Slachtoffers horen

Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) wil de positie van slachtoffers in het strafproces versterken. Later dit jaar komt hij met een wetsvoorstel dat daders verplicht in de rechtszaal te verschijnen wanneer een slachtoffer gebruikmaakt van zijn of haar spreekrecht. Nu kan de dader - of verdachte, als er nog geen veroordeling is uitgesproken - ervoor kiezen in zijn cel te blijven, op het moment dat het slachtoffer zijn verhaal doet.

De minister vindt dat ‘gek’ en wil er een eind aan maken. Dat klinkt heel aannemelijk en het zal in politiek en samenleving op weinig tot geen weerstand stuiten. Toch is Dekkers plan opmerkelijk en markeert het een verdere omslag in denken over het strafrecht.

Het is amper vijftien jaar geleden dat voormalig D66-Kamerlid en oud-rechter Boris Dittrich met een initiatiefwet kwam om slachtoffers van ernstige (gewelds)misdrijven in de rechtszaal een zelfstandige positie te geven. Zijn motief was de slachtoffers uit de anonimiteit te halen, en hen met spreekrecht erkenning te geven. Het belangrijkste, zei Dittrich, is dat er naar het slachtoffer wordt geluisterd. Als de verdachte daar, om wat voor reden ook, geen trek in heeft, kan hij die confrontatie met het slachtoffer ontlopen door niet op de terechtzitting en bij de uitspraak te verschijnen.

Dan wordt er dus wel door de rechter, maar niet door de verdachte geluisterd naar het slachtoffer.

Dekkers aankondiging van de ‘verschijningsplicht’ doet recht aan het slachtoffer. Die plicht is onderdeel van een pakket aan maatregelen om het slachtoffer terzijde te staan. Hulp bij het verkrijgen van schadeloosstelling hoort daar ook bij. Dit is een waardevolle correctie op een tijdperk waarin de nadruk vooral lag op de rechten van de verdachte.

Natuurlijk moet de verdachte een eerlijk proces krijgen, dat is een wezenlijk onderdeel van de rechtsstaat. Daar mag niet aan getornd worden. De voorstellen om slachtoffers van misdrijven letterlijk een stem te geven, gaan echter niet ten koste van de rechten van degene die voor het hekje staat.

Kritiek van strafrechtadvocaten, dat hiermee de emotie in de rechtszaal wordt binnengebracht, is overtrokken. Veel van die strafpleiters weten in goed bekeken tv-shows het belang van hun cliënt met bluf en bravoure naar voren te brengen. Een persoonlijk slacht­offerverhaal in de rechtszaal heeft minstens zoveel recht van spreken. De rechterlijke macht in ons land is zo professioneel dat hij de belangen van slachtoffer en dader heus wel op waarde weet te schatten om tot een rechtvaardig oordeel te komen.