Direct naar artikelinhoud
Voorbeschouwing

Veel heeft Rutte niet te bieden bij zijn tweede bezoek aan Trump

Premier Mark Rutte wordt in juli 2018 ontvangen door de Amerikaanse president Donald Trump bij het Witte Huis.Beeld Freek van den Bergh/ de Volkskrant

Mark Rutte bezoekt donderdag voor de tweede keer het Witte Huis. De premier wil vooral met president Donald Trump praten over wederzijdse handelsbelangen. Niet zo vreemd, want op andere terreinen heeft het kabinet vooralsnog weinig te bieden.

Helemaal zonder zenuwen zullen premier Mark Rutte en minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok donderdag niet aanschuiven in het Oval Office. President Donald Trump heeft er een gewoonte van gemaakt om Europese bondgenoten die in zijn ogen bij veiligheidsvraagstukken te veel leunen op de VS de oren te wassen. Toch komen de Nederlandse gasten nagenoeg met lege handen aanzetten: op z’n best kunnen ze melden dat het kabinet ‘welwillend’ kijkt naar recente Amerikaanse verzoeken om militaire hulp in Syrië en bij de Perzische Golf.

Concreter gaat het niet worden, zo liet Rutte zekerheidshalve al voor zijn vertrek naar Amerika weten. Volgens de premier hoeft dat geen probleem te zijn. ‘De relatie met Amerika gaat verder dan de hype van de dag,’ verklaarde hij afgelopen vrijdag.

Het is de vraag of Trump er ook zo laconiek onder blijft. Amerika heeft Nederland de afgelopen maanden juist publiekelijk voor het blok gezet, bijvoorbeeld door te vragen om een fregat te sturen naar de Straat van Hormuz, een zeestraat bij Iran waar zeker 20 procent van het wereldwijde olietransport doorheen moet. Het kabinet zegt positief te staan tegenover zo’n patrouillemissie, maar wil toch nog de hele zomer de tijd nemen om een ‘weloverwogen besluit’ te nemen.

Waar dat op uitdraait, blijft onduidelijk. Het zal de Amerikanen ook niet ontgaan zijn dat er in Nederland wel degelijk twijfels bestaan over het verzoek, vooral omdat de onrust in de Straat van Hormuz ontstond nadat president Trump vorig jaar het atoomverdrag met Iran eenzijdig had opgezegd. Nederland was fel tegen die stap; premier Rutte noemde het Amerikaanse besluit zelfs ‘lomp’ en ook de coalitiepartijen hekelden Trumps aanpak. Door nu alsnog een schip richting de Perzische Golf te sturen, kan Nederland mogelijk alsnog betrokken raken bij de oplopende spanningen tussen Washington en Teheran, zo is de vrees.

Ook buiten de politiek zijn er twijfels. Ex-bevelhebber Dick Berlijn toonde zich eerder in de Volkskrant al sceptisch. ‘Ik denk dat we als bondgenoot de guts moeten hebben om tegen Amerika te zeggen: we vinden dit geen goed beleid.’

Geen grondtroepen naar Noord-Syrië

Bij twee andere verzoeken van de regering-Trump hebben Rutte en Blok nog minder te bieden. Zo heeft het kabinet inmiddels al laten weten geen grondtroepen naar Noord-Syrië te sturen, hoewel de Amerikaanse ambassadeur in Nederland, Pete Hoekstra, daar specifiek om heeft gevraagd. Volgens hem is die hulp nodig om IS klein te houden in de regio. Nederland wil alleen nadenken over andere vormen van hulp, ook omdat er geen VN-mandaat is om militairen naar Syrië te sturen.

Het terughalen van Nederlandse IS-strijders en vrouwen en kinderen uit Noord-Syrië blijft ook een heikel onderwerp. Washington dringt daar al langer op aan, ook om zo de Koerdische autoriteiten in het gebied te ontlasten. De Amerikanen hebben zelfs aangeboden om Nederland te helpen bij het terughalen van de Syriëgangers, maar coalitiepartijen VVD en CDA voelen daar weinig voor vanwege het veiligheidsrisico. Bijkomend probleem is dat Rutte tijdens een verkiezingscampagne heeft gezegd dat hij Nederlandse Syriëgangers liever ziet sterven in de woestijn dan dat ze terugkeren naar Nederland. Als hij daar nu op terugkomt, zal dat tot zware kritiek leiden van rechtse oppositiepartijen.

Het is niet duidelijk of Trump van plan is om de druk op Nederland donderdag verder op te voeren. Rutte houdt vol dat de militaire verzoeken niet op de agenda staan voor de bijeenkomst in het Witte Huis, al erkende hij wel dat Trump ‘dat aan de orde kan stellen’. 

Zelf wil de premier liever over andere onderwerpen praten, zoals de bemiddelende rol die Nederland kan spelen in de relatie tussen Amerika en de EU, zeker als het Verenigd Koninkrijk eenmaal uit de EU is vertrokken. ‘Van alle nog overgebleven landen in Europa zijn wij by far het meest trans-Atlantisch georiënteerde land’, meent Rutte. ‘We zijn met Schiphol en Rotterdam al de fysieke toegang tot Europa, maar we zijn voor Amerika ook de mentale toegang.’

Mocht Trump daar onverhoopt toch niet van onder de indruk zijn, dan heeft Rutte dankzij een Nederlandse zakenman in elk geval nog één concrete geste voor zijn gastheer in petto: de president krijgt donderdag de Amerikaanse vlag cadeau die op D-Day als eerste aan land kwam bij de invasie van Normandië.

Een moeizame relatie

De veranderende militaire rol van de VS in de wereld heeft gevolgen voor de bondgenoten, ook voor Nederland. Door de gedeeltelijke Amerikaanse terugtrekking van het wereldtoneel zal Europa meer gaten moeten gaan vullen. Maar moet Nederland meewerken aan een militaire missie die samenhangt met het Iranbeleid van de VS? 

Het Amerikaanse verzoek aan Nederland inzake een nieuwe missie in Syrië gaat om ‘militaire middelen op de grond’ om terroristische organisatie IS klein te houden. Dat liet Pete Hoekstra, de ambassadeur van de VS in Den Haag, via de Volkskrant weten aan het kabinet.

Ruttes ‘no’


Tijdens zijn vorige bezoek aan Trump corrigeerde Rutte de Amerikaanse president toen die beweerde dat het niet sluiten van een handelsdeal met Europa positief zou uitpakken. Rutte’s ‘no’ ging de hele wereld over.