Intelligente installaties uit Hengelo

Hengelo

Twee maanden geleden werd bij Stork Thermeq een archief gered. Er zaten duizend rollen in met technische tekeningen, honderdduizenden stuks, uit de 150-jarige geschiedenis van het bedrijf. Het zijn met de hand gemaakte tekeningen van vistrawlers en enorme stoommachines, daterend van voor de digitalisering op de tekentafel.

Veel bedrijven en bedrijfjes komen voort uit de oorspronkelijke machinefabriek Stork Ketels, maar Stork Thermeq (Thermische Equipment) claimt de enige ‘echte’ dochter te zijn. De andere zijn onder de vleugels van Stork weggevlogen en een eigen weg gegaan.

Drie jaar geleden verhuisde het bedrijf vanuit de krappe Hengelose binnenstad naar een locatie aan het Twentekanaal, waardoor een einde kwam aan een ingewikkelde logistiek: de installaties die in de fabriek worden gemaakt kunnen nu meteen op een schip worden geladen.

herinnering

Voor het bedrijfspand staat het beeld De Vlam van Staal dat de herinnering aan het verleden levend moet houden. Hier begon Charles T. Stork in 1868 zijn eerste machinebedrijf waar stoommachines werden gebouwd voor de textielindustrie.

In de daaropvolgende honderd jaar groeide Stork uit tot een van de machtigste concerns van Nederland dat behalve stoomketels ook afsluiters, meetwerktuigen, accumulatoren, waterturbines, scheepsdieselmotoren, treinen en uiteindelijk complete fabrieken – zoals voor de suikerindustrie – bouwde.

Overal in het land verrezen vestigingen. Op een gegeven moment werkten er meer dan 80.000 werknemers. Het storkisme – het goede werkgeverschap – werd een begrip in Nederland.

In 1968 trad de laatste telg van de familie Stork uit het bedrijf en volgde de ontmanteling tijdens de de-industrialisatie in Nederland. Vestigingen zoals Stork Werkspoor in Utrecht werden gesloten omdat ze niet concurrerend meer waren.

Of ze werden verkocht en afgeslankt. Vijftienduizend werknemers verloren in korte tijd hun baan.

De aristocraat Feyo Sickinghe had de ondankbare taak dit proces te moeten uitvoeren en werd de zondebok van de vakbonden. Er volgde een lange en turbulente periode, waarbij goede en slechte tijden elkaar afwisselden. Nieuwe onderdelen werden aangekocht en vaak ook weer verkocht. Maar Stork bleef.

schepradstoomgemaal

De geschiedenis is bij Stork nooit ver weg. Aan de wanden van de kantine hangen historische foto’s. Bijna een eeuw geleden bouwde Stork Hengelo de ketel voor het schepradstoomgemaal in Halfweg dat het water uit de ringvaart van de Haarlemmermeerpolder moest pompen. Deze zomer werd de ketel in het inmiddels tot een museum behorende gemaal afgekeurd. Er was metaalmoeheid geconstateerd.

En nu wordt die weer gerenoveerd door Stork Thermeq uit Hengelo, vertelt de huidige directeur Tony van Velzen (54). ‘We doen dit niet op commerciële basis. We sponsoren het gedeeltelijk met sterk gereduceerde tarieven. De huidige geklonken verbindingen zijn niet stevig genoeg om het gemaal te kunnen blijven gebruiken. Ze worden ter plekke gedemonteerd en vervangen door nieuwe drums die hier in Hengelo worden gefabriceerd. Bij de montage van de nieuwe drums zal worden geprobeerd zo veel mogelijk de gedemonteerde delen, zoals aansluitingsleidingen, binnenwerk en installatiedelen te hergebruiken.’

omslag

Ketelservice is een belangrijke bezigheid van het bedrijf, net als de productie van ontgassers en branders – vaak joekels van installaties die worden gebruikt in de chemie, de raffinage, afvalverbranding en energiecentrales.

Het bedrijf heeft de laatste jaren een omslag moeten maken doordat de markt voor ketels voor gas- en kolengestookte energiecentrales sterk krimpt. Nu concentreert het zich op de markt voor energie-efficiënte oplossingen, iets waar Van Velzen speciaal voor is binnengehaald. ‘Op dit moment zijn we bezig met een 100 procent op maat gemaakte biomassa-installatie voor een bestaande fabriek. De nieuwe installatie is revolutionair omdat deze niet alleen op biomassa, maar ook op toekomstige bio-gerelateerde brandstoffen kan werken.’

Van Velzen is geen modelmanager in maatpak. Eerder een bezige, enigszins gehaast geklede baas die weet wat er in de wereld te koop is. Hij volgde twee jaar geleden Robert Nijhuis op die plotsklaps aan de kant werd gezet. Voordat Van Velzen bij Stork kwam, werkte hij bij Wärtsilä (ooit eigenaar van de restanten van Stork Werkspoor), de BAM en Heerema Group in landen als Libië, Nigeria, Afghanistan, Sudan en Irak – allemaal landen die tot de zere plekjes op de wereldkaart horen. ‘Maar ik mocht ook wonen op de Britse Maagdeneilanden, waar de filmsterren Raquel Welch en Juliette Binoche aan strand lagen’, probeert hij zijn expat-bestaan nog een beetje op te fleuren.

energietransitie

Nu heeft hij een mooie uitdaging. ‘De energietransitie is voor ons een heerlijk vooruitzicht. Mijn taak is het bedrijf daarop te laten inspelen. In Hengelo wordt voortdurend gekeken of ketels, turbines en pompen energiezuiniger kunnen worden gemaakt of geschikt kunnen worden gemaakt voor duurzame energie. Ketels op waterstof, hybride ketels, warmtepompen en kleine energiecentrales voor woonwijken.’ Het modificeren – het herontwerpen – van bestaande installaties op de milieueisen van de toekomst, noemt Van Velzen dit. ‘Bij Stork Thermeq werken ontwikkelaars en productiemedewerkers naast elkaar. Deze smeltkroes is de basis voor mooie innovaties vanuit de praktijk. Niet vanuit grote fundamentele onderzoekslabs bij grote multinationals zoals Siemens.’

overnamestrijd

Van Velzen houdt kantoor in Utrecht waar de directie van Stork in Nederland zetelt.

Tien jaar geleden werd Stork in een hoogoplopende overnamestrijd door opkoopfondsen van de beurs geplukt. Die splitsten het bedrijf. Stork Food, Stork Technical Services en Fokker Services werden aan de hoogste bieder verkocht, net zoals een aantal kleinere dochters.

Stork Thermeq kwam in 2016 in handen van Fluor, een Amerikaanse multinational die vooral installaties bouwt voor onder andere olieraffinaderijen en chemiebedrijven. Die bouwde de merknaam Stork weer uit door eigen bedrijven in de VS onder die naam te schuiven. Daardoor werken in het nieuwe Stork 18.000 mensen.

Het bedrijf koestert het 150 jaar oude dna. Van Velzen: ‘Stork kan met zijn ervaring, producten en technologische innovaties een steentje bijdragen aan de noodzakelijke energietransitie.’ <