meisjes die in de Tweede Wereldoorlog naar Zweden werden geëvacueerd als die van de 90 duizend kinderen die zij na de oorlog kregen. De evacuatie naar Zweden werd opgezet om de kinderen in veiligheid te brengen. Maar uit eerder onderzoek bleek al dat deze jarenlange scheiding van de biologische ouders op latere leeftijd tot grote trauma's leidde.

De kinderen (veelal kleuters) kwamen in Zweedse pleeggezinnen, moesten een nieuwe taal leren en zich na twee tot vijf jaar weer aanpassen aan hun Finse ouders. Deze vrouwen kampten op latere leeftijd twee keer zo vaak met ernstige psychische problemen als vrouwen die in de oorlog bij hun ouders bleven.

Nu blijkt dat de dochters van de vrouwen die als kind werden geëvacueerd een vier keer zo hoog risico op depressie, bipolaire stoornissen en andere ernstige psychische ziekten liepen dan de dochters van Finse vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog thuisbleven.

De onderzoekers vermoeden dat een trauma effect heeft op de manier waarop de genen tot uitdrukking komen

Dochters

Het verhoogde risico gold voor alle dochters, ongeacht of hun moeder ooit psychisch ziek was geweest. Voor de zonen maakte moeders trauma geen verschil.

De studie biedt geen verklaring. Maar de onderzoekers vermoeden dat een trauma effect heeft op de manier waarop de genen tot uitdrukking komen. Daarmee is het iets wat overdraagbaar kan zijn op de volgende generatie(s). Overigens lopen vrouwen sowieso twee keer zoveel risico om psychisch ziek te worden als mannen.

'Een interessante studie, mede omdat ook vergelijkingen zijn gemaakt met familieleden die niet geëvacueerd werden', meent Bart Rutten, psychiater en hoogleraar Neurowetenschappen van Psychische Stoornissen aan de Universiteit Maastricht.

Een raadsel is wel waarom het trauma alleen werd doorgegeven aan dochters, en niet aan de mannelijke nakomelingen

Rutten doet zelf ook onderzoek naar trauma en de effecten daarvan op de expressie van stressgerelateerde genen. Hij deed dat de afgelopen jaren bij Nederlandse Afghanistanveteranen. Volgens de neurowetenschapper biedt de huidige populatie van eerste-, tweede-, en derdegeneratienakomelingen van de Holocaust ook mogelijkheden om onderzoek te doen naar transgenerationele overerving van trauma's.