Gijs van Dijk (PvdA): ‘Werknemer heeft recht onbereikbaar te zijn’

Den Haag

Over twee weken, tijdens het debat over de begroting van Sociale Zaken, wil Gijs van Dijk een wetswijziging indienen. Of de andere partijen brood zien in een recht op onbereikbaarheid weet Van Dijk niet, maar hij wil in elk geval een maatschappelijke discussie aanzwengelen.

Waarom een recht op onbereikbaar zijn?

‘Stress is beroepsziekte nummer één in Nederland. Natuurlijk zijn daar allerlei oorzaken voor, niet alleen de druk om altijd bereikbaar te zijn is er daar eentje van. Maar het is wel zo dat 25- tot 35-jarigen, de leeftijdscategorie die het meest vergroeid is met telefoons, ook met de meeste werkstress kampen. De smartphone is een mooie verworvenheid, maar dankzij al die appjes en mailtjes is het alsof we permanent ‘aan’ staan, zonder een moment van rust. In tal van beroepen zie je dat werknemers geacht worden op vrijdagavond of in het weekend nog even op werkmail te reageren. Dat gaan we natuurlijk niet verbieden, maar we vinden wel dat we er een maatschappelijk debat over moeten voeren. Uitval van zieke werknemers door stress kost werk-gevers 2,5 miljard euro per jaar, heeft TNO becijferd. Toch is het in de Nederlandse cultuur best een taboe om te zeggen dat het allemaal een beetje te veel is geworden.’

Hoe is arbeidsrust nu geregeld?

‘De Arbeidstijdenwet geeft werknemers recht op elf uur rust per dag. Let wel: als ze 60.000 euro bruto of minder verdienen hebben ze dat recht, daarboven geldt dit recht niet. Maar de Arbeidstijdenwet stamt van voor de tijd van apps en e-mail. Wij willen een nieuwe wet, die aansluit bij de wereld van 2018. Daarin moet iedereen recht krijgen op onbereikbaar zijn, ook mensen met een salaris boven 60.000 euro. Daarna is het aan werkgevers en werknemers om samen afspraken te maken, om te voorkomen dat mensen sluipenderwijs altijd aan het werk zijn.’

Gaat zo’n recht werken? Uit Frans onderzoek blijkt dat 78 procent van de Franse leidinggevenden gewoon nog werkmail en sms’jes raadpleegt in zijn vrije tijd, ondanks het nieuwe recht.

‘Als je helemaal niets doet, gaan we vrolijk door. Door het introduceren van een recht zal dit probleem in elk geval bespreekbaar worden op de werkvloer, en dat is echt iets nieuws. In extreme gevallen, waarbij de eis van werkgevers om voortdurend beschikbaar te zijn tot uitval leidt, heeft een werknemer dankzij zo’n recht een stok achter de deur.’

Duitsland laat het over aan werkgevers en werknemers. Grote bedrijven als Volkswagen, Telekom en Bayer hebben het voortouw genomen om mailtjes na werktijd in te dammen. Waarom moet de overheid dit probleem oplossen?

‘Dat is natuurlijk ook goed, dat werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen. Maar het probleem zit ’m bij de grote groepen bedrijven die denken: zoek het lekker uit. Als we het alleen aan werkgevers overlaten, zal er te weinig veranderen, ben ik bang.’

Vervaging tussen werk en privé werkt beide kanten op. We houden ons ook niet onbereikbaar als we bijvoorbeeld in de tijd van de baas een telefoontje van de kinderopvang krijgen. Werkgevers zullen wellicht denken: ik ben coulant tegenover mijn werknemers, maar dat moet wel van twee kanten komen.

‘Eens, maar dan moet je daar goede afspraken over maken. Dus enerzijds: de 9-tot-5-cultuur is niet meer van deze tijd, maar anderzijds zorg ik als werkgever dat ik je in het weekend in principe niet lastigval, tenzij bij grote spoed.’

Hoe wilt u dit recht handhaven? Krijgt een werkgever straf als hij in de ogen van een werknemer diens recht op rust niet respecteert?

‘Als er een recht komt, is het aan de Inspectie SZW om naleving te controleren. Mocht een werknemer in een arbeidsconflict verzeild raken omdat zijn werkgever eist dat hij permanent beschikbaar is, dan heeft hij juridisch meer poten om op te staan. Maar laten we hopen dat een recht niet leidt tot juridisering, maar tot een betere werkcultuur.’ <