Liften of roltrappen op metrostations in Amsterdam gemiddeld drie weken stuk: ‘Dit kun je mensen niet aandoen’

Het scheelt 41 traptreden, als hij het zou doen, maar helaas: op metrostation De Vlugtlaan in Nieuw-West is de enige roltrap al sinds 27 november vorig jaar stuk. Het is de langstdurende storing in het Amsterdamse metro- en tramnetwerk op dit moment, met een totaal van (op zaterdag 20 april) 145 dagen.

Julian Dolina (45), die sinds oktober in de buurt woont, staat op de De Vlugtlaan op de metro te wachten. Hij zegt de roltrap nog nooit werkend gezien te hebben. “Ik vind het nogal stijlloos.”

De 18-jarige Tasnim Ali verwoordt het directer: “Ik vind het kut.” Tweemaal per dag gebruikt ze het metrostation op weg naar school, vaker dan eens heeft ze haar metro gemist door de defecte roltrap. “En traplopen voelt als sporten, daar houd ik niet van.”

Gelukkig kán zij traplopen. Maar voor genoeg mensen die slecht ter been zijn of weinig energie hebben, vormt een kapotte lift of roltrap een serieuze belemmering.

‘Tekenend’

De afgelopen vier maanden heeft Het Parool de storingen van liften en roltrappen op Amsterdamse metrostations gemonitord, met data van vervoersbedrijf GVB. Om de paar dagen is door de krant gepeild of een gemelde storing al was verholpen of niet. Als een lift of roltrap in Amsterdam kapot is, blijkt uit de cijfers, duurt het gemiddeld 22 dagen voordat deze gerepareerd is.

Het blijkt dat er tussen stadsdelen gigantische verschillen zijn: op een metrostation in Zuid wordt een kapotte lift of roltrap gemiddeld binnen 18 dagen gemaakt. Dat is lang, maar in Nieuw-West ligt dat gemiddelde maar liefst op 34 dagen. In Centrum worden storingen in 19 dagen verholpen, drie dagen sneller dan het gemiddelde van de hele stad.

Metroreiziger Julian Dolina vreest dat de lange duur van storingen in Nieuw-West ‘tekenend is voor hoe men over deze buurt denkt’. “Dat er niet zoveel druk achter wordt gezet als, bijvoorbeeld, in Amsterdam-Zuid.”

Meest storingsgevoelig

Op de zeven stations in Nieuw-West waren in de gemeten vier maanden in totaal 29 storingen. Dat is minder vaak dan bijvoorbeeld in Centrum, met 42 storingen op zes stations.

In Centrum ligt ook het meest storingsgevoelige metrostation. Op het Centraal Station was het vaakst een storing in vier maanden tijd: 25 keer, mede omdat dat station erg veel liften en roltrappen heeft. Storingen worden er gemiddeld binnen 17 dagen verholpen.

Verrast is Eric Groot Kormelink niet over de cijfers. Hij is beleidsmedewerker mobiliteit van Cliëntenbelang Amsterdam, dat opkomt voor mensen met een beperking. Vorige week stuitte hij op een doordeweekse ochtend op twee kapotte liften op metrostation Amstelveenseweg, dus moest hij in zijn elektrische rolstoel tien minuten over straat verder naar station Zuid. “Dat frustreert me, want ik moet snel op mijn werk zijn,” zegt hij.

Groot Kormelink heeft vanuit Cliëntenbelang een dag meegekeken met de technische dienst van het GVB. Daar zag hij dat de storingen een veelkoppig monster zijn. “Veel liften gaan stuk door vandalisme en oneigenlijk gebruik,” zegt hij, “wanneer iemand bijvoorbeeld de deur probeert open te houden met zijn voet.”

Dat beaamt een woordvoerder van het GVB, die ook wateroverlast als reden noemt. Vooral liften en roltrappen in de buitenlucht blijken kwetsbaar voor regen, die doorsijpelt naar onderen, waar ook de aansluitingskabels zitten.

Ook gaat volgens de GVB-woordvoerder een lift of roltrap meteen buiten dienst bij beschadiging aan bijvoorbeeld het glaswerk. “Veiligheid boven alles,” zegt zij.

Goedkoop en adequaat

Maar waarom duurt het dan zo lang voordat storingen verholpen zijn? Aanhoudende oorzaken zijn volgens de woordvoerder de levering van onderdelen, ‘want iedere constructie is maatwerk’. De liften en roltrappen komen van twee merken, die op hun beurt weer met verscheidene monteurs werken en tegelijkertijd met personeelstekorten kampen.

Marinus de Jong van reizigersvereniging Rover Amsterdam verwoordt het gevoel dat daarover bij reizigers heerst: “Ja, daar heb ik toch niets mee te maken?” Hij pleit voor het gebruik van één type lift, en strakke afspraken met leveranciers en monteurs over hoe snel een reparatie moet worden uitgevoerd.

