Strijd om miljoenenwinst mondkapjesdeal: ‘Eén ondernemer heeft zijn deel van winst goed verborgen’

Precies vier jaar na de beruchte mondkapjesdeal staat de Nederlandse staat maandag tegenover Sywert van Lienden en zijn twee zakenpartners Bernd Damme en Camille van Gestel in een rechtszaak. De staat wil de 29,3 miljoen euro winst terugvorderen die de ondernemers maakten op de deal. Ook het nieuwe bestuur van de Stichting Hulptroepen Alliantie wil dat geld terug. De zaak is maandag om 9.30 uur begonnen in een bomvolle rechtszaal in Amsterdam.

Volgens de advocaat van de stichting was er in de zomer van 2023 bijna een deal over het terugbetalen van de winst door de ex-bestuurders. Van Lienden en Damme zouden onder bepaalde voorwaarden hun deel aan de stichting willen teruggeven. “Maar de derde partner, Van Gestel, niet. Hij heeft zijn deel vermoedelijk goed verborgen. Als hij wel akkoord gaat, kan deze zaak snel worden gesloten en kunnen wij het geld uitkeren.” De 29,3 miljoen euro winst zou dan naar een goed doel gaan: onderzoek naar long covid.

De advocaat van Bernd Damme bevestigt dat zijn cliënt wil meewerken aan een schikking. “Hij wil zijn leven terug, weer over straat kunnen lopen zonder bespot te worden.” Die schikking moet dan wel alomvattend zijn: met de stichting en de staat. “Anders geef je je vermogen aan de een en word je daarna achtervolgd door de ander.” Sywert van Lienden liet eerder al weten te willen praten over teruggave van zijn deel van de winst.

‘Diepe schulden’

Damme zegt dat ‘het ministerie heeft geprobeerd’ het goede werk van de ondernemers te saboteren. “Ze wilden niet dat we succes zouden hebben. Ik heb moeilijke jaren gehad, doodsbedreigingen gekregen, mijn carrière is gebroken, mijn rekeningen zijn beslagen, ik heb diepe schulden.”

De advocaat van de derde compagnon, Camille van Gestel, zegt dat de ‘gemaakte winst binnen de kaders viel.’ “Het valt de Staat kennelijk tegen dat de winst nog niet besteed is aan een non-profit doel. Maar dat de Staat achteraf bezien vindt dat er te veel betaald is voor de mondkapjes, betekent niet dat de Staat schade heeft geleden.” Van Gestel zelf zegt ‘niet akkoord te kunnen gaan met de voorwaarden van tot nu toe gedane schikkingsvoorstellen.’

Het is misschien wel de grootste affaire uit de hele coronapandemie: terwijl heel Nederland dacht dat Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel met hun Stichting Hulptroepen Alliantie geheel belangeloos miljoenen mondkapjes voor zorgmedewerkers zouden regelen, werden de ondernemers er schatrijk van.

Hamsteren

De deal werd gesloten in april 2020. De hele wereld keek toen als een verschrikt hert in de koplampen van de coronapandemie. Ziekenhuizen werden overspoeld met patiënten, verpleeghuizen gingen op slot voor bezoekers. Ieder land hamsterde medische hulpmiddelen, vooral mondkapjes, in China.

Op dat moment vertelde Sywert van Lienden op tv dat hij en zijn Stichting Hulptroepen ‘om niet’ hulp aanboden om zorgmedewerkers van mondkapjes te voorzien, dus zonder winstoogmerk. Ze sloten een deal van 100 miljoen met de overheid voor de levering van 40 miljoen medische mondkapjes. Bedrijven als KLM en Coolblue zouden gratis helpen met het transport van China naar Nederland.

Een jaar later onthulde de Volkskrant dat Van Lienden, Damme en Van Gestel fors aan de deal hadden verdiend. De drie ondernemers hadden naast hun stichting ook een commerciële bv: Relief Goods Alliance. Die bv sloot de lucratieve deal met de overheid, waarna de drie mannen 29,3 miljoen euro winst verdeelden.

Wie wist wat wanneer?

Maandag eist de staat bij de rechtbank Amsterdam in een civiele rechtszaak die winst (plus rente) terug. De staat vindt dat ‘Van Lienden en zijn compagnons zichzelf heimelijk een winst van 29,38 miljoen euro hebben toegeëigend’. Van Lienden zegt dat het ministerie van Volksgezondheid (VWS) wel degelijk op de hoogte was van de commerciële bv. Dit zouden ze nooit publiekelijk hebben besproken vanwege de geheimhoudingsplicht.

Dat is niet waar, stelde de landsadvocaten maandag in de rechtbank. En ze hadden in ieder geval de opdrachtgever, de staat, zelf kunnen vertellen over de hoge winst. De landsadvocaten legden de schuld dan ook bij de drie ondernemers: “Alle belastingbetalers hebben meebetaald aan de excessieve winst van Van Lienden en zijn compagnons. De winst is betaald met belastinggeld, dus het geld moet nu terug naar de staat.”

‘Gillend rijk’

In de zaak spelen ook stiekem opgenomen gesprekken tussen Van Lienden, zijn partners en hoge ambtenaren een rol. Daarin bespraken de ondernemers dat ze ‘gillend rijk’ konden worden van de deal. Ook zeggen ze tegen elkaar dat ‘iedereen zijn kop moet houden over de winst.’

Ook heeft de staat opnames van gesprekken waarin Van Lienden tegen enkele ambtenaren zegt dat Nederland ‘blij moet zijn dat er mensen zijn die dit voor de publieke zaak willen doen.’ In nog een ander gesprek lijkt een topambtenaar te beseffen dat de drie mannen winst maken, maar vindt hij dit ‘te veel’.

Van Lienden vertelde vorige week dat er al jaren beslag ligt op zijn bankrekeningen en dat hij moet rondkomen van 15 euro per week. Hij gaf aan al lange tijd bereid te zijn de gemaakte winst terug te betalen.

De ondernemer stelde geen advocaat te kunnen betalen door het beslag dat op zijn rekeningen ligt. In de zaal wordt hij echter wel bijgestaan door advocaat Roozemond. En loopt nog een aparte procedure over de manier waarop hij betaald kan worden, Roozemond draagt daarom nog geen toga en is dus niet officieel als advocaat aanwezig.

Er is een derde partij in de rechtszaak: het nieuwe bestuur van de Stichting Hulptroepen Alliantie. Ook die stichting wil de 29,3 miljoen euro terugvorderen. Als de stichting het geld terugkrijgt, wil ze het schenken aan een goed doel, zoals onderzoek naar long covid. Oud-medewerkers zijn vandaag aanwezig in de zaal. Zij voelen zich voor de gek gehouden door de ex-bestuurders van de stichting.

Er loopt nog een strafrechtelijk onderzoek naar de drie ondernemers, vanwege mogelijke oplichting en verduistering. Het is nog onduidelijk of dat onderzoek tot een rechtszaak leidt.