Onlangs las ik Jan Wolkers' Serpentina's petticoat. Ik kocht het boekje in een kringloopwinkel voor 1 euro. Het omslag met eenvoudige schreefloze oranje letters was van Jan Vermeulen, die later meer ontwerpen voor de boeken van Wolkers zou maken.

Buiten de verhalen vielen me in de uitgave, een herdruk uit 1970, vooral de tekeningen op. 'Uit de hongerwinter' stond er op de cover vermeld. Het zijn vreemde, weerbarstige tekeningen, op het oog gemaakt met krijt en gewassen inkt. Hoewel met een vaardige hand, zeker niet academisch. Eerder eigenzinnig. Zeker in zijn robuuste, onbehouwen en onbeholpen techniek.

Dan weer met dunne grillige lijntjes, in een andere tekening met uitgeveegde contouren. Bomen met takken als een doornige heg, een bloemstilleven waarvan de contouren uitvloeien in het dikke papier, een zelfportret waarbij hij het somberste zwart met zijn vingers op het papier lijkt te hebben gezet.

Mooi dat de tekeningen overeenkwamen met het beeld dat ik van hem als persoon en schrijver kende. De verteller met de gebeeldhouwde zinnen, de tastbare woorden, het raspende nasale stemgeluid, hijzelf als een archaïsch naaktmodel onder de douche op Rottumerplaat, met de woeste krullen van een prijsvechter.

Pas later begreep ik dat hij die 'hongerwintertekeningen' had gemaakt kort nadat zijn broer aan difterie was gestorven. Het leek erop dat hij dat werk had gemaakt toen de dood al op de loer lag.

Hoe anders was het werk toen ik het jaren geleden zag in De Zonnehof, Amersfoort. Het leek alsof het om een andere kunstenaar en man ging. De tentoonstelling liet een overzicht uit zijn oeuvre zien, dat zestig jaar besloeg, vanaf de Hongerwinter, waarin hij zijn eerste tekeningen maakte. Zes decennia waarin hij in Leiden aan de academie studeerde en daarna in de Rijksacademie in Amsterdam, maar ook bij de beeldhouwende beroemdheid Ossip Zadkine.

Veel jaren waarin hij dus het vak leerde, maar ook iets kwijtraakte, moet ik eerlijk bekennen.

Wolkers raakte door zijn scholing, de kennis van wat moderne kunst is, en de latere opdrachten steeds verder verwijderd van zijn romantische inborst en het woeste temperament. Of kon hij die romantiek en woestheid met zijn beelden niet meer overdrachtelijk maken, wat met pointillistisch gepenseel, versnipperde, blauwige en rozige bankbiljetten of hoekige reliëfs misschien ook wel iets te veel is gevraagd.

Het is me altijd bijgebleven hoe braaf die tentoonstelling in de Amersfoortse Zonnehof was. De angel was uit zijn talent gehaald, wellicht al jaren geleden. Natuurlijk, het beeld dat je van iemand hebt, hoeft helemaal niet overeen te komen met de kunstwerken die hij of zij produceert. Maar als het verschil te groot wordt, lijkt er toch iets te zijn misgegaan.

Braaf dus.

Maar niet in dat ene werk waarin hij zich geheel en al lijkt te hebben gerevancheerd. Het Nooit meer Auschwitz-monument in het Amsterdamse Wertheimpark, uit 1993. Gemaakt van groenige, gebarsten glasplaten waarin de wolken en zon zich nooit meer harmonisch laten weerspiegelen. Een knalhard, monumentaal beeld. Waar je het prikkeldraad van de kampen voelt en een suggestie krijgt van de omstandigheden waarin zo veel mensen zijn vermoord. Een suggestie, want meer is niet mogelijk. Wel eentje die door je ziel snijdt. En die verraadt dat de maker ervan een vergelijkbare intentie had: robuust en onbehouwen, de dood indachtig.

'Lieve opa Wolkers' blijkt ook een agressieve testosteronbom
Donderdag is het precies 10 jaar geleden dat Jan Wolkers overleed. De Volkskrant viert de schrijver en beeldhouwer. Onno Blom kreeg met het schrijven van Wolkers' biografie de opdracht van zijn leven.

De smerigste citaten van Wolkers volgens de Volkskrantredactie
Donderdag is het tien jaar geleden dat schrijver en beeldhouwer Jan Wolkers overleed. De Volkskrant selecteerde het smerigste uit zijn werk.

Wolkers' ik-personen zijn wreed én teder, hebben een grote mond en een bang hart
Je kon iets van seks opsteken voordat je eraan deed. Wolkers bracht de literatuur naar de mensen. Maar hoe goed was Wolkers nou echt?

Wat vond een liefhebber als Wolkers van de verfilming van zijn eigen boeken?
Jan Wolkers was een groot filmliefhebber. Wat vond hij van zijn eigen boeken op het witte doek, en van de acteurs die zijn personages vertolkten?

Wolkers bevrijdende kracht drong met Turks Fruit eindelijk door
In protestantse gezinnen, zoals dat van Bert Wagendorp, hakte Turks Fruit erin. De jeugd kreeg er geen genoeg van, ouders stonden machteloos. En er was geen weg terug. Een ode aan een taboedoorbrekend boek.

'Jan Wolkers en ik zijn onverbrekelijk met elkaar verbonden geraakt in de verbeelding'
Ze zagen elkaar nauwelijks, maar Jan Wolkers en acteur Rutger Hauer waren sinds Turks Fruit 'onverbrekelijk met elkaar verbonden'. Hauer legt uit waarom.

Wolkers beeld John Coltrane (Boy Edgar Prijs) blijkt al 54 jaar onverwoestbaar
Verdronken, begraven, goud gespoten, als kerststukje en vergeten. Hoe hard de winnaars het ook hebben geprobeerd, de door Wolkers vervaardigde trofee John Coltrane blijkt onverwoestbaar.