Mexico gooit haar zuidelijke grens dicht om Trump te plezieren

Ciudad Hidalgo

Het gonst dinsdagochtend van de geruchten aan de oever van de Suchiate-rivier, op de grens van Mexico en Guatemala. ‘De nationale garde komt eraan’, roept iemand. ‘Zeven vrachtwagens vol soldaten, ze zijn er bijna.’ Mannen stapelen in allerijl hun houten vlotten vol met handelswaar, en peddelen de rivier over naar Guatemala. Journalisten stellen hun camera’s scherp, en wachten vol spanning af.

De Mexicaanse regering kondigde anderhalve week geleden aan zesduizend soldaten van de nationale garde naar de zuidgrens te sturen om ongedocumenteerde migranten tegen te houden. De maatregel is bedoeld om de Amerikaanse president Donald Trump te paaien. De Amerikaanse grenspolitie heeft in mei 133.000 migranten gearresteerd aan de grens met Mexico, veelal families uit Midden-Amerika. Trump dreigde eind mei hoge importtarieven in te voeren als Mexico niet meer doet om de toestroom tegen te gaan. Na enkele dagen koortsachtig onderhandelen wist Mexico de rampspoed af te wenden. Onder meer door te beloven de duizend kilometer lange zuidgrens te militariseren. Die grens is bijzonder poreus. De meeste migranten komen binnen via de ­Suchiate-rivier, in het zuiden van Mexico. Voor degenen die legaal willen oversteken is er een brug, de rest vaart in tien minuten op een vlotje naar de overkant. Dat gaat al jaren zo.

bevroren knakworsten

Ook dinsdag arriveren er migranten, zij het veel minder dan normaal. De aankondiging van scherpere controles heeft haar uitwerking. Een vrouw uit Honduras kijkt onzeker om zich heen als ze bij het krieken van de dag haar jonge kinderen van het vlot tilt en grensdorp Ciudad Hidalgo in loopt. Even later meert een groepje Cubanen aan. Op de kade kijkt de 43-jarige bouwvakker José Sarmientos toe. ‘Op televisie zeiden ze dat agenten van de nationale garde de controle over de grens hebben overgenomen’, zegt hij verbaasd. ‘Maar waar zijn ze dan?’

‘Zondag waren er een paar soldaten van de marine’, vertelt Dionisio Ciguentes, een van de vlotvaarders. ‘Maar van een grote operatie is niks te merken.’ Zelf heeft Ciguentes naar eigen zeggen niets te maken met migranten. Hij leeft van de handel. Eieren, hangmatten, bier, bevroren knakworsten, het gaat allemaal per vlot naar de overkant. Ciguentes ontvangt grote bestellingen van Guatemalaanse winkels, en vervoert op zijn vlot ook particulieren die in het dorp komen winkelen.

Vrijwel het hele Mexicaanse dorp Ciudad Hidalgo leeft van die handel. Kooplui op de markt liggen in hangmatten op klanten te wachten, uit speakers schallen hun aanbiedingen. Potige mannen laden de bestellingen op bakfietsen en zwoegen over de dijk naar de rivieroever. De smokkel wordt gedoogd, dus de woede was groot toen de marine zondag plotseling moeilijk deed. ‘Ze vroegen Guatemalanen om documenten, en stuurden volle bakfietsen terug het dorp in’, vertelt Ciguentes. ‘Nu blijven nieuwe orders uit. Klanten zijn bang dat de grens dichtgaat.’

bedelstaf

De vlotvaarders zijn niet makkelijk uit balans te brengen. Als een verdronken migrant langsdrijft, en dat gebeurt best vaak, vissen ze het lichaam zonder met de ogen te knipperen uit het water. En ook toen een karavaan van duizenden Hondurezen hier vorig jaar de grens bestormde, werkten de mannen rustig door. Maar nu zijn ze boos en gespannen. ‘Als dit zo doorgaat, raken we aan de bedelstaf’, aldus Ciguentes. ‘Trump wil hier alles bepalen’, zegt hij. ‘En Amlo laat dat toe.’

