Is het Berlijnse pendelbusje de oplossing voor defecte liften bij Amsterdamse stations?

Een helletocht. Zo beschrijft Frank Preiss zijn reis met het openbaar vervoer in Berlijn. Hij zit in een rolstoel en is daardoor afhankelijk van goed toegankelijke stations. Maar net als reizigers in Amsterdam stuitte ook hij op een hardnekkig probleem bij sommige stations: defecte liften.

In een artikel voor lokale publieke omroep rbb24 schets hij zijn strubbelingen om van Berlin-Marzahn naar station Pankow te komen, een rit die – als alles soepel verloopt – 45 minuten zou moeten duren. Liften die buiten gebruik zijn gooien echter roet in het eten en hij arriveert 2,5 uur later pas op bestemming. Verregend en koud, want hij heeft ook nog een uur moeten rolstoelwandelen.

“Als ik in Berlijn met het ov reis zijn er 80 procent van de tijd problemen,” zegt Preiss. “Vooral reizen met de U-Bahn (metro) en S-Bahn (trein) geven problemen omdat liften er vaak kapot zijn.”

Website voor kapotte liften

Defecte liften zijn een al langer bekend probleem bij de verouderde stations in de Duitse hoofdstad. De met een lintje bekroonde activist Raúl Krauthausen, ook een rolstoelgebruiker, bedacht daarom de website brokenlifts.org, waar reizigers elk kwartier worden geüpdatet over op welke stations en perrons er problemen zijn met liften. De site toont defecte liften van zowel de Berliner Verkehrsbetriebe (BVG, het Berlijnse GVB) en Deutsche Bahn (DB, de Duitse NS).

Op het moment van schrijven toont de site 39 liften die buiten dienst zijn, op een totaal van 436. Daarnaast hebben 34 metrostations en 8 treinstations in Berlijn helemaal geen lift; deze zijn dus sowieso niet voor iedereen toegankelijk.

“De site was nodig omdat de concurrerende vervoersbedrijven BVG en DB niet samenwerken,” zegt Krauthausen. “Ze delen hun informatie met ons. Daartoe werden ze verplicht door het stadsbestuur.”

En die site is onmisbaar voor rolstoelgebruikers, zegt Preiss. “Onvoorbereid reizen is te risicovol. Vooraf informeer ik me altijd via brokenlifts.org en de app van de Berlin Brandenburg Transport Association, waar defecte liften en alternatieve routes worden getoond. Hoewel het ov in Berlijn over het algemeen en in vergelijking met andere metropolen goed is, duurt het repareren van liften te lang, deels omdat er hiervoor niet genoeg personeel is.”

Pendeldienst met busjes

Om reizen met het ov gemakkelijker te maken voor mensen die afhankelijk zijn van rolstoeltoegankelijke stations, is het Berlijnse gemeentelijk vervoersbedrijf BVG in 2022 een proef begonnen met een pendeldienst van busjes tussen metrostations waar geen of kapotte liften zijn.

Mensen die slecht ter been zijn, in een rolstoel zitten, op krukken lopen of een hulphond hebben, kunnen op vertoon van hun ov-ticket en invalidenbewijskaart zonder bijkomende kosten gebruikmaken van de service. Via een app of telefoontje kan de dienst worden aangevraagd, waarna een Mercedesbusje de reiziger oppikt en naar het volgende station brengt, zodat die daar de reis kan vervolgen.

De service wordt vooralsnog voornamelijk in het oosten van Berlijn aangeboden en is onlangs nog uitgebreid; eind dit jaar moet die in de hele stad beschikbaar zijn.

Te gecompliceerd

De dienst met busjes op afroep heet BVG Muva Aufzugersatz (liftvervanging). “Maar het vervangt liften niet, dat is het probleem,” zegt Krauthausen. “Het busje brengt je naar een volgend station waar wel een lift in gebruik is, maar dat kost extra tijd en als je arriveert op een station zonder lift, heb je er niks aan. Dan zit je daar vast. Dat is niet de benodigde oplossing.”

Ook mobiliteitsonderzoeker professor Andreas Knie van het Berlin Science Center for Social Research is kritisch. “Heb je weleens iemand in zo’n busje zien zitten? In theorie is het een goed idee, maar in de praktijk wordt het nauwelijks gebruikt: het is te gecompliceerd en niemand weet ervan. Als mensen weten dat er geen liften zijn, kiezen ze voor andere routes of andere vorm van vervoer.”

Volgens Knie is de BVG bij wet verplicht mensen met een handicap van zo’n service te voorzien. “Daarom er is geen bereidheid en motivatie om het breed kenbaar te maken en te kiezen voor goede marketing. Mensen met een beperking worden überhaupt weinig geaccepteerd in Duitsland, en het ov is daarin geen uitzondering.”

Een woordvoerder van de BVG laat weten dat wekelijks tot zo’n zeventig personen gebruikmaken van de dienst. “De liftvervanging is alleen bedoeld voor als een lift buiten werking is of als er geen alternatieve route is, voor noodgevallen dus. Het doel is niet om zo veel mogelijk passagiers te vervoeren, maar om toegankelijk ov voor iedereen te verzekeren.” De wachttijd voor een busje is afhankelijk van de drukte.

Gedeelde taxi

Behalve voor de zogenoemde liftvervanging, worden de busjes ook gebruikt voor een on-demand gedeelde taxiservice, vergelijkbaar met wat ViaVan was in Amsterdam, al is het servicegebied nog beperkter en moet er wél extra voor worden betaald. “Ook dat is verschrikkelijk,” zegt Knie. “De voorganger Berlkönig was een groot succes. Deze dienst is te ouderwets: maak het toegankelijker voor jonge mensen, die ’s avonds naar clubs willen. En breng het aan de man.”

Wat kan Amsterdam leren van de Berlijnse proef als oplossing voor defecte liften bij metrostations? Krauthausen pleit voor een soort taxidienst die je naar je bestemming brengt als duidelijk is dat er geen werkende liften in gebruik zijn op de route. “Dat de dienst op slechts een beperkt aantal stations rijdt, helpt niet. Ik ken eigenlijk niemand die het gebruikt.”