Doe niet zo dom over Wilhelmus
Geschiedenis is soms net een grabbelton, waar ieder het zijne uit haalt. Frank Bosman keerde zich gisteren in een opiniestuk tegen het Wilhelmus. Hij deed dat op scherpe, slordige wijze. Volgens hem ademt de tekst een ‘militant protestantisme’, is het ongeschikt als volkslied in de 21e eeuw en was Willem van Oranje een terrorist. Over het uitmoorden van hele steden (Naarden, Zutphen) door de Spaanse troepen zwijgt Frank Bosman. Ik vind zijn artikel echt heel pijnlijk. Waarom dit gebrek aan kennis, aan empathie? Waarom, anno 2017, verschillen tussen christenen in Nederland aanscherpen en mensen op het hart trappen? Een paar opmerkingen.
1. Teksten krijgen laagjes door de tijd. Het verstrijken van de tijd geeft oude teksten nieuwe glans. Wie op 4 mei het Wilhelmus zingt, zingt meer dan wat er staat. We denken aan de weggevoerden (pater Titus Brandsma bijvoorbeeld), familieleden, aan ons falen, aan dappere verzetslieden die vielen en aan onze opdrachten in het heden. En dat doen we dan, overkoepeld door besef van afhankelijkheid van God en het besef dat je het alleen gewoon niet redt. Dát is het Wilhelmus.
Bosman blijkt een extreem letterlijke lezer, met een welhaast ultra-calvinistische leeshouding. Ik pleit liever voor de katholieke benadering, waarin traditie en historie meedoen. Dat zeg ik vanuit hartelijke verbondenheid met mijn voorouders, die voor Alva naar Emden vluchtten. En met een ver voorfamilielid, Wigbold Ripperda, die in 1573 in Haarlem is onthoofd door de zoon van de hertog van Alva.
2. En ‘Duitsen bloed’? Dat betekent ‘Diets’, ‘van het volk’. Het verwijst niet naar Duitsland. Dat kan niet; Duitsland ontstond drie eeuwen ná de Opstand (‘Tachtigjarige Oorlog’, 1568). Beetje dom, van Bosman. Trouwens: de Nassaus waren al bijna twee eeuwen een Bredase, diep-katholieke adelsfamilie voordat neef Willem de Opstand kwam aanvoeren. Geen vreemde buitenlandse familie dus, die Nassaus.
3. Bosman verspreidt een vals gerucht als hij schrijft over de stadhoudersbrief, die nog ergens zou liggen en waarin prins Bernhard het op een akkoordje zou gooien met Hitler. Die brief bestaat niet.
4. Bosman vergelijkt Oranje met een terrorist, die we nu in een extra beveiligde gevangenis zouden stoppen. En hij noemt de Spaanse monarch het goddelijke, wettige gezag. Strategisch laat hij hier weg, dat Filips II de katholieke graven Egmont en Horne liet terechtstellen in Brussel. Ook katholieken leden zwaar onder die staatsterreur. Hoe kun je Oranje wegzetten als terrorist en tegelijk verzwijgen hoe Naarden, Zutphen en Haarlem leden onder de massale moordpartijen op hun burgers, waaraan tienduizend van de zwaarstbewapende Spaanse troepen – het sterkste leger van die tijd! – zich verlekkerden?
5. Daar zijn we bij de kern. Wat wás de Opstand? Een strijd om a) vrijwaring van terreur en b) godsdienstvrijheid. Oranje streed voor de vrijheid van belijden van iederéén, niet alleen van protestanten. Van sommige van z’n nazaten kun je van alles vinden. Maar uitgerekend híj was bij uitstek oecumenisch gezind. En uit die Opstand kwamen later (wets)teksten en denkwerk voort rond het recht van opstand, bij onderdrukking door een tiran of tirannieke staat. Verzet tegen onderdrukking en onderdrukten helpen, dat is nog dagelijks actueel. Katholieken en protestanten staan daar aan dezelfde kant. Denk alleen al aan de onverzettelijkheid van pater Frans van der Lugt in Syrië.
6. Bosman maakt sterven voor een goede zaak welhaast belachelijk. Maar hoe zit het dan met al die duizenden dappere rooms-katholieke missionarissen, die hun Europese comfortzone verlieten? Ik bewonder die missionarissen daar juist om.
7. In de serieuze geschiedschrijving geldt Willem van Oranje natuurlijk wel als groot staatsman. En protestanten weten heel goed dat die man dat is geworden ondanks zijn gebreken. Geen misverstand: Nederland is in zonde ontvangen en geboren – zoals vrijwel elke natie op aarde. Maar ga niet sjoemelen met oorzaak en gevolg, verdoezel het bloedvergieten van de Spaanse troepen niet.
8. De denkfouten en hiaten in zijn eigen artikel bewijzen zelf al hoe nuttig meer onderwijs over het Wilhelmus zou zijn. Dit heb ik niet van mezelf; de priester Anton ten Klooster sprak woorden van die strekking op Twitter. Ik sluit me van harte bij deze priester aan.
9. Ik wens Bosman sterkte bij de verwerking van het feit dat Nederland al enige tijd een zelfstandig land is en niet meer onder Spanje valt. <
