Wat zei Stef Blok precies en wat zeggen experts daarover?

Stef Blok:

‘Suriname als vreedzaam? Courageous, deze opmerking. Dus de partijen in Suriname zijn niet langs etnische lijnen opgedeeld? Een functionerende rechtstaat en democratie? Ehm, ja, ik bewonder je optimisme. Suriname is a failed state. En dat heeft ernstig te maken met de etnische opdeling.’

Theo Para, Surinaams publicist:
‘Wat Stef Blok verkondigt, is cafépraat. Suriname is juist een voorbeeld van hoe groepen met elkaar samenleven. Het is een land van minderheden, geen enkele groep heeft echt de overhand. Natuurlijk zijn politieke partijen historisch gezien tot stand gekomen op basis van etnische scheidslijnen. En tijdens verkiezingen is zeker sprake geweest van subtiel etno-centrisme. Maar politiek gaat nu eenmaal deels over verhoudingen tussen mensen.’

Stef Blok:

‘Over xenofobie ben ik, vrees ik, zeer pragmatisch. Ik heb de vraag uitgezet op mijn ministerie, maar die doe ik hier ook: noem mij één voorbeeld van een multi-etnische of multiculturele samenleving, waar de oorspronkelijke bevolking nog woont – dus dan vallen Australië en de Verenigde Staten af, want daar is de oorspronkelijke bevolking uitgeroeid – een multi-etnische of multiculturele samenleving waar de oorspronkelijke bevolking nog loopt en waar een vreedzaam samenlevingsverband is. Ik ken hem niet.’

Gert Oostindie, hoogleraar koloniale en postkoloniale geschiedenis:
‘Het eerste waar ik aan moet denken is Latijns-Amerika, waarvan grote delen wel degelijk multicultureel en vreedzaam zijn. Peru en Mexico, bijvoorbeeld, waar de oorspronkelijke bevolking ook nog gewoon woont. Natuurlijk is ook daar een zekere etnische hiërarchie, waar mensen van Europese komaf hoger op de ladder staan. Maar om nou te zeggen dat alle samenlevingen die multi-etnisch zijn, gewelddadig zijn, gaat wel heel ver.’

Om Suriname ook maar even als voorbeeld te nemen: Ja, er zijn etnische scheidslijnen, die de problemen van Suriname sinds zijn onafhankelijkheid zeker ingewikkelder hebben gemaakt. Dat komt overigens door Nederland, dat mensen vanuit onder andere Afrika en Indië naar Suriname haalde. Maar de grootste problemen kwamen van de militaire coup in 1980 en die ging niet over etniciteit. Datzelfde geldt voor de drugshandel, die een sterk corrumperende invloed heeft gehad. En het land is groot in oppervlakte, maar klein in bevolking. Dat maakt good governance moeilijk.'

Stef Blok:

‘Je loopt vrij snel tegen de grenzen aan van wat een samenleving kan hebben. Vandaar dat ik ook zeg: ik begrijp de mensen in Amsterdam-West en in de Schilderswijk. Want als je in Benoordenhout woont, is het hartstikke leuk om op zondag naar de Turkse bakker te gaan. Je hebt ook geen last van een aantal bijeffecten. Maar als je er middenin woont, heb je enorm last.’

Godfried Engbersen van de Wetenschappelijk Raad voor het Regeringsbeleid:
‘Dit is een ongenuanceerde uitspraak. Blok gaat te ver. We hebben net een rapport over de de gevolgen van toenemende verscheidenheid in woonbuurten geschreven, en wij constateren dat het beeld veel complexer is. Natuurlijk levert meer verscheidenheid in buurten meer problemen op. Niet alleen in de Schilderswijk, maar ook in Benoordenhout. Niet alleen in de buurten met veel Marokkanen en Turken, maar ook in buurten met veel expats. De samenleving is overal ingewikkelder geworden. De cohesie is wat minder, mensen voelen zich soms wat minder thuis, maar het is niet zo dat je enorme last hebt als je er middenin woont. En ook niet dat je snel aanloopt tegen de grenzen van een samenleving. We weten helemaal niet waar die grenzen liggen. In Den Haag heeft 53 procent van de inwoners een immigratieachtergrond, en toch functioneert die stad in het algemeen goed.’

Stef Blok:

‘Ik kan het verschil tussen een Hutu en een Tutsi niet zien. Ook niet tussen een sjiiet en een soenniet. Ze kunnen het helaas zelf wel. Dat heeft niks te maken met blank of gekleurd. Waarschijnlijk zit ergens diep in onze genen dat we een overzichtelijke groep willen hebben om mee te jagen of om een dorpje te onderhouden. En dat we niet goed in staat zijn om een binding aan te gaan met ons onbekende mensen. Tenzij we zo rijk zijn dat het ons allemaal niet zo veel meer kan schelen.’

Mark van Vugt, hoogleraar evolutionaire psychologie aan de Vrije Universiteit:
‘Er zit zeker een kern van waarheid in. Babys hebben al angst voor vreemden, dus dat zit diep ingebakken. Het is wel weer uit te schakelen, door regelmatig contact met vreemden te hebben. We maken vaak een onderscheid tussen wij en zij, dat in het slechtste geval de vorm van vijandigheid krijgt. Dat heeft te maken met hoe wij duizenden jaren geleden leefden. Wat voor zin heeft het je voedsel te delen met iemand die je misschien nooit meer terugziet? De kenmerken waarop we mensen indelen, zijn vrij willekeurig. Huidskleur is er een die al heel snel niet relevant is. Dialect, eetgewoonten en religie zijn veel sterker.

Rijkdom is inderdaad een factor waardoor je toleranter wordt jegens vreemdelingen. Het gaat immers om de concurrentie om schaarse goederen, en als je die al hebt, ervaar je die competitie minder. Politici leven nogal eens bij de waan van de dag, maar ik denk dat Blok wel eens een evolutionair-psychologisch boek heeft gelezen.’

Stef Blok:

‘Ik denk niet dat het gaat lukken om centraal op Europees niveau af te dwingen dat ieder land evenveel vluchtelingen gaat accepteren. Oost-Europeanen gaan daar nooit mee akkoord. Stel, we zouden ze helemaal de arm op de rug draaien en ze zeggen ‘ja’, dan nog: loop eens over straat in Warschau of in Praag. Daar lopen helemaal geen gekleurde mensen. Die mensen zijn binnen een week weg. Ze worden waarschijnlijk letterlijk in elkaar geslagen. Die hebben daar geen leven.’ 

‘Borrelpraat’. Zo noemt historicus Guido van Hengel de suggestie van minister Blok van Buitenlandse Zaken dat in landen als Hongarije en Tsjechië 'gekleurde' migranten meer gevaar lopen dan elders. 'Racistische incidenten doen zich ook in West-Europa voor. De minister zegt dat het onmogelijk is dat culturen samenkomen. Hij gaat voorbij aan het feit dat populistische politici in Centraal-Europa het vraagstuk van migratie en integratie gebruiken voor eigen politiek gewin'.

Volgens Van Hengel, verbonden aan de vakgroep Europese geschiedenis van de Haagse Hogeschool, heeft Blok wel 'een punt' als hij erop wijst hoe moeilijk het is asielzoekers te spreiden over EU-lidstaten. 'Dat is gebleken toen de grote stroom vluchtelingen uit Syrië in 2015 op gang kwam. Landen in Midden-en-Oost-Europa verzetten zich zelfs tegen het opnemen van relatief zeer weinig mensen. Maar er zijn nauwelijks Europese landen die zich wel aan de quota van de Europese Commissie hebben gehouden'.