Direct naar artikelinhoud
Exclusief

Amsterdammers over beladen Dodenherdenking: ‘Ik ben niet bang, maar wel alert’

Amsterdammers over beladen Dodenherdenking: ‘Ik ben niet bang, maar wel alert’
Beeld Koosje Koolbergen

In een rumoerig jaar voelt Dodenherdenking dit keer anders dan anders. Deze mensen vertellen óf en waar ze zaterdagavond gaan herdenken: ‘Juist nu het spannend is in de wereld, wil ik op de Dam staan.’

‘Spanning schrikt me niet af’

Michael Guggenheim (76)

“Ik ga dit jaar vanuit mijn woonplaats Abcoude naar de nationale herdenking op de Dam. De perikelen rond de herdenking en spanning in de stad schrikken me niet af. Integendeel, ik loop daar niet voor weg. Juist nu het spannend is in de wereld, wil ik op de Dam staan en daar aan mijn Joodse familie denken die moest vluchten en veel meemaakte. En ook aan mijn vermoorde oom. Ik vind het belangrijk dat de herdenking op de Dam plaatsvindt en altijd doorgaat. Jammer dat er slechts 10.000 mensen mogen komen. Dat had van mij niet gehoeven. Ik vind het triest dat het zover is gekomen.”

‘Teken van respect’

Sevgi Cilengir (39)

“Ik ga op 4 mei naar een concert van Büyük Ev Ablukada in de Melkweg. Dat is een Turkse band, ik weet niet of ze daar ook twee minuten stilte gaan houden. Normaal gesproken doe ik dat wel altijd: zo werden mijn volleybalwedstrijden dan stilgelegd. Ik vind het goed dat dat gebeurt: voor mij is het ook een teken van respect naar de Nederlandse cultuur. Tegelijkertijd denk ik zelf tijdens de stilte niet echt aan de Nederlandse slachtoffers, maar meer aan mensen uit mijn eigen kring of oorlogsslachtoffers uit Turkije, bijvoorbeeld.”

‘Alleen aan WO II denken is te beperkt’

Wini Wildervanck (26)

“Voor 4 mei heb ik geen specifieke plannen. Ik ben wel altijd even stil natuurlijk, maar ik herdenk dit jaar vooral op Bevrijdingsdag. Dan organiseert Black Archives op het Bijlmerplein een dag waarop je meer herdenkt dan alleen de Tweede Wereldoorlog: het is een stukje inclusiever. Je staat dan ook stil bij het slavernijverleden, bijvoorbeeld. Ik denk ook dat het te beperkt is om alleen te denken aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. 4 en 5 mei is een goed moment om stil te staan bij alle slachtoffers van geweld en genocide: wereldwijd.”

‘Wat is er dan op 4 mei?’

Kai Becker (35)

“Ik werk eigenlijk elke dag. Ik ben van plan om zaterdag ook gewoon lekker te werken. Niks speciaals. Wat is er dan op 4 mei? Een stiltemoment? Is dat dan om 8 uur ’s ochtends? Ik kom uit Duitsland en woon nu zes jaar in Nederland en het is me nooit opgevallen, eerlijk gezegd. Of ik dan bewust even stil ga zijn, zal vooral afhangen van mijn sociale cirkel. Ik sta wel open voor het idee: uit respect. Ik ga het in elk geval onthouden: zaterdag, 4 mei, acht uur ’s avonds.”

‘Homomonument is mooie plek’

Janneke Tichelaar (64)

“Ik ga dit jaar waarschijnlijk naar de herdenking bij het Homomonument. Ik ben lesbisch en ik vind dat altijd een mooie plek om te herdenken. Dat doe ik niet elk jaar: eens in de twee à drie jaar misschien. Andere jaren ga ik naar een kleine herdenking in de buurt − hier ergens in West − of kijk ik op tv naar de herdenking op de Dam. Dodenherdenking is voor mij ook een beetje een televisiegebonden moment. Het is in elk geval goed om stil te staan: vrijheid krijg je niet cadeau.”

‘Ik weet niet veel van de oorlog’

Tereza Silva (67)

“Ik blijf gewoon thuis. Het is wel belangrijk om te herdenken, maar eerlijk gezegd weet ik ook niet heel veel van de oorlog. Toen mijn man nog leefde, ondernamen wij nog wel eens wat. Nu ben ik alleen en weet ik niet zo goed wat ik zou moeten doen. Ik ga wel de tv aanzetten. Maar dat is het ook. Verder hoeft het niet zo.”

