Seks zonder expliciete instemming wordt in Spanje straks aangemerkt als verkrachting
In Spanje wordt de wetgeving rondom verkrachting aangescherpt. Dat heeft de Spaanse minister-president Pedro Sánchez aan het parlement medegedeeld. Seks zonder uitdrukkelijke instemming wordt in de nieuwe wet aangemerkt als verkrachting: ‘Als iemand geen ja zegt, dan is het nee.’
De wetswijziging is een reactie op de relatief lichte straf die vijf mannen kregen nadat ze in 2016 seks hadden met een veel jongere vrouw tijdens de stierenfeesten in Pamplona. De vijf, die zichzelf ‘De Roedel’ noemen, werden schuldig bevonden aan seksueel misbruik en veroordeeld tot 9 jaar cel. De aanklager had 23 jaar geëist voor verkrachting, maar daar ging de rechter niet in mee. Voor verkrachting geldt maximaal 15 jaar cel in Spanje, maar in deze zaak was er sprake van meerdere misdrijven, vandaar de hogere strafeis.
De lagere straf maakte veel Spaanse vrouwen woedend en leidde ertoe dat duizenden de straat op gingen om te protesteren. Ook de linkse Spaanse regering vindt dat in de zaak rond De Roedel onmiskenbaar sprake is van verkrachting. De vijf mannen in Pamplona namen hun slachtoffer midden in de nacht mee een portaal van een flatgebouw in. Daar zetten ze haar aan tot een reeks seksuele handelingen met hen allemaal. Ze filmden hun wandaden met hun telefoons.
Het meisje zegt dat ze zozeer in shock was dat ze niet in staat was zich te verzetten. De mannen volgen een omgekeerde redenering: het meisje protesteerde niet, dus ze stemde in, vinden ze. Als bewijs voerden ze hun eigen filmpjes aan: er zou ‘noch afschuw, noch pijn, noch leed’ te zien zijn op het gezicht van het meisje. De Roedel vindt zichzelf daarom onschuldig.
Woede
De nieuwe wet moet borgen dat een misdrijf als dit voortaan ook door rechters wordt geïnterpreteerd als verkrachting. ‘Het mag niet opnieuw gebeuren dat iets wat een zeer ernstig misdrijf is tegen vrouwen, niet als zodanig wordt gezien’, aldus Carmen Calvo, vicepremier en minister van Gelijkheid. De woede over De Roedel is niet bepaald gaan liggen, nu de rechter onlangs bepaalde dat de vijf mannen het hoger beroep in vrijheid mogen afwachten.
Calvo maakte eerder al duidelijk dat ‘als een vrouw niet uitdrukkelijk ja zegt, het nee is’. ‘Op die manier garanderen we haar onafhankelijkheid, haar vrijheid, en het respect voor haar persoon en haar seksualiteit’, verklaarde de minister. Een groep ‘feministische juristen’ moet de nieuwe wet gaan vormgeven. De regering heeft de steun van het linkse Podemos. Rechtse partijen zijn sceptisch.
Premier Sánchez maakte duidelijk dat de wetswijzing past bij een cultuurverandering die hij wil aanjagen. Hij toont zich gevoelig voor de feministische opleving die momenteel in het land plaatsvindt. In Spanje is veel maatschappelijke verontwaardiging over mannelijke dominantie en mannelijk geweld. Iedere keer als een vrouw door haar man wordt vermoord, komt dat uitgebreid in het nieuws. ‘We moeten diegenen in het nauw brengen die anderen in het nauw brengen’, zei Sánchez in het parlement. ‘De straten in Spanje moeten vrij worden van roedels.’
Wederzijdse instemming: zo doet de rest van Europa dat
Zweden
In juli trad in Zweden een wet in werking waarmee seks zonder expliciete toestemming kan worden gedefinieerd als verkrachting. Eerder was daar volgens het strafrecht alleen sprake van als er dwang of geweld bij werd gebruikt. Zwijgen, bijvoorbeeld, gold dan als ‘passieve instemming’. De sociaal-democratische premier van het land, Stefan Löfven, nam in december het initiatief tot de wet in de nasleep van #MeToo. Critici waren van mening dat de wet te ver ging en vonden dat seks niet op deze manier gereguleerd moest worden. Maar Löfven was stellig: ‘Seks moet vrijwillig zijn. Als het niet vrijwillig is, is het illegaal.’ De wet was onderdeel van een pakket aan maatregelen die de belangen van slachtoffers van seksueel misbruik ‘op de eerste plek’ moeten zetten.
Duitsland
Sinds 2016 geldt in Duitsland de zogeheten ‘Nein-ist-Nein’-wet, waarmee is vastgelegd dat er ook sprake van verkrachting kan zijn als het slachtoffer zich niet fysiek heeft verzet. Daarvoor konden daders alleen gestraft worden als het slachtoffer sporen van geweld of fysiek verweer kon aantonen (of de dreiging daarvan). Het uitspreken van het woord ‘nee’ werd niet voldoende geacht om iemand te veroordelen. De wetswijziging kwam er naar aanleiding van de oudejaarsnacht in Keulen in 2015. Die avond deden honderden vrouwen aangifte van aanranding op straat. De gebeurtenissen zorgden voor een politieke dynamiek waarin het CDU, eerst nog tegenstander van de nieuwe wet, zich genoodzaakt zag ook vóór ‘Nein-ist-Nein’ te stemmen.
Verenigd Koninkrijk
‘Een persoon geeft toestemming als hij instemt uit eigen keus, en de vrijheid en het vermogen heeft om die keus te maken,’ aldus de Sexual Offenses Act, die in 2003 werd herzien met deze definitie van ‘consent’ of instemming, in seksueel contact. Ontbreekt die instemming, dan is er sprake van verkrachting. Met de wetswijziging liepen Engeland en Wales voor op Zweden en Duitsland. Noord-Ierland en Schotland hebben soortgelijke wetten.
Volgens Amnesty International zijn er naast deze landen nog vier landen die het ontbreken van toestemming als verkrachting beschouwen. Het gaat om Ierland, België, Cyprus en Luxemburg. In Finland en Denemarken wordt momenteel gediscussieerd over een wetsvoorstel naar Zweeds model.
Spaanse vrouwen de straat op tegen ‘machistisch’ vonnis
Al een paar keer gingen jonge Spaanse vrouwen de straat op om hun verontwaardiging te laten blijken over de rechtszaak tegen De Roedel. Zo ook toen in april de straffen lager uitvielen dan ze hadden gehoopt.
Kabinet vol vrouwen: symbool voor het Spanje van de toekomst
Het is een symbolische daad van de nieuwe Spaanse premier Pedro Sánchez: een kabinet van elf vrouwen en zes mannen. Zulke verhoudingen zijn een unicum in Europa.
In Spanje moet ‘reggaetonles’ geweld tegen vrouwen voorkomen
Nederland heeft rapper Boef, maar ook Spanje heeft zo zijn zorgen over vrouwonvriendelijke uitingen van popartiesten. Daarom krijgen scholieren tegenwoordig ‘reggaetonles’, zodat ze het machismo in de videoclips en teksten doorzien.
De nieuwe omwentelaars: zes jongeren die hun stem luid laten horen
Kunnen zij de wereld net zo ingrijpend veranderen als de studenten van 1968? In Spanje is Carmen Blanco (20) een van de jonge feministen die op de barricaden staan. ‘La revolución será feminista o no será’, zegt ze. Of de revolutie is feministisch, of het is geen revolutie.