Een levend laboratorium voor verduurzaming in Amsterdam-Zuidoost, met gratis schoonmaakproducten en cursus tochtstrips plakken

Het is ongeveer zoals ook Ziggo een inloopwinkel heeft, zegt bewonersorganisatie Hart voor de K-buurt over haar opvallende paviljoen. Hier kan de Bijlmer sinds donderdag advies inwinnen over verduurzaming. Of waar het vooral op neerkomt in de buurt die zucht onder hoog opgelopen prijzen: vragen over hoge stookkosten, tocht en energiebesparing.

Als de zogeheten Transitiehub binnenkort zelfs gaat meedraaien met de zon, zal het huisje voor metrostation Kraaiennest nog meer bekijks trekken, verwacht vrijwilliger Parissa Sarwari. De sierlijke ‘hub’, die in 2022 op de Floriade stond in Almere, roept een ‘kinderlijke nieuwsgierigheid’ op, verwacht zij. Eenmaal binnen komen vragen over de hoge energierekening dan vanzelf.

De nood is hoog

Dat hier genoeg zorgen leven, merken de vrijwilligers van de Transitiehub al een paar jaar op de voorlopige locatie in buurthuis Bonte Kraai, tegenover het nieuwe paviljoen. De nood is hoog in de K-buurt. Het is alleen maar zaak om de mensen over de drempel te krijgen. Verduurzaming spreekt ze niet aan, kostenbesparing wel. “De informatie kan heel saai zijn. Je moet het op een leuke manier brengen.”

De belangstelling wordt gewekt met lokkertjes. Of zoals Sarwari het noemt: ‘sluikreclame’. Zoals gratis menstruatieproducten. Of een kortingsbon voor wie gebruikt frituurvet inlevert. “Een vertrouwd gezicht helpt ook. Als ze mij zien zitten, mijn moeder of iemand anders die ze kennen uit de buurt, komen ze sneller binnen dan bij iemand van de gemeente.”

Ze kunnen er bovendien hun eigen taal spreken. “Ik kan ze in het Nederlands of Engels te woord staan, maar ook in het Hindi.” In de hub kunnen ze bijvoorbeeld vragen om een energiecoach die langskomt met besparingstips. “Nederlandse energiecoaches zeggen: ze doen voor jullie vaker de deur open dan voor ons.” Zelf geeft Sarwari hoog op van de besparingsmogelijkheden. “Mijn moeder moest 700 euro bijbetalen op de Vattenfallrekening. Een jaar later had ze dat helemaal weggewerkt.”

Omdat het als ‘tiny church’ ontworpen paviljoen in de loop van de dag van oost naar west meedraait met de zon, wekken de zonnepanelen op het dak 30 procent meer elektriciteit op, volgens architect Pieter ter Veen. Binnen wordt het als vanzelf lekker warm in de winter en in de zomer juist minder heet, als de ramen wegdraaien van de zon.

Sponsor Servicenow, een IT-bedrijf, kocht het huisje voor de K-buurt. Donderdagavond werd het ceremonieel ingezegend in het bijzijn van wethouder Marjolein Moorman (Armoede) en de ambassadeurs van Suriname en Ghana.

Sociale kruidenier

De buurt kan er ook lege printercartridges inleveren en overgebleven medicijnen. Op bijeenkomsten wordt geleerd hoe tochtstrips geplakt worden. Ook komt er een ‘sociale kruidenier’: een soort voedselbank, maar dan met gratis schoonmaak- en verzorgingsproducten.

Wetenschappers gebruiken de komende jaren Zuidoost als levend laboratorium voor onderzoek naar de verduurzaming. “Vooral in kansarme wijken gaapt een kloof tussen de organisaties die de energietransitie plannen en de bewoners,” zegt Mark Kauw van onderzoeksplatform Energie Lab Zuidoost en AMS Institute.

“De techniek is niet de bottleneck,” zegt Kauw. “Het kan gewoon: huizen isoleren, zonnepanelen, een warmtenet. Maar je moet ook de mensen meekrijgen binnen vve’s en woningcorporaties, die steun van 70 procent van de huurders moeten krijgen voor een renovatie.”

‘Heel fragiel’

De Transitiehub van Hart voor de K-buurt ziet hij daarom als kansrijk. “Zeker in buurten met veel problemen is dit een van de belangrijkste recepten voor succes.” De stad zou daar dan ook in moeten investeren, vindt Kauw. Bewonersorganisaties verrichten een overheidstaak, maar krijgen daar vaak maar met horten en stoten subsidie voor. “Ze zijn daardoor heel fragiel.”

“Dit komt vanuit de gemeenschap, dat is essentieel,” zegt ook HvA-onderzoeker Imrat Verhoeven. “Hart voor de K-buurt, maar ook bewonersorganisaties als de Groene Hub in Zuidoost, zijn heel belangrijke katalysatoren voor verduurzaming. In dit soort wijken voelen mensen meer afstand tot de overheid, welzijnsorganisaties en woningcorporaties. Dit soort initiatieven kunnen helpen om die afstand te verkleinen.”

Deuk in vertrouwen

Daarmee komt hij aan een teer punt: op gezag van Hart voor de K-buurt en met de belofte dat het warmtenet niet duurder zou worden dan de vertrouwde cv-ketel, kreeg woningcorporatie Lieven de Key steun voor renovatie van de K-torens, vier flats met in totaal 600 woningen in de K-buurt. Dat vertrouwen kreeg een deuk toen Vattenfall dit jaar de kosten in één klap met 200 euro opschroefde.

Daarover ontstond een groot conflict tussen de woningcorporaties en Vattenfall. In een brief aan de gemeenteraad werden de K-torens genoemd als een van de uitzonderingen waar het warmtenet toch komt, alsof er niets is gebeurd. Lieven de Key wil alleen kwijt dat het nog steeds met Vattenfall in gesprek is.

“Ik snap wel dat de woningcorporaties eruit stapten. Als je niet kunt garanderen dat de energietransitie rechtvaardig verloopt, dan is dat voor mensen niet te verteren,” zegt Verhoeven. “Het vertrouwen is broos.”