Amlo is Andrés Manuel López Obrador, de man die in december aantrad als president van Mexico. Hij won de verkiezingen met de belofte armoede en corruptie aan te pakken, en zich niet voor het karretje van de VS te laten spannen. Het migratiebeleid zou voortaan zijn gestoeld op mensenrechten, in plaats van te focussen op deporteren. In de eerste weken van Amlo’s presidentschap kregen duizenden Midden-Amerikanen een werkvisum. De migratiepolitie maakte geen jacht meer op illegalen, maar deelde voedsel en water uit. Maar al snel werd Amlo teruggefloten door tweets van Trump en sinds maart deporteert Mexico meer migranten dan ooit. Dat terwijl een aanzienlijk deel van de Midden-Amerikanen op de vlucht is voor bendegeweld in hun thuislanden, en van plan is asiel aan te vragen. Niet alleen in de VS, een toenemend aantal wil in Mexico blijven.

nog geen uniformen

Maar Amlo heeft flink gekort op het budget van asielorgaan Comar. In grensstad Tapachula slapen honderden asielzoekers voor de deur van Comar in de hoop op een afspraak.

Ondertussen heerst grote onduidelijkheid over de komst van de nationale garde. Het is een politiemacht die pas eind mei is opgericht, en eigenlijk is bedoeld om narco’s te bestrijden. De gloednieuwe garde heeft nog geen uniformen, en er zijn pas een paar honderd agenten getraind. In de grensregio hebben militairen en soldaten van de marine een zwarte band om hun arm gekregen met daarop ‘GN’, Guardia Nacional. Legertrucks hebben voor de gelegenheid een likje verf gekregen: ‘Policia militar’ staat er nu op.

Mexicaanse media zijn massaal naar de zuidgrens gereisd, op zoek naar de ‘duizenden manschappen’ die inmiddels gearriveerd zouden zijn. Maar van het ‘sluiten van de grens’ is nog weinig te merken. Maandag loopt een handvol soldaten in een haag van fotografen over de oever van de Suchiate-rivier. Er zijn wat roadblocks, maar die waren er voorheen ook al. In het centrum van Tapachula worden dinsdag enkele ongedocumenteerde migranten opgepakt, ook dat is niet nieuw.

Trump toont zich desondanks in zijn nopjes. ‘Mexico brengt zijn strenge migratiewetgeving in de praktijk en is goed bezig met het tegenhouden van mensen’, twitterde hij dinsdag.

Amlo beweert intussen nog altijd dat hij de migranten op de eerste plaats wil beschermen. Ook wil hij geld investeren in de veiligheid en ontwikkeling van de landen van herkomst, om de oorzaken van migratie weg te nemen. Donderdag is hij in Tapachula, waar hij zijn Salvadoraanse ambtsgenoot Nayib Bukele ontmoet om over de plannen te praten.

dreigende importtarieven

Maar Amlo’s beloftes klinken steeds holler, en Trumps dreigementen echoën luid op de achtergrond. Want als Mexico eind juli geen concrete resultaten heeft behaald aan de grens, komen er alsnog importtarieven. 80 procent van de Mexicaanse export gaat naar de VS. De Amerikaanse dreiging met importtarieven tot 25 procent zijn daarom een serieus gevaar voor de Mexicaanse economie. ‘Trump heeft ons in de tang’, aldus de conclusie van Sonia Hernández, burgemeester van Ciudad Hidalgo. ‘De grens militariseren is desastreus voor de handel hier’, zegt ze. ‘Maar niks doen is ook geen optie. Wij hebben 7.000 hectare bananenbomen, bestemd voor de export naar de VS. Ook importtarieven zouden hier een ramp betekenen.’

mango

Aan de rivieroever kletsen de eigenaars van de vlotten in de schaduw. Zwerfhonden scharrelen rond, een stomdronken minderjarige migrant struikelt over een boomstronk en valt languit op zijn gezicht. De zon staat inmiddels hoog aan de hemel, het is 40 graden en tropisch vochtig. De geruchten van vanochtend zijn geen werkelijkheid geworden, de troepen zijn niet gearriveerd. De meeste journalisten zijn vertrokken om elders naar gardisten te zoeken.

‘Trump heeft de ideologische vleugels van Amlo afgeknipt’, zegt vlotvaarder Eligio Rodríguez, die net als veel van zijn collega’s al de hele dag vergeefs op werk wacht. ‘Trump wil herkozen worden, Mexico doet zoals gewoonlijk dienst als piñata (met snoep gevuld figuur van papier-maché, die je kapot moet slaan om hem open te krijgen, red.).’

De 38-jarige Rodríguez eet mango met chilipeper uit een plastic zakje, en likt na iedere hap luidruchtig zijn vingers af. ‘Er zijn hier geen fabrieken, er is geen werk, we hebben alleen deze vlotjes’, zegt hij. ‘Als ze deze grens militariseren, dan hebben we geen toekomst. Dan worden wij allemaal migranten.’ <