Direct naar artikelinhoud

AZ raakt in de chaos van de Kuip verlamd door angst, knieval coach Van den Brom pakt slecht uit

‘Wat boeit het systeem’, fulmineert Guus Til zondagavond. De jonge AZ-middenvelder krijgt in de mixed zone na de door AZ verloren bekerfinale wat vuur in zijn ogen. Het dooft onmiddellijk weer. Wat heeft het voor zin, lijkt hij te denken. ‘Dit staat los van het systeem, zij waren veel beter.’

AZ-spits Wout Weghorst is na de verloren finale in tranen.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Dat viel op zich mee, zeker in het begin. Maar toen Feyenoord zich vermande, verkrampte AZ met 0-3-verlies tot gevolg.

Een repeterend verhaal. Van de drie traditionele topclubs hebben de Alkmaarders sinds begin 2016 niet meer gewonnen. Een jaar geleden verloren ze de bekerfinale ook al, toen van het lager aangeschreven Vitesse.

Maar destijds had AZ niet de flow die het dit seizoen had. Toen was er niet die genadeloos kloppende mix van ervaring en jeugd, van fysieke kracht en techniek, van loopvermogen en gogme, van opofferingsgezindheid en doelgerichtheid.

Swingen

AZ kan onvoorstelbaar swingen, doen terugdenken aan vroeger tijden zelfs, toen de eredivisie nog niet als smakelijke ruif voor grotere competities diende. De halve finale tegen FC Twente (4-0) in ­februari op een vrieskoude avond was als een masterclass van wat het Nederlandse voetbal nog vermag, een blauwdruk voor hoe er gevoetbald moet worden in dit kaalgevreten voetballand: met lef, overtuiging en dynamiek.

Maar in de overvloedige zon, de chaos van de Kuip en met een beker van goud op het spel, sloop de angst in het spel. Te vaak ging de bal terug, te weinig werd er zonder bal gelopen, te snel werd er geschoten.

En dus waren de ogen, los van een vurige oprisping, vooral dof en teneergeslagen. Uit die van spits Weghorst kwam vocht. Op zijn knieën schudde de spits na het laatste fluitsignaal het hoofd, waardoor zijn kuif als een ruitenwisser leek te fungeren.

Geen sprankeling

De 25-jarige Weghorst zal wellicht nog een kans krijgen op een prijs, voor zijn ervaren ploegmaat Ron Vlaar (33) dringt de tijd al een hele poos.

De AZ-aanvoerder had eerder al drie bekerfinales verloren en één gewonnen (in 2008 met Feyenoord), maar toen ontbrak hij het hele seizoen door een blessure.

De verdediger was juist weer fit en in vorm. ‘Het lag aan onszelf’, sprak hij zondagavond. ‘Het tempo lag te laag. Er was geen diepgang en dynamiek, geen sprankeling. We hebben een geweldig seizoen gehad met een derde plek, dan wil je jezelf belonen. Er moet iets veranderen om de volgende stap te zetten.’

Wat? Vlaar wist het niet. Aan de voorbereiding was juist expres niet gemorreld. In tegenstelling tot Feyenoord, dat een mini-trainingskamp in Marbella belegde en ook de avond voor de finale in een hotel sliep, lagen die van AZ immer onder hun eigen nachtlampje. Er waren geen motivatiefilmpjes of –speeches. Gelukkig maar, vond Til. ‘Ik geloof daar niet in. Je kunt een schaatser ook honderd filmpjes laten zien. Maar als hij het niveau niet heeft, zal hij niet winnen.’

Knakken

AZ maakte dus wel een aanpassing in de speelwijze. Er stonden drie man (Van Rhijn, Vlaar en Wuytens) centraal achterin, waar dat er normaal twee zijn. Veel ruimte kreeg Feyenoord niet, maar toch twee keer net genoeg om binnen een uur het moraal van AZ te knakken.

De systeemwijziging maakte dat het aanvalsspel nooit echt op gang kwam. Til: ‘Je kunt de bal achterin rondspelen en lekker veel balbezit hebben, maar daar heb je geen reet aan.’

AZ speelde twee weken geleden ook in dit systeem tegen PSV, in een poging de vloek tegen traditionele topclubs te verdrijven. Ook die wedstrijd ging verloren (2-3) door individuele fouten, hoewel AZ toen dominanter en dynamischer oogde dan gisteren. Coach Van den Brom maakte destijds na afloop flink stampij over de arbitrage, met enig recht.

Knieval

De AZ-coach kon gisteravond slechts zichzelf het verwijt maken dat hij al voor de aftrap een knieval maakte voor het dit seizoen pas de laatste weken enigszins imponerende Feyenoord. Van een verrassingseffect was bovendien geen sprake. Feyenoorder Van der Heijden: ‘We wisten dat ze zo gingen spelen.’

Pas met 2-0 achter kwam handenbinder Idrissi, uitblinker nota bene in de genoemde halve finale tegen FC Twente, erin en plooide AZ terug in het vertrouwde 4-3-3. Plots werd AZ gevaarlijker.

Er kwam nog een flinke kans toen spits Weghorst terugkopte, maar invaller Seuntjes op de doellijn verzuimde de bal binnen te frommelen. Weghorst kon zijn frustratie daarover amper de baas. Hij was hyperactief, de spits, maar te weinig in het strafschopgebied. Hij had er ook weinig te zoeken, omdat vaste aangever Jahanbakhsh telkens tegenover twee, drie Feyenoorders stond. Daarmee was het grootste Noord-Hollandse gevaar bezworen.

Moet AZ zich er simpelweg bij neerleggen dat het budget, dat momenteel nog minder is dan dat van hekkensluiter FC Twente, een serieuze prijzenjacht niet toelaat? De ambitieuze directie wil er niet aan, die vraagt hardop om structureel Europees voetbal en eens in de vijf jaar een prijs. Daar loopt het nu op achter, de laatste trofee was de beker in 2013.