Waarom is Phil Collins de meest geridiculiseerde, uitbundig belachelijk gemaakte popster uit het vergrijzende popsterrencircuit?

Die petitie tegen Phil Collins van vier jaar geleden, zou die Phil Collins eigenlijk nog een beetje pijn hebben gedaan? Vijfduizend ondertekenaars smeekten hem géén comebackplaat te maken. Van die grappenmakers die roepen dat er al genoeg ellende op de wereld is en dat daar eigenlijk geen Phil Collins-plaat meer bij kan. Niet leuk. Maar schokkend? Niet voor Phil Collins.

Phil Collins heeft een olifantenhuid. Daar prik je als Phil Collins-pestkop niet zomaar doorheen. Phil Collins is al ruim veertig jaar veruit de meest geridiculiseerde, uitbundig belachelijk gemaakte popster uit het vergrijzende popsterrencircuit. Dan bouw je haatweerstand op.

Hij heeft ze natuurlijk gelezen, de verzamelde Phil Collins-grappen op speciale Phil Collins-grappenwebsites. Een klassieker: 'Er zijn twee soorten mensen op de wereld. Zij die Phil Collins haten en zij die Phil Collins zijn.' En: 'Geweldig nieuws! Phil Collins heeft de drumsticks weer opgepakt. Hij heeft een baan bij de Kentucky Fried Chicken.'

Genesis

Waar die afkeer van Phil Collins - van zijn immer kalende verschijning, zijn solo-liedjes, zijn werk als zanger en drummer van Genesis, zijn drumgeluid, zijn filmrollen, zijn liedje voor de Disney-film Tarzan, de heruitgaven van zijn werk én die binnenkort misschien echt te verschijnen comebackplaat - vandaan komt? Moeilijk om daar de vinger op te leggen. Maar de valse tweede start die Phil Collins in 1975 maakte bij zijn band Genesis heeft er zeker iets mee te maken.

Sinds 1970 drumde Phil Collins bij de progressieve Britse rockband Genesis. Die band was in kringen van kunstzinnige muziekliefhebbers hooggewaardeerd, vooral dankzij de charismatische en eigenzinnige zanger. Peter Gabriel beschilderde zijn gezicht. Hij droeg een kroon van vleermuisvleugels op zijn hoofd. Van Genesis-optredens maakte Gabriel avant-gardistische performances.

Maar Peter Gabriel vertrok. En Genesis besloot dat de niet onverdienstelijke drummer dan ook maar moest gaan zingen. In 1971 had hij al een mooi psychedelisch Genesis-liedje voor zijn rekening genomen: For Absent Friends, dus vooruit maar.

Op de plaat A Trick of the Tail uit 1975 was Phil Collins ineens de zingende frontman. Het opgewekte en zelfs behoorlijk catchy titelnummer werd een single, een kleine hit en de plaat een eerste noemenswaardig verkoopsucces voor Genesis. Bij liveoptredens deed Phil Collins niet theatraal zoals Gabriel, maar overdreven humoristisch. Genesis was een popbandje geworden. En dat vond een deel van de avant-gardefans van het eerste uur niet fijn.

En dan volgde drie jaar later ook nog 'het verraad'. Phil Collins had last van huwelijksproblemen, want was altijd onderweg met Genesis. Zijn honden herkenden hem niet meer hij thuiskwam na de zoveelste Amerikaanse tournee. Dus lasten Phil Collins en Genesis een pauze in. Even geen nieuw album, geen tournees meer. Werken aan zijn relatie. Dat hielp niet. Het ging uit, en wat deed Phil Collins? Zijn gebroken huwelijk in liedjes gieten.

