Luister naar

De feiten: Voorlezen geeft kinderen voorsprong

Nieuws
‘Ssst! De tijger slaapt heel diep en we willen haar niet wakker maken.’ Woensdag beginnen de Nationale Voorleesdagen. De filosofie erachter: als je vroeg begint met voorlezen, is de kans groter dat kinderen later zelf een boek pakken. En dat heeft allerlei positieve effecten.
Arjan van der Linden Hilbert Meijer
zaterdag 20 januari 2018 om 03:00
Voorleesontbijt met acteur Esteban van der Wolf in Amsterdam.
Voorleesontbijt met acteur Esteban van der Wolf in Amsterdam. nationale voorleesdagen en istock

socialer en taliger dankzij boeken

Wat voor effecten heeft voor­lezen op een kind? Niels Bakker, onderzoeker bij Stichting Lezen, noemt de taalontwikkeling en de sociale ontwikkeling als de twee belangrijkste effecten.

‘Voor de taalontwikkeling zijn drie vaardigheden belangrijk: de woordenschat, het maken van zinnen en het koppelen van klanken aan zinnen. Uit onderzoek blijkt dat het praten met kinderen heel belangrijk is bij het aanleren van deze vaardigheden. Bij het voorlezen uit een prentenboek versterk je dat, doordat je beeld aan geluid koppelt. Ook staan in veel boeken woorden die in het dagelijks taalgebruik niet zo vaak voorkomen. Kinderen aan wie al op vroege leeftijd veel is voorgelezen hebben, ­zodra ze op school komen, dan ook vaak een taalontwikkelingsvoorsprong, die ze niet meer kwijtraken. Dat noemen we de positieve spiraal: door kinderen op jonge leeftijd te enthousiasmeren voor taal, ondernemen ze later vaak op eigen initiatief ­activiteiten die goed zijn voor de taalontwikkeling.

Voorlezen is niet alleen goed voor de taalontwikkeling, maar ook voor de sociale ontwikkeling van het kind. Zo rond hun tweede à derde levensjaar ontwikkelen kinderen het besef dat andere mensen ook een eigen gedachtewereld hebben. Dit noemen we de theory of mind. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die in hun jeugd vaak zijn voorgelezen, zich meer voor die ontwikkeling openstellen.’

Illustraties en herhaling kunnen het effect van voorlezen op de taalontwikkeling en de sociale ontwikkeling vergroten. Opvallend is dat voorlezen uit digitale boeken een positiever effect heeft dan voorlezen uit papieren boeken. ‘Dit komt doordat bij ­digitale boeken de mogelijkheid bestaat om geanimeerde plaatjes toe te voegen’, verklaart Niels Bakker. ‘Met bijvoorbeeld ­inzoomeffecten kan daardoor het onderwerp van het verhaal nog duidelijker worden weer­gegeven.’

20 procent ouders leest nooit voor

44 procent van de Nederlanders leest weleens voor, 12 procent doet dat elke dag. Van de opa’s en oma’s met klein­kinderen tussen nul en twaalf jaar, leest bijna driekwart weleens voor.

Van de ouders met kinderen tussen de nul en twaalf jaar leest 40 procent ­(bijna) elke dag voor. Bijna 20 procent van de ouders doet dat nooit.

De gemiddelde voorleessessie duurt ­tussen de vijf en vijftien minuten. Bij ­ouders met jonge kinderen (tussen de nul en zes) is dat langer, gemiddeld 27 minuten per dag.

Vooral moeders lezen voor: 55 procent van de moeders doet dat, tegenover 45 procent van de vaders. Hoger opgeleiden lezen vaker voor dan lager opgeleiden.

De meeste kinderen maken eerder ­kennis met boeken dan met andere ­media als televisies, smartphones, ­tablets en computers.

taalachterstanden wegpoetsen

Omdat voorlezen de taalontwikkeling van kinderen bevordert, zijn er verschillende initiatieven die ­vrijwillige voorlezers in contact brengen met kinderen met een taalachterstand.

De VoorleesExpress is van al die ­initiatieven het grootste. De stichting is in een derde van de ­Nederlandse gemeenten actief en bedient 4844 gezinnen. Er zijn meer dan vijfduizend vrijwilligers aan­gesloten bij De VoorleesExpress. Stichting VoorleesExpress sluit ­samenwerkingsovereenkomsten met lokale bibliotheken en welzijnsorganisaties. Daar zit een ­coördinator, die enkele uren in de week vrijwilligers werft en koppelt aan gezinnen. De vrijwilligers ­krijgen een bibliotheekpas om voorlees­boeken te kunnen lenen.

