Vandaag in 1980: de kroningsrellen, ‘de hevigste rellen sinds de oorlog’
Op 30 april 1980 werd Beatrix tot koningin gekroond, maar een groot volksfeest werd het niet: Amsterdam was die dag het toneel van massale rellen. Dit schreef Het Parool over het ‘kroningsoproer’ van die dag.
Het broeide begin jaren tachtig in Amsterdam. Na kraakacties en ontruimingen in maart 1980 werd de inhuldiging van koningin Beatrix aangegrepen voor een nieuwe confrontatie. 30 april 1980 werd uitgeroepen tot nationale kraakdag, met massale ordeverstoringen in Amsterdam als resultaat. Onder de leus ‘Geen woning, geen kroning’ gingen krakers en jongeren de straat op.
Maar wie Het Parool van 30 april 1980 openslaat, leest opvallend weinig over de rellen van die dag. Het Parool was in die tijd een middagkrant, en de krant was waarschijnlijk al naar de drukker toen de onrust in de stad startte. ‘Inhuldiging in rustig Amsterdam,’ stond op de voorpagina.
Tijdens de toespraak van Juliana ontplofte op de Dam een rookbom, schreef de verslaggever, maar verder was van ongeregeldheden niets te merken, en in de ochtend hoefde de politie niet in actie te komen.
Een dag later zag de voorpagina van de krant er heel anders uit: ‘Honderden gewonden onder wie 101 politiemensen en een schade van vele miljoenen aan winkels en gemeentelijke en particuliere eigendommen,’ schreef Het Parool. ‘De rellen waren volgens de politie de hevigste die Amsterdam na de oorlog heeft gekend.’
Straatvechters
‘In Amsterdam begonnen de ongeregeldheden met een kraakactie,’ schreef de verslaggever. ‘Een groep mensen bezette ’s morgens een leegstaand pand op de hoek van de Kinkerstraat en Bilderdijkstraat. Even later woedde in de wijde omgeving van het pand een veldslag tussen de mobiele eenheid van de politie en krakers, bij wie zich steeds meer straatvechters voegden.’
In de loop van de dag breidden de ongeregeldheden zich uit over de hele stad. ‘Met uitzondering van de zogenaamde ‘ijzeren ring’ om het paleis op de Dam en de Nieuwe Kerk waar de plechtigheden rond de troonswisseling vrijwel ongestoord konden plaatsvinden.’
Uiterst grimmig
De ‘ernstigste confrontatie’ vond volgens onze verslaggever plaats nabij de Blauwbrug. Daar wilde een grote politiemacht voorkomen dat 2000 deelnemers van de monarchistische demonstratie naar de Dam zouden trekken. ‘De vechtpartijen hadden van weerszijden een uiterst grimmig karakter.’
Een ruim 5000 man sterke politiemacht maakte gebruik van onder meer traangas en waterkanonnen. Actievoerders bekogelden de politie met stenen, stokken en straatmeubilair. Auto’s werden in brand gestoken en tientallen etalages sneuvelden.
Het Parool vroeg lezers in 2010 naar herinneringen aan die dag in 1980. Lees hier een bloemlezing van die verhalen terug: ‘Hey, Hans.... de hele stad staat in de fik jongen.’
Een rol voor de Hell’s Angels
Motorclub Hell’s Angels had volgens Het Parool ‘al dan niet gewild een grote inbreng’ in het staken van de rellen op 30 april 1980. Dit schreef de krant er een dag later over:
De Amsterdamse Heli’s Angels hebben al dan niet gewild een grote inbreng gehad in het staken van de ongeregeldheden in de buurt van de Kloveniersburgwal. Toen de Mobiele Eenheid de demonstranten van de Oude Hoogstraat in de richting van de Nieuwmarkt dreef, stond het ‘Beatrixfestival’ van de Angels net op punt van beginnen. Als plaats daarvoor had men een pand op de hoek van Nieuwmarkt en Jodenbreestraat uitgekozen.
De bezoekers van het festival hadden hun talrijke glimmende motoren op een braakliggend terrein tegenover het pand gestald. Bevreesd dat rondvliegende stenen schade aan hun voertuigen zouden aanbrengen, waarschuwde Angelsaanvoerder ‘Big Willem’ de meute per megafoon, dat ledere geworpen steen met ‘een charge’ van zijn vrienden zou worden beantwoord. Een waarschuwing die één keer gestand moest worden gedaan. Met stokken en ijzeren buizen werd een kleine achtervolging ingezet. ‘Big Willem’ later: “We staan niet aan de kant van de Mobiele Eenheid. Het gaat hier alleen om bescherming van onze motoren. Er staat hier voor een bedrag van anderhalf miljoen gulden. Bovendien komt door dat gedonder niemand binnen voor ons festival dat ons aan organisatie 15 mille heeft gekost.”
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
