Lees het liveblog over dodenherdenking terug • Twee minuten stilte op halflege Dam zonder verstoringen verlopen

Kort voor de Nationale Herdenking in Amsterdam is een demonstrant weggevoerd en aangehouden toen hij een spandoek wilde ontvouwen, meldt de politie. Op de Dam was, net als vorig jaar tijdens de dodenherdenking, een groepje demonstranten aanwezig dat aandacht vroeg voor de politieke situatie in Oeganda. De overgebleven betogers bleven stil tijdens de twee minuten stilte om 20.00 uur.

De demonstranten zijn boos dat "de genocide in Gaza veel aandacht krijgt, dat in tegenstelling tot de Oegandese genocides". Het legt volgens de betogers "de hypocrisie van het Westen" bloot.

BREAKING: man zojuist weggehaald van #DeDam vlak na de #Dodenherdenking hier in #Amsterdam. pic.twitter.com/9HpiXBBlTr

— Owen (@_owenobrien_) May 4, 2024

De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema heeft in haar toespraak op de Dam gevraagd om ‘een zacht gemoed voor al die mensen die de wond van oorlog elke dag voelen’. ‘Wij, hier verzameld, zijn de erfgenamen van een zwaar bevochten vrede’, sprak zij na de Nationale Herdenking. ‘Laten wij die erfenis - onze open samenleving - beschermen.’

In haar toespraak wees Halsema op oorlogswonden - ‘pijn, een diep gevoel van verlatenheid, van onveiligheid’ - die nooit helen. ‘Ook nu, onder ons, zijn er zovelen - van wie we de verhalen niet eens bekend zijn - die de last van oorlog met zich meedragen’, zei Halsema.

‘Soms klinkt meningsverschil zo luid dat het ons mededogen overstemt’, zei Halsema. De burgemeester besloot haar toespraak met de woorden: ‘Laten we soms even stil zijn. Laten we elkaar tot troost zijn’.

Ook op Schiphol wordt rekening gehouden met dodenherdenking. Tussen 19.50 en 20.03 uur mogen er geen vliegtuigen landen of opstijgen op Nederlandse vliegvelden. Een vliegtuig met tv-presentatrice Gallyon van Vessem aan boord, dat net was geland, hield de deuren langer gesloten om in stilte te kunnen herdenken. 

Je kon een speld horen vallen aan boord van @KLM 1532 die de deuren bij aankomst dichthield terwijl we aan de gate stonden en de 2 minuten stilte in acht werd genomen #Dodenherdenking Passagiers uit allerlei landen die respectvol stilhielden. Bijzonder mooi. @KLM

— Gallyon van Vessem (@GallyonvVessem) May 4, 2024

De twee minuten stilte bij de Nationale Herdenking op de Dam is zonder incidenten verlopen. Vooraf werd gevreesd voor verstoringen door mensen die aandacht willen vragen voor leed van Palestijnen in de Gaza-oorlog. 

Ook de herdenking op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag kende geen incidenten.

Er staan maar 4000 mensen op De Dam om de Nationale Dodenherdenking bij te wonen, meldt het Comité 4 en 5 mei. Dat is inclusief de genodigden die voorafgaand in de Nieuwe Kerk aanwezig waren. Er was echter gerekend op 10.000 mensen. Bezoekers moesten zich vooraf aanmelden. 

Ook worden bezoekers eerst gefouilleerd. Waarschijnlijk zorgen de regen en de veiligheidsmaatregelen voor minder bezoekers. Eerdere jaren waren er zo’n 20.000 mensen op de Dam.

Vanwege veiligheidsmaatregelen bij de Nationale Herdenking op de Dam moeten bezoekers van de dodenherdenking gefouilleerd worden. Wat veel mensen niet wisten, is dat ze geen paraplu mogen meenemen. De politie heeft al veel paraplu’s ingenomen. Zoals deze bezoeker beschrijft op X, het voormalige Twitter.