Op plekken waar de Voorlees­Express nog niet actief is, kunnen scholen of mensen die willen meedoen een voorleespakket aanvragen, zodat ze zelf aan de slag kunnen. ‘Onze vrijwilligers gaan twintig keer een uur langs bij het gezin, waar ze voorlezen’, zegt Anne Heinsbroek, directeur van de VoorleesExpress. ‘Nooit langer, want de bedoeling is dat de ouders daarna zelf gaan ­voorlezen aan hun kind.’

voorleessoftware

Voorlezen is meestal iets wat van mens tot mens gebeurt, maar het kan ook anders. Er bestaat tekst-naar-spraaksoftware, die teksten op een computerscherm hardop uitspreekt. De kwaliteit daarvan wordt steeds beter en benadert die van de menselijke stem. Deze software wordt veel gebruikt door leerlingen met dyslexie. ‘Tekst-naar-spraaksoftware werkt voor dyslecten prettig doordat ze de teksten kunnen horen en tegelijkertijd lezen’, meldt Braams, een organisatie die gespecialiseerd is in leerstoornissen. ‘Het bevordert het tekstbegrip, heeft een gunstig ­effect op de woordherkenning en het maakt minder vermoeid.’

Er bestaat gratis software, maar er is ook tekst-naar-spraak­software te koop waarbij je ­bijvoorbeeld de leessnelheid kunt instellen en waarbij het woord dat wordt voorgelezen met een kleurtje aangegeven wordt. Goede voorleesprogramma’s kunnen diverse talen aan (­Nederlands, Engels, Duits, Frans) en bieden keus uit verschillende stemmen.

BoekStart

Bijna negenhonderd bibliotheekvestigingen doen mee aan een initiatief om jonge ouders aan het voorlezen te krijgen: drie maanden na de geboorte van een kind krijgen de ­ouders een waardebon toegestuurd voor een gratis koffertje met een stoffen babyboekje en een liedjesboek met cd, het zogenoemde BoekStartkoffertje. Zodra de ouders de ­waardebon inleveren, krijgt de baby een ­gratis lidmaatschap van de bibliotheek en ontvangen de ouders het koffertje. BoekStart is een initiatief van Stichting Lezen en de ­Koninklijke Bibliotheek en wordt gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, ­Cultuur en Wetenschap. ‘De bedoeling van BoekStart is het voorlezen te stimuleren’, vertelt onderzoeker Niels Bakker van ­Stichting Lezen. ‘Uit onderzoek blijkt dat ­kinderen waarvan de ouders gebruikmaken van BoekStart op ongeveer anderhalfjarige leeftijd een voorsprong hebben op het ­gebied van taal.’

in de kinderopvang

Meer dan 300.000 jonge kinderen brengen een of meerdere dagen per week door in de kinderopvang. Ook daar wordt veel voorgelezen; bij acht op de tien van de kinderdagverblijven en peuterspeelzalen gebeurt dat een of meerdere keren per dag. Het merendeel van de ­medewerkers vindt het belangrijk en leuk ­regelmatig voor te lezen, blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd in opdracht van Stichting ­Lezen. Sommige kinderopvangcentra maken gebruik van BoekStart. ‘Bij kindercentra houdt dat vooral in dat ze actief contact onderhouden met bibliotheken over de manier waarop ze hun kinderen voorlezen’, vertelt onderzoeker Niels Bakker van Stichting Lezen. ‘Het personeel is daardoor deskundiger op het gebied van voorlezen en het boekenassortiment sluit beter aan op de behoeften van de kinderen.’

evenementen

De vijftiende editie van De Nationale Voorleesdagen begint 24 januari en eindigt 3 februari. Traditiegetrouw beginnen de dagen met het Nationale Voorleesontbijt, waarbij bekende Nederlanders, zoals prinses Laurentien, het prentenboek van het jaar voor­lezen.

Jaarlijks doet bijna de helft van alle basisscholen mee aan De Nationale Voorlees­wedstrijd voor kinderen uit groep 7 en 8. De beste voorlezer van de school doet mee aan lokale, regionale en provinciale vervolg­rondes. In de nationale finale strijden uiteindelijk alle provinciale winnaars om de ­titel De Nationale Voorleeskampioen.