In the Air Tonight

Solo-liedjes, welteverstaan. Collins kwam in 1981 doodleuk met een Phil Collins-plaat, en wat voor één. Face Value, met het nummer In the Air Tonight, dat als een sticker aan Phil Collins zou blijven kleven (denk aan de echoënde reverb-drums van dat nummer en aan dat hese en ijle stemmetje, en je hebt de hele Phil Collins eigenlijk al in volle artistieke glorie voor ogen), werd een wereldwijd succes. Zijn megahit zou de jaren tachtig kleuren, hoe vervelend de eerste Phil Collins-haters (zij kwamen in groten getale en vermenigvuldigden zich op wonderbaarlijke wijze) dat ook zouden vinden.

Goed, we moeten eerlijk zijn, er is ook bewondering voor het nummer, en de drumsolo. Daarover maakten we eerder deze video:

Voor anderen kon het Phil Collins-bashen beginnen. Allereerst in het satirische Britse tv-programma Spitting Image, waarin beroemdheden werden gespeeld door karikaturale poppen en op vrij grove wijze belachelijk gemaakt. Phil Collins was een favoriet karakter van de makers: groot, verwrongen maar desondanks zeer herkenbaar hoofd, weinig haar. De Collins-pop werd achter de piano gezet om bijvoorbeeld een typisch Phil Collins-liedje te vertolken: Hello, You Must Be Going. De neiging van Collins om in al zijn liedjes zijn inmiddels wereldberoemde echtscheiding te bezingen, werd in deze vileine parodie op de hak genomen. Slap piano-intro (beluister het en je weet waarom Phil Collins 'the poor man's Elton John' werd genoemd), smachtende stem, narcistische teksten: 'I'm so lonely. Life's not fair. I lost my wife. I lost my hair.'

En hoe reageerde Phil Collins? Sportief en met zelfspot en dat had hij natuurlijk nooit moeten doen. Phil Collins belde met de makers van Spitting Image, vertelde hun dat hij die parodie hartstikke leuk had gevonden en vroeg of Spitting Image niet ook poppen van de mede-bandleden van Genesis kon maken, voor een clip. Want Genesis bestond nog steeds.

En jawel: de nieuwe Genesis-clip Land of Confusion (1986) werd vertolkt door Spitting Image-poppen. Het werd een klassieke MTV-popvideo, en een wereldhit. Maar Phil Collins was nu behalve die hofnar ineens ook nog een leuke, sportieve, joviale kerel met zelfspot. Dodelijk natuurlijk voor een popster in jaren tachtig, die van grimmigheid en duistere anti-mode aan elkaar hingen.

De ridiculisering van Phil Collins werd ernstiger, meer sinister. In de cultfilm American Psycho (2000) bijvoorbeeld zit een huiveringwekkende Phil Collins-scène, waarin hoofdrolspeler en psychopaat Patrick Bateman, gespeeld door Christian Bale, zijn liefde voor Phil Collins betuigt terwijl hij en passant de geslepen bijl zet in de nek van zomaar wat slachtoffers. Bateman leerde Genesis pas waarderen bij de plaat Duke uit 1980, vertelt hij. Die plaat begreep hij tenminste, daarvoor vond hij Genesis te kunstzinnig en zo. Humor. Duke wordt algemeen beschouwd als een van de mindere Genesis-platen omdat het album te commercieel was, te zijig en te veel een Phil Collins-plaat.

Maar dus niet voor Bateman. Die adoreert Phil Collins en een nummer als Sussudio. In American Psycho stond Collins dus model voor alles wat zo gruwelijk was aan de middelmaat van de mainstream, aan platgeslagen popmuziek en saxofoons uit een doosje. Sussudio, zo schreef de Britse krant The Guardian al bij een recensie van American Psycho, was het kilste en oppervlakkigste liedje dat de popmuziek ooit had geteisterd. Ongeveer zo koud en harteloos als de psychopatische moordenaar Bateman.

