Column: Zo wordt Europa een smerig bolwerk
Het is zomer 1989. Net als in 1980 en 1984 bezoek ik Oost-Europa, al is het deze keer slechts een dagje aapjes kijken in communistisch Oost-Berlijn.
Vanuit hun wachttorens speuren Oost-Duitse grenswachten met verrekijkers langs de Muur. Het oogt dreigend, maar het kan niet anders of deze Mauerschützen moeten weten dat ze een vermolmd systeem verdedigen. Veel Oost-Duitsers die op vakantie zijn bij de marxistische broedervolken in Hongarije en Tsjechoslowakije, keren die zomer niet terug naar hun heilstaat. Ze vragen politiek asiel aan bij West-Duitse ambassades in Hongarije en Tsjechoslowakije.
Later die zomer zal Hongarije duizenden burgers uit de Duitse Democratische Republiek (DDR) vrije doortocht geven. Via Oostenrijk reizen ze naar West-Europa, in de hoop op een beter leven.
Toen Hongarije nog een communistische dictatuur was, liet het wél vluchtelingen door.
naïviteit
Deze zomer is het dertig jaar geleden dat de Muur in de geschiedenisboeken verkruimelde. Zo’n rond getal confronteert ons met ons eigen verleden. Terugblikkend sloeg Europarlementariër Derk-Jan Eppink (Forum voor Democratie) begin deze maand op Twitter de spijker op zijn kop: ‘Zelden heeft Nederland zoveel naïviteit geproduceerd als rond de DDR.’
Klopt. Sommige Nederlanders hebben nog wel wat uit te leggen over hun groupie-gedrag in de richting van linkse regimes. Schending van mensenrechten? Minachting van de democratie en de rechtsstaat? De linkse kerk bagatelliseerde en praatte goed.
Neem de prominente PvdA’er Han Lammers; hij weigerde de DDR een dictatuur te noemen en sprak over ‘een andere vorm van democratie’. Lammers’ partijgenoot Jan Nagel, nu 50Plus, vond de bouw van de Muur (1961) ‘historisch juist’.
Schrijver Harry Mulisch was de weg eveneens kwijt, toen hij het communistische regime van Fidel Castro op Cuba verheerlijkte. ‘Nuttige idioten’, zou Vladimir Lenin hen hebben genoemd.
kwaadaardig
Het aardige van geschiedenis is, dat je ervan kunt leren. Links was, zoals Eppink het noemt, naïef waar het de DDR betrof. Of beter: kwaadaardig.
Hebben we daarvan geleerd? Mwah … Nog steeds worden op ons continent de omstreden acties van dubieus optredende regeringen gebagatelliseerd. De woorden zijn dezelfde als die van vóór de val van de Muur.
Knagen Rusland, Polen en Hongarije aan de rechtsstaat? U moet in rekening brengen dat deze landen een andere naoorlogse geschiedenis hebben dan wij.
Aantasting van de democratie? In Midden-Europa wordt de democratie nu eenmaal anders vormgegeven dan de EU wil voorschrijven.
Als ‘fout’ maar lang genoeg wordt geminimaliseerd, volgt bijna als vanzelf het een uit het ander. Zo ging het verdedigen van de DDR indertijd soms gepaard met ‘begrip opbrengen’ voor een linkse terreurorganisatie als de Baader-Meinhof Gruppe. En nu? Nu pompen sommige keurig verkozen parlementariërs via Twitter onbeschaamd haatzaaiende berichten over migranten rond. Ook als die uit nazistische hoek komen. Op tv verdedigen Duitse Pegida-aanhangers de moord op Walter Lübcke. ‘Verdiend’, klinkt het in de camera.
U mag ze vooral niet ‘nazi’ of ‘fascist’ noemen, maar ondertussen wordt ons morele immuunsysteem aangetast. Wat ooit verfoeid werd, wordt sluipenderwijs genormaliseerd.
In de tweede helft van de twintigste eeuw gold bij de meeste Europeanen steun aan communistische regimes in Oost-Europa als verwerpelijk. De naïevelingen vormden een minderheid. Laten we ervan leren. Anders noemt de volgende generatie ons straks ook naïef. Of, nog veel erger, schandalig kwaadaardig.