Bij de jaarlijkse, tiendaagse Kinderboekenweek speelt voorlezen een grote rol. Kinderboekenschrijvers gaan op tournee, sommige met complete theatervoorstellingen, en op basisscholen wordt voorgelezen uit het kinderboekenweekgeschenk en andere boeken die bij het thema van dat jaar passen. Het christelijke broertje van de Kinderboekenweek is de Christelijke Kinderboekenmaand, die ­– zoals de naam al aangeeft – fors langer duurt.

Sinds 2013 organiseert De Leescoalitie op Nationale Ouderendag de Nationale Voorleeslunch. In bibliotheken en zorginstellingen door het hele land lezen bekende en ­onbekende Nederlanders voor aan 65-plussers. Het doel van het initiatief is vooral ­ouderen uit hun sociale isolement te halen. Dit jaar vindt de Nationale Voorleeslunch plaats op 5 oktober.

Mail de redactie
Mail de redactie
Heeft u een tip over dit onderwerp, ziet u een spelfout of feitelijke onjuistheid? We stellen het zeer op prijs als u ons daarover een bericht stuurt.
Lisa Westerveld (GL-PvdA, links) roept samen met Faith Bruyning (NSC, rechts) op om een zogenoemde beknopte parlementaire enquête uit te laten voeren naar de gesloten jeugdzorg van 2008 tot nu.

De Kamer is diep bezorgd over de gesloten jeugdzorg, maar ziet weinig in weer een enquête

GroenLinks-PvdA en NSC willen met een ‘beknopte parlementaire enquête’ uitzoeken hoe de misstanden in de gesloten jeugdzorg zo lang konden doorgaan. Maar een meerderheid van de Kamer twijfelt of ‘nog een rapport’ wel de oplossing biedt.

Agenten met machinegeweren bewaken de Dom in Keulen rond Kerst en Nieuwjaar na de ontdekking van aanslagplannen van ISIS-Khorasan.

ISIS heeft Europa nog steeds in het vizier voor aanslagen als die in Rusland

In heel Europa zijn veiligheidsdiensten in staat van paraatheid. Want de aanslag in Moskou was niet het enige plan van ISIS. Het heeft Europa weer stevig in het vizier, te beginnen met kerken.

‘Je kunt aan je vlucht een CO2-uitstootcijfer hangen, maar wat zijn de precieze gevolgen dan?'

Waarom we toch blijven vliegen ondanks schaamte. 'Zet op een rij wat je belangrijkste waarden zijn'

Vliegschaamte blijft een dingetje, van de 18 tot 65-jarigen heeft 1 op de 5 er last van. Waarom blijven we vliegen, terwijl we weten dat het het klimaat fors schaadt?

De brug over het Noordhollandsch Kanaal bij Purmerend ligt midden in de A7, en is verreweg de belangrijkste verkeersader in het gebied.

Motorambulances en speedpedelecs om de file te omzeilen: de brug over de A7 wordt verbouwd

De verkeersoverlast in Noord-Holland zal gigantisch zijn zodra Rijkswaterstaat begint met de versteviging van een brug, midden in de A7. Artsen en verpleegkundigen maken zich zorgen over de gevolgen voor de spoedzorg.

Boerenprotest dinsdagmorgen in Brussel.

EU-landen komen boeren ongekend snel tegemoet, GroenLinks spreekt van 'symboolpolitiek'

De EU-landen zijn akkoord met een serie maatregelen die tegemoetkomen aan de protesten van boeren. De milieueisen om EU-landbouwsubsidies te krijgen worden versoepeld, kleinere landbouwbedrijven worden helemaal niet meer gecontroleerd.

Het gezin Laan, met rechtsboven Henk-Willem en daaronder zijn gehandicapte zoon Joas pleit voor betere toiletvoorzieningen voor mensen als Joas. ‘We hopen dat het balletje nu snel verder gaat rollen.’

Waar verschoon je onderweg een ernstig gehandicapt kind? 'Soms moet het in de bosjes'

Naar de wc gaan tijdens een dagje uit levert kinderen en volwassenen met een ernstige beperking veel gedoe op. Ze hebben vaak een ruimte nodig waarin ze liggend verschoond kunnen worden. Maar die zijn er nauwelijks.