Kerk en aardse politiek moeten niet dwars door elkaar heen lopen

Op 29 mei komen verleden en heden van de Nederlandse kerk samen. In Dordrecht wordt de herdenkingsperiode Dordtse Synode 1618/1619 afgesloten. Maar waar de 17e-eeuwse synode voor een breuk in de kerk zorgde, zullen kerken en geloofsgemeenschappen op 29 mei een Verklaring van Verbondenheid ondertekenen. Ik ben blij met deze onderlinge verbondenheid. Als minderheid hebben kerkmensen elkaar nodig. Maar er is ook werk aan de winkel.

Als kerken zich toekomstgericht willen opstellen, is het van belang dat zij zich bezinnen op hun relatie met aardse, politieke macht. Wie kijkt naar het verleden ziet dat kerk en staat nauw aan elkaar verbonden waren. En kerken hebben in onze samenleving lang een belangrijke machtspositie ingenomen. Hoe anders is de situatie vandaag. Vorig jaar werd er zelfs van postkerkelijk Nederland gesproken. Maar wat eeuwenlang in de genen heeft gezeten, is niet zomaar verdwenen. Tot op vandaag lopen kerk en aardse politiek dwars door elkaar heen. Dat doet het getuigenis van de kerk geen goed. Ik geef twee voorbeelden.

opkomst Baudet

Allereerst denk ik aan het in Den Haag geboden kerkasiel waarin de kerk een uitgeprocedeerd gezin opving (2018/9). Onder andere dit kerkasiel heeft tot een verruiming van het kinderpardon geleid. Op twee manieren liepen kerk en politiek hierin door elkaar heen. Uit een terugblik op het kerkasiel bleek dat Rein Willems, een leidinggevende in de Haagse kerk, ook zo’n politieke functie had dat hij druk kon uitoefenen op het dossier van het kinderpardon (Nederlands Dagblad, 17 mei). De krant kopte toen: ‘Kerkasiel heeft de verhoudingen met de overheid niet beschadigd’. Maar het punt is dat haast niet te zien was wat hierin de rol van de kerk en wat die van de overheid was. Eerder beschreven NRC Handelsblad (20 januari) en Trouw (30 januari) al dat het kerkasiel aan het kinderpardon bijdroeg en hoezeer kerk en politiek hierin verweven waren. Verder is te denken aan een onvoorzien effect van de verruiming van het kinderpardon. Ik denk aan de stormachtige opkomst van Forum voor Democratie bij de Provinciale Statenverkiezingen van afgelopen maart. Politiek columnist Tom-Jan Meeus noemde het kinderpardon als eerste voorbeeld in zijn analyse van de verkiezingswinst van de partij van Baudet (NRC Handelsblad, 23 maart 2019).

Uit kerken klonk veel kritiek en zorg over de opkomst van Forum voor Democratie. Maar in het bieden van kerkasiel staan de kerken niet buiten deze politieke ontwikkelingen. Kerken kregen een koekje van eigen deeg.

Als tweede voorbeeld denk ik aan een groep kerkleiders die met opgeheven hand de Haagse christenpolitici Segers en Dik-Faber zegent (Nederlands Dagblad, 6 februari 2018). Dit zegenen roept veel vragen op. Zijn christenpolitici zegenwaardig omdat ze ‘van ons’ of ‘vóór ons’ zijn? Als je zo denkt, gaat er geheid van alles mis in je zondagse evangelieverkondiging. Jezus regeert immers door en boven iedere macht. De setting waarin dit zegenen plaatsvond, illustreert trouwens goed hoe kerk en politiek tot op vandaag door elkaar heenlopen; het gebeurde tijdens een door de ChristenUnie georganiseerde bijeenkomst voor voorgangers en predikanten. Volgens journalist Tijs van den Brink had de ChristenUnie zelfs het zegenlied ‘Vrede zij u, zoals de Vader Mij zendt, zend Ik ook U’ voor deze gelegenheid uitgekozen. Andersom gebeurt het trouwens evengoed.

podium

Kerken geven (christelijke) politici een podium zonder dat duidelijk is op welke inhoudelijke gronden dat gebeurt. Zo laat de kerk zien dat ze politiek-maatschappelijk nog steeds relevant is. De nauwe verbondenheid met aardse politiek zit zo ingebakken in het kerkelijke leven dat het een onuitgesproken norm is. Maar zeker in onze postchristelijke maatschappij is het belangrijk dat kerken op dit punt veranderen en hun verleden te boven komen.

Laat de kerk helder zicht geven op de enige macht die er werkelijk toe doet. Herijking van machtsdenken kan het beste naar aanleiding van Hemelvaart, het feest dat de dag na de ondertekening van de Verklaring van Verbondenheid plaatsvindt. Jezus is opgestegen boven alle krachten en machten. Maar Jezus’ macht is totaal anders dan de macht die wij kennen. De hemelvorst is geen ander dan Hij die zich tot koning liet kronen op het vloekhout van Golgota. Als de kerk deze koning uitstraalt, is haar toekomst gewaarborgd. <