South Park

De Amerikaanse animatieserie South Park ging zo mogelijk nog verder. In de episode Timmy 2000, over door kwaadaardige artsen gedrogeerde kinderen, treedt een narcistische en kinderhatende Phil Collins op die probeert de kinderband The Lords of the Underworld van de arme Timmy kapot te maken. Collins zwaait constant met zijn Oscar-beeldje (Collins won in 2000 een Academy Award voor zijn filmliedje Tarzan - Son of Man) en zingt Boo Boo Boodio (een persiflage op Sussudio) voor een publiek van versufte South Park-kids. De kinderen staren het megalomane Collins-optreden onbewogen aan, tot zij antigif toegediend krijgen en de ware aard van Phil Collins te zien en vooral horen krijgen.

Zo gaat het maar door, en trekt Phil Collins als pispaal een spoor door de populaire cultuur. In 2011 hield hij het wijselijk voor gezien en trok hij zich terug in zijn villa in Miami. Hij beloofde geen muziek meer te maken maar daar hield hij zich niet aan. Phil schreef geheel tegen zijn goede voornemens in een handvol liedjes en kondigde vier jaar geleden aan dat er tóch een comebackplaat aan zat te komen. En toen volgde die petitie, en was de zingende drummer alweer het mikpunt van spot.

Wat meer dan  jaren van ridiculisering hebben gedaan met Phil Collins? Onduidelijk. Over haatcampagnes en Collins-satire laat de zanger zich na zijn autobiografie Not Dead Yet uit 2016 niet meer uit. En dus is het ook onduidelijk of de eeuwige kritiek op zijn werk iets te maken heeft gehad met zijn ernstige gezondheidsklachten. Begin deze eeuw kreeg hij last van doofheid. En van zijn nekwervels, waardoor de zenuwen in zijn handen niet meer functioneerden en hij niet meer kon drummen. Phil Collins zakte in een zware depressie, liet in een interview weten dat hij leed aan een negatief zelfbeeld en zelfs suïcidale gedachten ontwikkelde.

Daarover schreef Phil Collins ook in zijn boek:  een gewichtige biografie waarin hij alles, maar dan ook echt álles van zich af pende.

Zijn boek zal de pestkoppen bij de keel hebben gegrepen, maar voor wroeging was het natuurlijk te laat. Vanavond kan Phil Collins, misschien voor het laatst in Nederland, ook live nog één keer alle frustratie van zich afspelen, van You Can't Hurry Love tot, jawel, Sussudio.

Don't mess with Phil

Een euforisch moment in het geplaagde artiestenleven van Phil Collins. In een tv-documentaire over Ice-T vroeg een journalist aan de rapper waarom hij in godsnaam zoveel Phil Collins-platen in zijn collectie had. Ice-T: 'Don't mess with my Phil, man.' Collins zag het aan en was verrukt. 'Ik dacht: mijn God. Ik wilde mensen gaan bellen en zo, vragen of ze het ook hadden gezien.' In Amerikaanse hiphopkringen is Phil Collins cool en dat werd duidelijk gemaakt met de Phil Collins tribute-plaat Urban Renewal uit 2001. Met nummers als Sussudio vertolkt door Ol' Dirty Bastard en In The Air Tonight door Lil' Kim. Waardering voor Collins, uit onverwachte hoek.

Goed, of toch slecht?

Phil Collins staat bekend als de softrockmusicus die iedereen heel graag haat. Terecht? Wie zijn werk doorploegt, vindt er draken van platte popliedjes vol tetterende, nietszeggende koperaccentjes uit de synthesizers. Maar die worden afgewisseld met indringende, soms zelfs poëtische liedjes als The Roof Is Leaking op Face Value.

Survivors op Both Sides is een mooi somber rockend liedje. En uiteraard is Against All Odds een van de monumentaalste filmpopliedjes uit de jaren tachtig.

Eigenlijk is Phil Collins een zeer capabele vocalist, dat vinden zelfs David Crosby, Ozzy Osbourne, Robert Plant, Lorde, Ice-T en Lil' Kim. Daarbij is Phil Collins een van de weinige drummers die een volstrekt uniek en dus uit duizenden herkenbaar drumgeluid hebben ontwikkeld, en ook dat verdient respect.

Dus luidt het definitieve oordeel: (soms) goed.