‘Die twee minuten zijn heilig voor me’

Anne-Maria van Hilst (36)

“Sinds mijn vijfde namen mijn ouders me mee naar de herdenking op de Dam en liepen we voorafgaand mee in de stille tocht. Na de demonstraties bij de opening van het Holocaust Museum en de anti-Joodse geluiden die ik erna hoorde, heb ik besloten dit jaar niet naar de Dam te gaan. Ik ben voor vrijheid van meningsuiting, maar niet tijdens die twee minuten. Ik wil niet gestoord worden en ben, eerlijk gezegd, ook bang voor fysiek geweld. Die twee minuten zijn heilig voor me. Ik twijfel nog wat ik op 4 mei ga doen: thuis voor de tv staan of een rustig plekje in een park zoeken. Ik woon naast de Dam, dus als daar wat gebeurt, word ik alsnog gestoord.”

‘Indrukwekkend, die doodse stilte’

Petra Bloemers (62)

“Ik ben van plan om naar Plein ’40-’45 te gaan: daar staat elk jaar een carillon en daaromheen vindt een mooie herdenking plaats. Daarna ga ik naar Carré voor Theater Na de Dam. Het herdenkingsmoment is belangrijk voor mij en die doodse stilte is altijd enorm indrukwekkend. Waar ik dan aan denk? Aan de speeches voorafgaand aan de stilte: die zorgen er wel voor dat je in de stemming komt. En ik denk ook aan al die veteranen die je op tv langs ziet komen: dat maakt behoorlijke indruk.”

‘Momentje stilte? Ik weet het nog niet’

Raven (32)

“Ik heb niet zoveel met de Dodenherdenking, eerlijk gezegd. Het gaat ook niet echt over mij of mijn voorouders. Ik weet daarom ook nog niet of ik een momentje stilte ga houden: dat hangt er ook vanaf wat ik dan aan het doen ben, denk ik. Bevrijdingsdag vier ik wel, maar dat is meer voor de gezelligheid eigenlijk. Voor mij is Keti Koti een belangrijkere herdenkingsdag: dat staat iets dichter bij mij.”

‘Ik laat me niet leiden door angst’

Simone Soesan-Wolf (77)

“Vroeger ging ik altijd naar een herdenking in mijn woonplaats Amstelveen. Twee jaar geleden ontdekte ik een herdenking in de Swammerdamstraat in Amsterdam-Oost, waar mijn vader is geboren. Een indrukwekkende herdenking waar naambordjes worden neergelegd van Joodse mensen die in de straat woonden en zijn vermoord. Mijn vader schreef tijdens de oorlog een dagboek dat onlangs is uitgegeven. Ik heb besloten dit jaar ook naar die buurt toe te gaan. Spanning en angsten in de stad? Ik laat me niet leiden door angst. Mijn familie is weggevoerd uit de Swammerdamstraat. Ik wil daar op 4 mei zijn, uit eerbied voor mijn vermoorde familie. Ik ben niet bang, maar ik ben wel alert.”

‘Ik denk aan alle oorlogsslachtoffers’

Elly Bakker (69)

“Juist dit jaar wilde ik graag naar de Dam: omdat er zoveel oppositie in de maatschappij is. Het gaat voor mij ook helemaal niet om de situatie van nu: het moet een neutrale herdenking zijn, voor iedereen. Tijdens de stilte denk ik straks aan alle oorlogsslachtoffers. Niet alleen aan de Tweede Wereldoorlog, niet alleen aan Rusland, Oekraïne, Israël of Hamas. Maar ik heb me uiteindelijk niet geregistreerd voor een plekje op de Dam. Inmiddels is het vol, dus ik denk dat ik thuis gewoon een momentje stilte neem.”

‘Niet denken, maar voelen’

Teresa Mendez (44)

“Ik ben van plan om met mijn ouders de herdenking bij het Homomonument bij te wonen. Ik kom oorspronkelijk uit New Mexico, in de Verenigde Staten, en mijn ouders zijn hier toevallig nu op bezoek. In Amerika is de herdenkingsdag vooral een feest: ik vind de combinatie hier van eerst herdenken en dan de vrijheid vieren eigenlijk beter. Tijdens de twee minuten stilte probeer ik eigenlijk niet te denken, maar juist te voelen. Ik denk aan de tijd van nu. Ik vraag mij dan af: wat kunnen wij nog leren? Ik wil vooral in het moment zijn.”

