Amsterdam vreest verstoring van Dodenherdenking: 10.000 bezoekers minder en iedereen gefouilleerd

Om de Nationale Herdenking op 4 mei op de Dam waardig en veilig te laten verlopen, komen er extra maatregelen. Als gevolg van de oorlog tussen Israël en Hamas zijn de maatschappelijke spanningen en de bereidheid tot protest onder de bevolking momenteel groot.

Burgemeester Femke Halsema zegt dat er ‘geen angst’ hoeft te zijn voor aanslagen. Maar gezien de gespannen sfeer in de samenleving en signalen die de gemeente heeft ontvangen, acht ze de kans aanwezig op spontane protestacties of verstoringen tijdens de twee minuten stilte.

Samen met de politie, het Openbaar Ministerie (OM), de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en het Nationaal Comité 4 en 5 mei zijn maatregelen genomen om verstoringen zoveel mogelijk tegen te gaan. Op de Dam zullen op 4 mei dit jaar niet de gebruikelijke 20.000 mensen worden toegelaten, maar de helft, 10.000. Middels ‘sluizen’ worden bezoekers die naar de Dam willen gefouilleerd. Het is niet toegestaan vlaggen, borden en geluidsversterkende apparatuur mee te nemen.

Halsema wil het op deze manier ‘beheerst en beheersbaar’ maken, maar waarschuwt: “Dit is geen garantie dat verstoringen niet zullen plaatsvinden. Als je zeker wilt zijn dat er geen verstoringen zijn, kom je uit op een lege Dam of een Dam met een beperkt aantal genodigden. Maar omdat het een nationale herdenking is, vinden wij het van groot belang dat er algemeen publiek kan komen.”

De extra maatregelen zijn mede het gevolg van de ongeregeldheden bij de opening van het Holocaustmuseum, vorige maand. Toen werd gedemonstreerd tegen de aanwezigheid van de Israëlische president Herzog. Op de Dam zijn geen Israëlische hoge vertegenwoordigers aanwezig.

‘Niet deze twee minuten’

De politie zet minimaal 200 agenten extra in om alles in goede banen te leiden, op de Dam en bij herdenkingen elders in de stad. In totaal zullen daarmee 700 agenten voor en achter de schermen aan het werk zijn, waarvan zeker 500 op straat.

Politieagenten zullen bij de herdenking ‘de-escalerend’ te werk gaan. Een agent zal wel iemand op de Dam aanspreken die toch een vlag blijkt te hebben, maar zal er tegelijkertijd voor waken dat een optreden niet tot nog grotere verstoringen leidt. Halsema roept aanwezigen daarnaast op om bij een incident ‘onverstoorbaar’ door te gaan met de herdenking.

Bij de gemeente is één aanvraag binnengekomen voor een demonstratie, maar Halsema zegt dat deze ver uit het zicht en buiten gehoorafstand van de Dam zal zijn of van een andere lokale herdenking in de stad. De burgemeester, die een speciale persconferentie belegde over de maatregelen, wilde niet vertellen wie deze demonstratie organiseert. De locatie van de demonstratie en het aantal verwachte bezoekers zijn ook onbekend.

De gemeente heeft met enkele organisaties gesproken die eerder demonstreerden vanwege de oorlog in Gaza. In die gesprekken werd geen uitsluitsel gegeven over de vraag of de organisaties van plan zijn om de herdenking op 4 mei te verstoren. Halsema zegt dat de zorg vooral zit bij onaangekondigde acties. “Er zitten 525.600 minuten in een jaar. Dat zijn allemaal minuten waarop gedemonstreerd kan worden,” aldus Halsema. “Maar niet deze twee minuten.”

Toespraak Halsema

Op 4 mei zijn in Amsterdam zo’n tachtig herdenkingen verdeeld over de stad. Stadsdelen hebben al met lokale comités gesproken om die goed en veilig te laten verlopen zonder verstoringen. Bij de grotere herdenkingen in de stad, zoals op de Apollolaan in Amsterdam-Zuid en het Homomonument bij het Anne Frank Huis, zullen ook extra maatregelen genomen worden om de waardigheid te bewaken.

Onder veel inwoners, ook zeker onder de Joodse gemeenschap, leeft de angst dat de herdenking verstoord wordt. Er zijn geluiden dat mensen hierdoor niet zullen herdenken. Wim van de Donk, voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, zegt dat de maatregelen juist genomen worden om de veiligheid zoveel mogelijk te waarborgen. “Je hoeft niet níet te komen omdat er angst is.”

Halsema zal op 4 mei een toespraak houden op de Dam, waarbij ze niet zal ingaan op het internationale conflict, zegt de burgemeester nu al. “Het is onze nationale dodenherdenking. We herdenken de Tweede Wereldoorlog en de doden die daar zijn gevallen. Mijn toespraak zal daarover gaan; niet over een internationaal politiek conflict.”

‘Herdenken is complexer maar ook belangrijker dan ooit’

Dit jaar is het uitdagendste in tijden voor de herdenkingen op 4 en 5 mei. Het Amsterdamse comité is beducht voor verstoringen, zegt voorzitter Andrée van Es in een interview met Het Parool: “Laten we hopen dat het niet gebeurt, maar je moet er rekening mee houden. Ik ben ervan overtuigd dat de opzet van de bijeenkomsten dusdanig vreedzaam en zachtaardig van karakter is dat er weinig mensen zijn die daar fijn even de boel gaan provoceren.”