Direct naar artikelinhoud
NieuwsCensuur in Egypte

Gitarist en oud-student UvA zucht in Egyptische cel

Hij is een van de vele. Maar nog minder dan bij anderen die in Egypte op politieke gronden gevangen zitten, is er reden de 33-jarige Rami Sidky nog langer vast te houden. Dat zeggen de medewerkers van de Universiteit van Amsterdam die campagne voeren om de popmuzikant en oud-student vrij te krijgen.

Rami Sidky

‘Het gaat helemaal niet goed met Rami’, zegt docent Midden-Oostenstudies Vivienne Matthies-Boon. ‘Hij heeft depressies en angstaanvallen. Het is heel zwaar, in zijn kleine cel die hij deelt met anderen. Het juridisch systeem is onvoorspelbaar en willekeurig. Dat maakt hem wanhopig.’

De bron van alle ellende: het lied Balaha, vorig jaar op YouTube uitgebracht door de Egyptische rockster Ramy Essam. In deze protestsong tegen het autoritaire regime wordt president Abdel Fattah al-Sisi een ‘domme, liegende idioot’ genoemd.

Grote naam in Egypte

Zanger/gitarist Essam is een grote naam in Egypte. Hij verwierf de eretitel ‘zanger van het Tahrirplein’ door tijdens de volksopstand van februari 2011 voor een ontketende menigte de vrijheid te bezingen. Balaha maakte de autoriteiten nijdig, maar Essam zit sinds 2014 veilig in Zweden, als balling.

Zes personen die met de zanger in verband werden gebracht, werden vorig jaar vanaf maart in Egypte gearresteerd. Een van hen is Galal al-Behairy, de tekstdichter van het lied. In juli werd hij tot 3 jaar celstraf veroordeeld, maar dan wegens een nog niet gepubliceerd boek met kritiek op de strijdkrachten. Ook de makers van de video en de beheerder van Essams Facebookpagina werden opgepakt.

En mei vorig jaar, nu negen maanden geleden, Rami Sidky. Hij werd opgepakt op het vliegveld van Caïro, toen hij met zijn band terugkwam van een concert in Beiroet. ‘Maar hij had niets met Balaha te maken’, zegt Matthies-Boon. ‘Tot 2013 heeft hij in de band van Essam gezeten, daarna gingen ze ieder een eigen weg. Essam is politiek feller en meer uitgesproken.’

Proeftuin voor jonge muzikanten

Ook muzikaal groeide Sidky een andere kant op. Hardrocker Essam maakt stevige muziek, Sidky speelt softer, meer melodieus. Onder kenners in Egypte verwierf hij faam als gitarist in indie-groepen als Wyvern en Sharmoofers. Hij was medeoprichter van Da House Art Space, een proeftuin in Caïro voor jonge muzikanten.

De muziek van zijn band Jimi and the Saint, in 2015 opgericht in coffeeshop The Bulldog aan het Amsterdamse Leidseplein, wordt op de website Scenenoise omschreven als ‘een nieuw, futuristisch geluid in de Egyptische muziekscene, rock gemengd met elektronische geluiden, voorzien van Arabische, uit het leven gegrepen teksten’.

‘Het pijnlijke is dat Rami Balaha een vreselijk lied vond, zowel muzikaal als qua tekst’, zegt de docent Midden-Oostenstudies. Zij begeleidde de Egyptische student toen hij in 2014-2015 aan de UvA zijn masterscriptie maakte over de Egyptische omwenteling. ‘Rami was gematigd, had geen extreme opvattingen. Hij stond open voor iedereen, had altijd belangstelling voor andere standpunten.’

‘Zijn glimlach’, herinnert Matthies-Boon zich vooral. ‘Een oprechte glimlach van een vrolijk persoon. Hij lachte veel.’ Des te wranger is nu de gedachte aan een jonge man die zonder deken op een kale grond moet slapen en zich in zijn bangste ogenblikken afvraagt of zijn vingers ooit nog lastige akkoorden kunnen grijpen.

Het contact met Sidky verloopt via zijn moeder. Lange tijd probeerden de UvA-mensen stilletjes iets voor hun oud-student te doen, maar nu het voorarrest met alsmaar langere periodes wordt verlengd, een advocaat niet wordt toegelaten en er nog steeds geen aanklacht ligt, treden ze naar buiten. Amnesty International en Human Rights Watch zijn ingeschakeld.

Donkerste kleuren inkt

Daar, in de openbaarheid, moet de muzikant in zekere zin concurreren met andere slachtoffers van de repressie in Egypte. Sinds zijn aantreden in 2013 heeft president Al-Sisi met de knoet alles wat uit de pas liep het zwijgen opgelegd. Mensenrechtenorganisaties dopen hun pen in de donkerste kleuren inkt zodra zij over Egypte schrijven.

Ook kunstenaars, acteurs, schrijvers, komieken en musici worden aangepakt, soms na absurde aantijgingen. Zo kreeg zangeres Sherine in februari vorig jaar zes maanden cel omdat zij tijdens een concert op het verzoek het liedje Wil je water uit de Nijl drinken? te zingen had geantwoord: ‘Je kunt beter Evian drinken. Van Nijlwater krijg je schistosomiasis’ (een infectieziekte). Belediging van de natie, vond de rechter.

Haar collega Shyma was twee maanden eerder tot twee jaar veroordeeld vanwege een videoclip waarin ze op suggestieve wijze een banaan at, met op de achtergrond op een schoolbord de tekst ‘Klas#69’. Volgens justitie was dat ‘aanzetten tot losbandigheid’.

Godsdienst, politiek en seks

Van oudsher vormen godsdienst, politiek en seks de heilige drie-eenheid van de censuur in Egypte. De schrijver Ahmed Naji zat tien maanden vast omdat hij in zijn roman Gebruik het leven seksueel beladen termen als ‘pik’ en ‘likken’ had gebruikt. De aangifte kwam van een individuele burger, wiens bloeddruk bij het lezen zo zou zijn gestegen dat hij had gevreesd voor een hartaanval.

De 25-jarige vlogger en komiek Shady Abu Zeid ten slotte, zit sinds mei vorig jaar om vage redenen in voorarrest. Zijn satire is scherp, maar eerder maatschappelijk dan politiek. Ophef (en 1,4 miljoen views) wekte hij vooral toen hij op 25 januari (Revolutiedag) op het Tahrirplein aan politieagenten ballonnen uitdeelde met de tekst ‘van de jeugd van Egypte, voor de politie’. Het bleken opgeblazen condooms.

Het gevaar voor een lange vrijheidsstraf schuilt in Egypte dus in een klein hoekje. Precies dat is waar gitarist Rami Sidky bang voor is, in zijn benauwde cel in de Tora-gevangenis.