Formatie gaat in het weekend door: ‘Of het nu songfestival is of niet’

Na de besprekingen van vrijdag, ongeveer 11 uur durend, deden partijleiders Dilan Yesilgöz (VVD) en Geert Wilders (PVV) er het zwijgen toe. Maar BBB-leider Caroline van der Plas sprak van een ‘goede dag’. “Waarom? Zoals ik het zeg. Ging goed. Ik ben er nog steeds positief over. We gaan morgen verder met frisse moed.” En dan tot besluit tegen de journalisten: “Ik ga lekker naar huis, en jullie ook, hoop ik.”

NSC-voorman Pieter Omtzigt vulde aan dat alle ‘twistpunten heel zorgvuldig worden doorgenomen’. “Dat gaat één voor één en dat kost tijd.” Wel zei hij: “We komen iedere keer iets dichter bij een akkoord. Als ik had gedacht dat het niet kon lukken, hadden we een punt gezet.”

Over vrijdag zei hij: “We hebben het net over de woningbouw, volkshuisvesting gehad. Kun je dat in twintig minuten oplossen? Nee, dat kan niet, en dat is ook helemaal niet erg. En daarom denk ik dat we jullie zaterdagavond ook gebruiken, of het nu songfestival is of niet. Mijn inschatting is dat we nog wel een klein stukje te gaan hebben, ja. Ik werk hard om zo snel en goed mogelijk tot een akkoord te komen.”

Omtzigt, eerder in de week pessimistisch, gaf nu wel iets hoger op van de sfeer. “Ik denk dat het vertrouwen iets aan het groeien is ja. Het is beter dan het wel eens is geweest. Het is al heel wat dat we niet over elkaar tweeten. Verhoudingen zijn ergens genormaliseerd. Ik realiseer me heel goed dat formeren de makkelijke fase is, regeren is moeilijker. Dan moet je elke dag reageren. Dat zal met een extraparlementair kabinet een grote uitdaging zijn.”

Informateur Richard van Zwol zei dat er ook na het weekeinde nog door de vier partijleiders verder onderhandeld wordt, er is dus ook na zaterdag nog tijd nodig. “We hebben vandaag veel gesproken, er is ook voortgang geboekt, maar we hebben nog meer tijd nodig.”

Volgens informateur Van Zwol is er nog steeds niet gesproken over wie de nieuwe premier wordt. Hij zei dat ‘daar een gesprek over gevoerd zal moeten worden’, de komende dagen. “De vraag hoe dat precies landt in ons eindverslag is punt twee. Het kan ook een element zijn dat aan het Kamerdebat aan de orde komt, net als dat onze namen toen pas zijn genoemd.” Ofwel: dat de partijen pas daags ná de presentatie van hun hoofdlijnenakkoord met een naam komen.

Deadline

Eén officieuze deadline is deze week al wel gemist: eigenlijk hadden de partijleiders voor Hemelvaartsdag de gesprekken willen afronden, maar dat lukte dus niet. En of het überhaupt gaat lukken tussen PVV, VVD, NSC en BBB is ook nog onzeker.

Omtzigt zei eerder op de dag nog wat hobbels te zien. “De onzekerheidsmarges zijn best wel groot bij het vormen van dit kabinet. Dat ligt aan het feit dat je hier best verschillende partijen aan tafel hebt. Je hoeft maar naar een willekeurig debat te kijken over landbouw, asiel of buitenlandbeleid en je ziet dat de vier partijen verschillen. En niet op hele kleine punten. Daar moet je wel overeenstemming over hebben.”

Informateur Elbert Dijkgraaf zei afgelopen woensdag ook al dat er ‘pittige discussies’ worden gevoerd: “Je kunt niet zeggen dat het vastloopt, maar er moeten nog wel hobbels genomen worden.”

Hobbels

Die ‘hobbels’ betreffen vooral de onderwerpen asiel en financiën. Betrokkenen melden dat asiel ingewikkeld is, omdat er sprake zou zijn van een ‘ideologische botsing’ tussen de PVV en NSC. En bij de onderhandelingen over financiën moeten partijen laveren tussen kostbare verkiezingsbeloftes van bijvoorbeeld de PVV, zoals het afschaffen van het eigen risico in de zorg, en de zuinige begrotingsdiscipline van de VVD.

De financieel specialisten van partijen praten nu los van de hoofdtafel over het geld. Aan de ‘zijtafel financiën’ sleutelen ze aan de begrotingsplannen van de nieuwe coalitie. De partijleiders onderhandelen dan verder over de grote thema's aan de hoofdtafel.

De vraag is bovendien nog: kunnen alle Kamerfracties van de onderhandelaars leven met het akkoord, als dat er komt? Vooral bij de VVD en NSC zitten in potentie de meeste Kamerleden met bezwaren. De linkerflank van de VVD bijvoorbeeld, met Christianne van der Wal en Eric van der Burg, zijn kritisch op ideeën van de PVV en BBB geweest. En ook binnen NSC zijn er nog steeds Kamerleden die moeite hebben om in een extraparlementair kabinet te stappen met de PVV van Geert Wilders.

Pieter Omtzigt praat om die reden ‘zijn’ Kamerleden geregeld bij, ze krijgen met grote regelmaat de onderhandelingsresultaten te lezen. Bij de andere drie partijen worden Kamerleden uit de fractie vooral op hoofdlijnen bijgepraat.

Tot nu toe heeft iedere NSC’er tegen iedere stap in de formatie ‘ja’ gezegd. Maar, zo stelt een betrokkene: “Het is de vraag hoe lang je deze unanimiteit volhoudt.”

BBB-leider Caroline van der Plas vindt overigens dat het wel meevalt met hoelang de formatie duurt. “De vorige formatie duurde driehonderd dagen hè, daar hoor ik nooit iemand over. Iedereen doet alsof we een eeuwigheid bezig zijn, maar we zitten nog lang niet aan de driehonderd dagen. Ik hoop dat we er deze dagen uit komen.”