Hoe zit het ook alweer met die energieprijs?

Den Haag

Waaruit bestaat de prijs van gas en elektriciteit?

De prijs van energie bestaat uit kosten voor transport, levering, energiebelasting, een tarief voor het verbruik en te betalen btw over het totaalbedrag. Sinds 2013 is aan het rijtje de opslag duurzame energie (ODE) toegevoegd. De opbrengst daarvan wordt gebruikt om investeringen in productie van duurzame energie te stimuleren. Er is daarnaast sprake van enige lastenverlichting: per elektriciteitsaansluiting heeft een gebruiker recht op vermindering van de te betalen energiebelasting. Deze heffingskorting was 373,33 euro en daalde dit jaar naar 311,62 euro. De vermindering is in het leven geroepen, omdat de overheid een deel van het energieverbruik als basisbehoefte ziet en daarover geen belasting heft.

Wanneer worden de tarieven van de vaste onderdelen van de energieprijs bepaald?

De tarieven van de energiebelasting en de ODE wijzigen één keer per jaar en gaan in op 1 januari. Daarnaast wijzigen de variabele energietarieven op twee vaste momenten per jaar: op 1 juli en op 1 januari. De vaste tarieven van gas en elektriciteit blijven intact: daarvoor geldt de prijs die contractueel voor een bepaalde periode is afgesproken met de energiemaatschappij.

Waar wordt de stijging dit jaar vooral door veroorzaakt?

De stijging is vooral het gevolg van de verhoging van de energiebelasting en ODE per 1 januari dit jaar. Deze verhogingen zijn verantwoordelijk voor bijna de helft van de totale stijging, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek en is het hoogst bij gas. Energievergelijkingssite Pricewise.nl wijst erop dat ook de leveringstarieven van gas en elektriciteit fors gestegen zijn. ‘Vergeleken met de tweede helft van 2018 gaat het om 21 procent’, aldus woordvoerder Imke van Schaaijk.

Waarom verhoogt de overheid de energiebelasting?

Een hogere energieprijs moet mensen stimuleren minder energie te gebruiken, meldt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. De energiebelasting voor aardgas is dit jaar verhoogd, onder meer vanwege het op termijn dichtdraaien van de gaskraan in Groningen, en verlaagd voor elektriciteit. Zo stimuleert de overheid huishoudens te gaan voor elektrische warmteopties als warmtepompen. Of voor duurzame warmteopties, zoals aardwarmte.

Hoeveel is een gemiddeld huishouden kwijt aan energie dit jaar?

Het CBS heeft uitgerekend dat een gemiddelde energierekening dit jaar 2.074 euro bedraagt.

Daarbij is een vergelijking gemaakt met hetzelfde verbruik in de periode januari 2018 tot en met januari 2019.

Er is gerekend met een huishouden met een jaarlijks verbruik van 3000 kWh aan elektriciteit en 1500 kubieke meter gas.

Mogelijke veranderingen in het verbruik door een strengere of zachtere winter, door energiezuinigere apparaten of door bijvoorbeeld isolatie zijn hierin niet meegenomen.

Wat kunnen consumenten doen om stijgende energiekosten te beperken?

Het antwoord is: weinig tot … iets. ‘Het is een gigantische stijging’, beseft Imke van Schaaijk van prijsvergelijker Pricewise.nl. ‘Iedere consument heeft hiermee te maken en aan 47 procent van de energierekening valt niets te doen, die kosten staan gewoon vast. Wel kun je minder energie gebruiken om de kosten te drukken. Zet de verwarming bijvoorbeeld een graadje lager.’ Een dubbele meter met nachtstroom zet weinig zoden aan de dijk, meent ze. ‘Een wasje in de nacht doen loont namelijk bijna niet meer, omdat energiebelasting, ODE en btw op elk tijdstip gelijk zijn. Je kunt wel zorgen dat je wasmachine pas draait als-ie helemaal vol is en andere energiebesparende maatregelen nemen. En verder kun je natuurlijk tarieven vergelijken en overstappen naar een andere energiemaatschappij. Dat is het slimst: jaarlijks vergelijken bespaart honderden euro’s. Veel mensen zijn bang voor administratieve rompslomp, maar dat is het niet. Het kan in een paar mailtjes geregeld zijn. Je bent een dief van je eigen portemonnee als je dat niet doet.’ Vorig jaar stapte na de eerste aankondiging van verhoging van de energiekosten al een recordaantal Nederlanders van 1,4 miljoen over naar een andere leverancier. Uit promotieonderzoek van Diana Uitdenbogerd van de Wageningen Universiteit in 2007 blijkt dat als partners in een gezin de huishoudelijke taken beter op elkaar afstemmen, er tijd en aandacht overblijft om milieuvriendelijker te worden en minder energie te verbruiken.

Wat is het effect van een veel hogere energieprijs op het gedrag van consumenten?

‘Gedrag wordt mede bepaald door de hoogte van prijzen’, bevestigt Linda Steg, hoogleraar Omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze onderzoekt wat mensen motiveert om duurzame keuzes te maken in hun gedrag. ‘Zo kan het zijn dat mensen bijvoorbeeld zuiniger worden met energie, om hoge kosten te voorkomen. Het moet wel om een substantiële verhoging gaan, omdat mensen het anders wellicht niet de moeite waard vinden om hun gedrag aan te passen’, legt ze uit. ‘Een gevaar van prijsbeleid is echter dat men keuzes daarna vooral baseert op financiële kosten en baten, en dat een prijsverhoging de intrinsieke motivatie om duurzaam te handelen ondermijnt. Dat blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek naar effecten van financiële compensatie van bloeddonoren in Zwitserland: het aantal bloeddonoren daalde daardoor. Het bedrag was voor velen niet de moeite waard, terwijl de intrinsieke motivatie om bloed te doneren afnam.’ <