Met nog een uur tot de #Dodenherdenking is dit de situatie aan het Rokin in #Amsterdam. De politie fouilleert uitvoerig en heeft al aardig wat paraplu’s in beslag genomen. pic.twitter.com/senAftsYWD

— Owen (@_owenobrien_) May 4, 2024

Hoe stempelt het je leven als je moeder een verzetsheldin was, maar zij dat zelf totaal anders beleefde? Politiek redacteur Gerard Beverdam sprak met Rob Oudkerk die als Joodse jongen vooral angst leerde; de koffers stonden altijd klaar. ‘Knielen? Tja, dat is nog wel wat voor een Joodse man.’

Lees hier het interview

De scripts van De Joodse Raad durfde Rob Oudkerk niet te lezen. ‘Zou ik zo dapper zijn als mijn moeder?’

 

De herdenkingsbijeenkomst in de Nieuwe Kerk op de Dam in Amsterdam is begonnen. In de kerk zitten nabestaanden van oorlogsslachtoffers, veteranen, Kamerleden. Ook de koning en koningin zijn aanwezig.

Schrijfster Dido Michielsen houdt de 4-mei voordracht, waarin ze vertelt over haar Indische familiegeschiedenis. Hoofdkrijgsmachtraadsman Erwin Kamp houdt een overdenking.

De Joodse Deborah Lens (59) denkt tijdens de twee minuten met dodenherdenking aan haar familie die zoveel groter had kunnen zijn als de Holocaust niet had plaatsgevonden. “Aan zowel mijn vaders als mijn moeders kant zijn elf van de twaalf kinderen vermoord in Auschwitz en andere plekken. Ik denk er dan aan met hoeveel mensen ik aan tafel had kunnen zitten bij een verjaardag. Die gedachte raakt me.”

Lees hier het artikel dat Wian Slendebroek schreef

Waar Deborah, Moiko en Piet aan denken als zij twee minuten stil zijn. ‘Ik groeide op in een gewond gezin’

 

De politie van Amsterdam heeft een 41-jarige man gearresteerd die op sociale media opruiende berichten plaatste over de Nationale Herdenking op de Dam. Deze verdachte werd rond 18.00 uur nog verhoord en een politiewoordvoerder kon niet zeggen of hij zaterdagavond nog wordt vrijgelaten.

Het is de enige aanhouding die de politie Amsterdam heeft verricht in de aanloop naar de dodenherdenking. Over de identiteit van de persoon kan de woordvoerder niets zeggen. Volgens De Telegraaf gaat het om Rachid El Ghazaoui, beter bekend als rapper Appa. Hij uitte zich op Instagram vaak solidair met de Palestijnen in Gaza. "Er is geen perfecter moment om de schreeuw van de genocide in Gaza te laten horen dan 4 mei tijdens de dodenherdenking", zou hij volgens De Telegraaf op Instagram hebben gezegd.

Dit bericht op Instagram bekijken

Op de Dam in Amsterdam zijn al enkele honderden mensen te zien voor de Nationale Herdenking die om 20.00 uur begint. De zon schijnt nog, maar de eerste regen is ook gevallen op het plein, meldt een verslaggever van het persbureau ANP ter plaatse. Volgens Weeronline zijn er flinke buien boven Amsterdam mogelijk als de dodenherdenking begint. Paraplu’s zijn dit jaar door de gemeente niet toegestaan.

Zo dan, het weer in Amsterdam slaat snel om. Heftige windvlaag over de Dam test de vlaggen. Dit gaat niet droog blijven. #amsterdam #dam #Dodenherdenking #NationaleDodenherdenking #4mei pic.twitter.com/lfy5R5T8Wm

— Marc Wurfbain 🦀 (@WurfTwain) May 4, 2024

Toeschouwers moesten zich vooraf aanmelden en worden gefouilleerd. De gemeente werkt met tijdsloten, de laatste bezoekers kunnen nog tot 19.45 uur de Dam betreden. Er zijn dit jaar 10.000 mensen welkom bij de herdenking, de helft zoveel toeschouwers als tijdens eerdere jaren.

Vandaag op 4 mei staan we stil bij de slachtoffers die vielen in de Tweede Wereldoorlog en in oorlogssituaties en vredesmissies nadien. Vanochtend heb ik de herdenkingen bijgewoond bij perscentrum Nieuwspoort en daarvoor in de Tweede Kamer waar ik samen met staatssecretaris… pic.twitter.com/M82X43eKpM

— Mark Rutte (@MinPres) May 4, 2024

Wie vanavond onderweg is en om 20.00 uur wil deelnemen aan de dodenherdenking, moet op tijd een parkeerplaats zoeken. Rijkswaterstaat adviseert weggebruikers om vooral niet stil te gaan staan op de vluchtstrook. Dat kan gevaarlijke situaties opleveren. 

