Advies: maak geheim archief over Bijlmervliegramp toch snel grotendeels openbaar

‘Licht is het beste medicijn tegen donkere achterkamertjes,’ schrijft het adviescollege aan demissionair minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers, die een jaar geleden op aandringen van de Tweede Kamer om een advies vroeg. De nasleep van de vliegramp van 4 oktober 1992 kwam twee jaar geleden weer volop in de belangstelling te staan door alle aandacht rond het jubileum. Op die dag in 1992 stortte een vrachttoestel van de Israëlische vliegmaatschappij El Al neer op twee Bijlmerflats; 43 mensen kwamen om, onder wie de drie bemanningsleden.

Vragen over lading

Dertig jaar na dato blijkt er volgens het college nog veel onduidelijkheid te bestaan over de ramp en de afwikkeling ervan. ‘De focus op het technisch onderzoek en een gebrekkige communicatie lieten ruimte voor vele vragen en speculatie over met name de lading van de vlucht. Dit heeft bijgedragen aan de mystificatie van de ramp en een groeiend wantrouwen over het overheidsoptreden.’

De openbaarheidsbeperking van het archief van de Raad voor de Luchtvaart draagt bij aan de geheimzinnigheid, stelt het college vast na gesprekken met bewoners en nabestaanden. ‘De overheid kan wel zeggen dat ze te vertrouwen is, maar ze moet vooral laten zien dat ze betrouwbaar is: door ramen en deuren open te zetten en mensen binnen durven te laten.’

De geheimhouding van het bewuste archief tot het jaar 2068 is het gevolg van de Archiefwet en internationale afspraken over onderzoeken naar ongelukken met vliegtuigen. Volgens het college zijn er binnen die internationale afspraken wel degelijk mogelijkheden om bijvoorbeeld nabestaanden geheel of gedeeltelijk inzage te verlenen in geheime stukken.

Het college heeft voor zijn advies zelf uitgebreid onderzoek gedaan naar het archief van de Raad voor de Luchtvaart. Het complete archief bestaat uit 81 dossiers en een aantal audio- en video-opnamen. Hiervan kunnen 27 dossiers zonder meer openbaar worden gemaakt. Van de overige 64 dossiers kunnen grote delen uit de geheimhouding worden gelicht.

Gids voor bewoners

Het college adviseert niet alleen om de dossiers openbaar te maken, maar vraagt ook om een uitgebreide gids voor bewoners, journalisten en wetenschappers met een beschrijving van alle stukken en de plekken waar die te vinden zijn. Het college noemt als voorbeelden het Stadsarchief Amsterdam en het archief van de Parlementaire Enquêtecommissie.

Uit het advies: ‘Om te kunnen snappen wat er gebeurd is op en na 4 oktober 1992, is het belangrijk dat de diverse betrokken instanties samen een compleet overzicht geven van alle informatie die er rond deze ramp is verzameld, zodat bekend is waar de puzzelstukjes liggen en de puzzel gelegd kan worden.’

Verheugd en opgelucht

Een aantal betrokken bewoners uit de Bijlmer kreeg vrijdagochtend van collegevoorzitter en oud-parlementariër Ineke van Gent persoonlijk uitleg over de inhoud van het advies. “Het is bijna te mooi om waar te zijn,” reageerde Lony Wesseling van de voormalige Werkgroep Vliegverkeer Bijlmermeer na afloop. “Hopelijk zal het advies worden overgenomen en kan er snel openheid van zaken komen. Maar nu ben ik al heel verheugd en opgelucht.”