Direct naar artikelinhoud

Het tempo moet omhoog, vinden EU-regeringsleiders. Op top van vandaag nemen zij de zaken 'in eigen hand'

De Europese Unie moet veel krachtdadiger zijn, vinden de leiders van de lidstaten. Op de top die vandaag begint, nemen zij de zaken 'in eigen hand'. Dat lager echelon zand in de machine strooit, moet nou eens afgelopen zijn.

Blik op de toekomst? De Duitse bondskanselier Merkel op de EU-top van eind september in Tallinn.Beeld AFP

Premier Rutte krijgt zijn zin in Europa. Geheel conform zijn wens trekken de Europese regeringsleiders vanavond en vrijdagochtend de macht verder naar zich toe. Macht om de toekomst van de Europese Unie te bepalen en - indien nodig - kibbelende ministers of ander tegenstribbelend lager echelon (ambassadeurs, EU-ambtenaren) tot de orde te roepen.

'Het is hoog tijd dat we de zaken in eigen hand nemen', schrijft EU-president Tusk in zijn uitnodigingsbrief aan de leiders voor de EU-top vanavond. De EU moet af van de inertie en besluiteloosheid die ze - zeker voor de burger - te vaak uitstraalt. Tusk wil dat de leiders de komende twintig maanden een serie 'gordiaanse knopen' (migratiebeleid, hechtere eurozone) doorhakken. 'Het doel is elke impasse te doorbreken', aldus Tusk.

Om druk op de ketel te zetten, heeft de EU-president een speciale 'Leidersagenda' opgesteld, een breed gedeeld plan van aanpak, na gesprekken in de afgelopen weken met alle Europese premiers en presidenten. Ruttes stem klinkt zeker door. Vorige week nog zei hij in de Tweede Kamer dat hij en zijn EU-collega's zich 'meer dan te doen gebruikelijk' moeten bezighouden met 'het uit de knoop trekken' van besluiten die vastzitten. 'Ik zou zeggen: erken de rol van de Europese Commissie, maar uiteindelijk is het de Europese Raad (de regeringsleiders, red.) die politiek richting geeft aan de Europese Unie en besluiten neemt', aldus Rutte.

Wind in de rug

Tusk voelt de wind in zijn rug. Daags na het Brexit-referendum, vorig jaar juni, vroeg Donald Trump, toen nog Amerikaans presidentskandidaat, hem nog smalend: 'Who's next?' Inmiddels is het niet meer 'wie volgt' maar 'wat volgt?' 'De animo bij de leiders om gevoelige kwesties aan te pakken, is toegenomen', stelt een hooggeplaatste EU-ambtenaar.

Tusk wil 'praktische oplossingen voor echte problemen', schrijft hij aan de leiders. Geen oeverloze debatten over Europese vergezichten

Die animo wordt gevoed door de oplevende economie en terugkerend enthousiasme bij de burger voor de EU. Ruim de helft (57 procent) van de burgers vindt het EU-lidmaatschap een goede zaak, blijkt uit onderzoek van het Europees Parlement deze week. Dat is een stijging met 10 procentpunt ten opzichte van 2011, midden in de eurocrisis. De Franse president Macron en Commissievoorzitter Juncker lanceerden recentelijk ronkende salvo's pro-Europese voorstellen, reden voor Tusk het ambitieniveau op te schroeven.

Zijn 'Leidersagenda' telt liefst dertien EU-toppen de komende anderhalf jaar. In december wil hij dat de regeringsleiders beslissen in welke mate de eurolanden verder integreren, inclusief heikele zaken als banken die gezamenlijk garant staan voor spaartegoeden. In juni moet duidelijk zijn of er een Europese minister van Financiën komt, of die een eigen budget krijgt en of de eurolanden samen gaan lenen (eurobonds).

Tusk wil een eind maken aan het even slepende als splijtende plan voor een Europees asielbeleid van de Commissie. Komen er dwingende asielquota als een land overspoeld wordt door migranten? Wanneer mogen lidstaten eenzijdig grenscontroles herinvoeren? Uiterlijk 17 mei moet er duidelijkheid zijn.

Donald Tusk met Europese regeringsleiders tijdens een top.Beeld anp

Watertanden

En dan zijn er de plannen voor een heus digitaal Europa, iets waar Rutte watertandend over kan vertellen. Van de ingediende 43 wetsvoorstellen zijn er volgens Rutte 37 geblokkeerd door politieke of bureaucratische onwil. Maart volgend jaar moeten al die kogels door de kerk zijn. 'De Europese Raad staat klaar om alles te doen wat nodig is voor Europa om digitaal te worden', zullen de leiders vanavond zeggen. Een echo van ECB-baas Draghi die met eenzelfde uitspraak ('the ECB is ready to do whatever it takes') in 2012 de euro redde.

Tusks agenda sluit aan bij de ontwikkeling sinds 2009 waarbij de leiders in Brussel als Europese regering opereerden om de eurocrisis te bezweren en de migratiestroom in te dammen (EU-Turkije-deal). Tusk wil een 'politieke aanpak' van de leiders, als tegenwicht voor de politieke Commissie-Juncker. Hij belooft als voorzitter van de EU-toppen de meest explosieve zaken zelf voor te bereiden met 'beslisnota's' - waarin de tegenstellingen tussen de landen helder worden neergezet - in plaats van de gebruikelijke voorgekookte conclusies.

De EU-president waarschuwt bovendien dat als de leiders er niet gezamenlijk uitkomen, een kopgroep van gelijkgezinde lidstaten verder mag gaan. 'Eenheid kan geen excuus worden voor stagnatie, ambitie mag niet tot verdeeldheid leiden', aldus Tusk. Vooral de Oost-Europese landen vrezen voor een B-lidmaatschap als ze volharden in het niet deelnemen aan de euro en zich afkeren van een EU-asielbeleid.

Tusk wil 'praktische oplossingen voor echte problemen', schrijft hij aan de leiders. Geen oeverloze debatten over Europese vergezichten. Ook hierbij zal Rutte instemmend knikken. Hij zette Juncker na diens Europese speech weg als een romantische topambtenaar.

De EU-president waarschuwt bovendien dat als de leiders er niet gezamenlijk uitkomen, een kopgroep van gelijkgezinde lidstaten verder mag gaan

Lees door over de Europese verhoudingen

Brexit-onderhandelingen zitten muurvast: EU en Groot-Brittannië stevenen af op clash 
De Europese Unie en Groot-Brittannië stevenen af op een clash eind dit jaar nu de Brexit-onderhandelingen in een impasse zijn geraakt.

EU weigert te bemiddelen tussen Spanje en Catalonië: 'alle vertrouwen in Rajoy'
EU-president Tusk en voorzitter Juncker van de Europese Commissie weigeren vooralsnog te bemiddelen in het gewelddadige conflict tussen Madrid en Barcelona over het Catalaanse streven naar onafhankelijkheid.