Stoppen op de vluchtstrook om mee te doen aan de twee minuten stilte is erg onveilig, benadrukt de verkeersdienst. Vooral het wegrijden en invoegen op de snelweg vanaf de vluchtstrook is gevaarlijk omdat het overige verkeer op volle snelheid rijdt. Bovendien moet de vluchtstrook beschikbaar blijven voor noodgevallen en hulpdiensten.

Morgen is het #4mei en Nederland is om 20:00 uur twee minuten stil vanwege #dodenherdenking. Zoek een parkeerplaats om veilig te herdenken en stop niet op de vluchtstrook, dit kan gevaarlijke situaties opleveren. Lees hier meer: https://t.co/Z4ciSa9uQz pic.twitter.com/3XGEHx2qXL

— Rijkswaterstaat Verkeersinformatie (@RWSverkeersinfo) May 3, 2024

Om 18.50 uur begint er een herdenkings­bijeenkomst in De Nieuwe Kerk. Dido Michielsen houdt hier de 4 mei-voordracht en hoofdkrijgsmachtraadsman Erwin Kamp een overdenking. Er is ook muziek. 

Om 19.50 uur begint de herdenkings­plechtigheid bij het Nationaal Monument op de Dam. Het koninklijk echtpaar legt een krans en na het taptoe is het om 20.00 uur twee minuten stil. Daarna volgt een voordracht van Marijn Spruit en verschillende andere kransleggingen. Ook houdt burgemeester Femke Halsema van Amsterdam een toespraak. 

Vervolgens kunnen andere aanwezigen bloemen leggen bij het monument: het defilé.

Het hele programma is hier te vinden. 

Schrijver en muzikant Aafke Romeijn ging op zoek naar de waarheid over ‘ome Aart’. Hij kreeg in de oorlog, ergens in Letland, een nekschot. ‘We wilden weten of we hem mochten gedenken op 4 mei, of dat hij een dader was geweest. Ze doet een oproep: vergeet zaterdag niet te denken aan de mensen met een twijfelachtige geschiedenis.

Lees het hele opinieverhaal van Aafke Romeijn

Herdenk ook het leven van mensen met een twijfelachtig verhaal, zoals mijn ‘ome Aart’

 

Dit jaar zijn er uitzonderlijke maatregelen genomen om verstoring tijdens de dodenherdenking te voorkomen. Een blik op de geschiedenis leert echter dat commotie rondom 4 mei allerminst uitzonderlijk is.

Lees het hele artikel

Echt stil is het rond de twee minuten stilte nooit geweest, maar de spanningen zijn toegenomen

 

Oorlog is ook van deze tijd en vrijheid is het grootste goed dat er is. ‘Daar denk ik aan, als ik op 4 mei op de Dam sta’, zegt korpschef Janny Knol van de Nationale Politie in een column op LinkedIn.

‘Na de Tweede Wereldoorlog was de oproep: dit nooit meer. Dat zeiden we opnieuw begin jaren negentig na de oorlog in Joegoslavië, binnen onze Europese grenzen. En nu? Aan onze Europese grenzen, in het Midden-Oosten, in Afrika; oorlog is niet iets van het verleden’, schrijft Knol. Maar ‘laten we kijken naar het belang van vrede. En laten we twee minuten echt stil zijn’, bepleit Knol aan de vooravond van dodenherdenking.

Dodenherdenking valt dit jaar op de sabbat, waardoor veel religieuze Joden er niet aan deelnemen. Toch leven ze gespannen naar 4 mei toe. ‘Als de herdenking verstoord wordt, voel ik me niet meer thuis in Nederland.’

Lees het verhaal dat Bas Meeuse hierover schreef

Joden leven met dubbele gevoelens toe naar dodenherdenking. ‘We houden ons hart vast’

 

Welkom bij dit liveblog, dat wordt bijgehouden door Wian Slendebroek. Tips? Mail naar online@nd.nl.