Want, zegt Groot Kormelink van Cliëntenbelang: je wéét dat er liften en roltrappen stuk gaan. Volgens hem is jarenlang bezuinigd op het ov en is er daardoor gekozen voor ‘goedkope en adequate’ liften, zoals op tramstation Rietlandpark, waar een lift in 2022 negen maanden buiten werking was, tot er een noodlift werd geplaatst. Het GVB zegt over die oude lift dat deze ‘niet klimaatadaptief’ was.

Groot Kormelink: “Dat je een goedkope lift neerzet, is tot daaraan toe, maar je kunt er ook aan denken om die dan in je onderhoudsplanning voorrang te geven.”

Dat vervanging vooral in Nieuw-West op zich laat wachten, kan de woordvoerder van het GVB verklaren. Daar liggen de stations van de Ringlijn-West, met de oudste liften en roltrappen van het Amsterdamse metrostelsel. Ze zijn aan het eind van hun levensduur. Vervanging ‘is gepland, maar niet op heel korte termijn’.

Enige lift op Vijzelgracht

Het GVB laat weten dat de liften in 2023 96,8 procent van de tijd beschikbaar waren; voor de roltrappen ligt dat percentage hoger: 97,8 procent. Dat voldoet aan het minimumpercentage van 95 procent dat de Vervoerregio Amsterdam, die als opdrachtgever fungeert, eist.

Elke lift of roltrap mag daarmee maximaal zes dagen per jaar buiten dienst zijn, inclusief gepland onderhoud. Maar uit de cijfers van Het Parool blijkt: áls er eenmaal een storing is, overschrijdt het GVB deze norm gemiddeld ruimschoots. De GVB-woordvoerder zegt daarover: “Het is een gemiddelde. Liften als Ganzenhoef en Rietlandpark hebben dat gemiddelde overschreden, en anderen hebben geen dag stilgestaan.”

Bart Weggeman, beleidsmedewerker mobiliteit bij Cliëntenbelang, zegt dat de percentages van het GVB niet zoveel zeggen. “Kijk liever naar een aantal cruciale liften en roltrappen in het netwerk, zoals op station Vijzelgracht. Er is daar maar één lift, en als die stuk is, heb je echt een gigantisch probleem.” In de afgelopen vier maanden deed zich bij deze lift inderdaad één keer een storing voor, die pas na 14 dagen was verholpen.

Mogelijk zijn de cijfers ook niet compleet, zegt Groot Kormelink. GVB is afhankelijk van meldingen van reizigers om te weten waar storingen zijn, maar hij ziet ook ‘klachtmoeheid’ onder zijn achterban. “Toen ik in allerijl van de Amstelveenseweg naar Zuid moest, had ik geen tijd om een klacht in te dienen. En toen ik eenmaal in die metro zat, was ik allang blij dat ik erin zat en dacht ik vooral aan op tijd op werk komen.”

Hoe nu verder? Dit is het actieplan van het GVB

Hoe kan het GVB het tij keren? Zolang de techniek nog niet meewerkt, kan het vervoersbedrijf op andere manieren reizigers tegemoetkomen. Wie in een rolstoel de metro gebruikt en voor een lift staat die niet in gebruik is, krijgt nu het advies: reis een station verder, of terug. “Dat kun je die mensen niet aandoen,” zegt Marinus de Jong van Rover.

Bart Weggeman van Cliëntenbelang hoorde van een man in een scootmobiel die enkele jaren geleden uit de laatste metro kwam op station Heemstedestraat, en toen op een kapotte lift stuitte. Die man belde de politie, en die weer het GVB, dat de – intussen vertrokken – laatste metro terug liet rijden naar de Heemstedestraat, om de man op te pikken en naar een volgend station mét werkende lift te brengen.

Dat kan óók, maar eigenlijk moet zoiets natuurlijk niet gebeuren. Want uiteindelijk, zegt Weggeman: “Een kapotte lift of roltrap kan, net als een uitgevallen metro of omgeleide buslijn, bepalend zijn voor het wel of niet maken van een reis.”

Ook wethouder Melanie van der Horst (Verkeer) ziet dat. “Door een kapotte lift ontstaat voor veel mensen meteen een probleem en dat is zorgelijk.” Maar ze ziet ook dat het GVB en de Vervoerregio ‘samen hard werken om kapotte liften zo snel mogelijk te repareren’. “Dat maakt ook deel uit van hun actieplan om de toegankelijkheid van het ov te verbeteren.”

Het GVB laat weten naar Berlijns voorbeeld een pilot met een busje op afroep te beginnen in geval van storing bij elf stations, waar geen alternatieven zijn voor een kapotte lift. Verder bestaat het actieplan uit beter liftenonderhoud, een automatische monitoring van storingen, meer informatie over storingen en striktere normen. De GVB-woordvoerder waarschuwt wel: “Die acties kosten tijd.”

Over de auteur: algemeen verslaggever Tahrim Ramdjan schrijft sinds 2019 voor Het Parool, onder meer over alledaags nieuws, recht, jongeren, discriminatie en stadsdeel Zuidoost. Tips zijn welkom op t.ramdjan@parool.nl.