‘Oorlog en vrede spelen grote rol in mijn leven’

Ilia (35)

“Kijkend naar de huidige situatie in de wereld, is er genoeg om bij stil te staan, in elk geval. Mijn vrouw is Oekraïens en ik kom oorspronkelijk uit Siberië, dus oorlog en vrede spelen een grote rol in mijn leven. Het moment zaterdag is niet zo belangrijk voor mij. Maar stilstaan bij oorlog en leed is goed. Voor mij gaat dat verder dan die paar minuten: in mijn leven zijn dat thema’s waar ik dagelijks mee te maken heb.”

‘Om acht uur gaat de tv aan’

Jaime Hoogland (24)

“Ik ga naar het festival Het Amsterdams Verbond. Of nee, dat is op 5 mei. Op zaterdag zijn wij gewoon thuis en om acht uur zetten we even de televisie aan. Ik heb zelf niet echt een oorlogsverhaal meegemaakt, dus ik denk niet aan iets specifieks. Ik vind het wel belangrijk dat we blijven herdenken: dat we niet vergeten wat er in de oorlog gebeurd is. Ik kan mij voorstellen dat veel mensen denken aan wat hun opa of oma heeft meegemaakt. Het is fijn dat daar ruimte voor is.”

‘Ik wil waardig herdenken’

Tamar Efrati (26)

“Ik heb besloten dit jaar niet in Amsterdam te herdenken, maar buiten de stad. Ik heb gezien wat er bij de opening van het Holocaust Museum is gebeurd. Extreme geluiden waren er. Ik vond het beangstigend dat er niet werd ingegrepen en de politie gewoon ernaast stond. Ik respecteer het als iemand uit angst niet naar een herdenking gaat, maar ikzelf wil me niet door angst laten leiden. Ik denk die twee minuten aan mijn Joodse oma en opa uit Marokko, die in dat land veilig zaten. Dat ik naar een 4 meiherdenking buiten de stad ga, komt ook doordat ik niet gestoord wil worden als ik aan mijn Joodse grootouders denk en aan mijn niet-Joodse opa die onderduikers in huis had. Ik wil waardig herdenken.”

‘Bij mijn kinderen leeft het al minder’

Marije Visscher (46)

“Herdenken doe ik vaak voor de tv. Ik denk dan niet alleen aan de Tweede Wereldoorlog, maar aan alle oorlogen: ook aan de mensen die nu bijvoorbeeld aan het vechten zijn in Oekraïne. Ik ben wel bang dat de geschiedenis rondom 4 mei langzaam een beetje vergeten raakt. Je merkt bij de generatie van mijn kinderen bijvoorbeeld dat het een stuk minder leeft. Wij hadden nog opa’s en oma’s die de oorlog heel bewust hebben meegemaakt: dat is nu natuurlijk niet meer zo.”

‘Mij gaat het ook om dankbaarheid’

Imre Dowgwillo (22)

“Ik ben nog nooit bij een herdenkingsbijeenkomst geweest, maar ik vind het wel belangrijk om voor de tv stil te staan bij wat er in de oorlog gebeurd is. Bij mij gaat dat vooral ook om dankbaarheid. Dankbaarheid dat wij hier in vrijheid kunnen leven. Daar sta je bij stil. Het is vooral belangrijk dat we erover blijven praten. Nu ik er zo over nadenk, zou ik er zelf misschien ook nog iets meer mee bezig moeten zijn.”

‘Belangrijk om vrijheid niet voor lief te nemen’

Juliette Stroosnijder (28) & Sam ter Veer (29)

“Om acht uur gaat de televisie aan en houden we een moment stilte. Dan denken we aan de vrijheid die we hebben, de mensen die voor ons hebben gevochten en de slachtoffers van de oorlog. We vinden het belangrijk om dat te blijven doen, om de vrijheid die we nu hebben niet voor lief te nemen. Op dat moment kan je ook echt stilstaan bij de bevrijding en de oorlog. Tijdens Bevrijdingsdag is dat minder: dat is toch meer een soort feestdag geworden. Maar daarbij denk je eigenlijk niet echt na over wat je eigenlijk viert.”