Europa bestraft Google met recordboete vanwege machtsmisbruik op mobieltjes

Waar gaat het precies om?

Het draait allemaal om mobieltjes. Google is hier oppermachtig. Níet met eigen telefoons, maar wel met Android, het systeem waarop wereldwijd meer dan 80 procent van alle mobieltjes draait. De rest van de markt is in handen van Apple. Deze dominantie is op zichzelf niet verboden, maar brengt wel verantwoordelijkheden met zich mee, stelt de Commissie. En daar gaat het mis. Google legt volgens eurocommissaris Margrethe Vestager ‘illegale beperkingen’ op aan de makers van mobieltjes, zoals Samsung, Huawei, LG, Sony of Nokia. 

Zij mogen Android gebruiken, maar onder voorwaarden. De door Google opgelegde beperkingen zouden erop gericht zijn de sterke positie in de zoekmarkt (waar Google bijna al zijn geld mee verdient) ook op mobieltjes af te dwingen. ‘Google heeft Android ingezet als een vehikel om de dominantie van zijn zoekmachine te verstevigen’, stelde Vestager woensdag. Het gevolg is volgens haar dat concurrenten de kans wordt ontnomen te innoveren en op een eerlijke manier met Google de strijd aan te gaan. De apps van de concurrenten zullen immers veel minder vaak gebruikt worden dan die van Google. 

Wat voor voorwaarden legt Google die fabrikanten dan op?

Allereerst gaat het om het trosje Google-apps dat op ieder nieuw Android-toestel alvast geïnstalleerd is. Consumenten hoeven dan niet handmatig YouTube, Chrome, Drive of Google Maps te downloaden. Zodra ze hun gloednieuwe Samsung of Huawei opstarten, staan al die Google-apps al te popelen om te kunnen worden gebruikt. Google benadrukt al sinds 2016 dat het geen enkele fabrikant verplicht om die apps vooraf op de toestellen te zetten. Strikt genomen klopt dat, zegt de Commissie, maar feitelijk is er geen alternatief. Willen mobieltjesmakers namelijk een licentie hebben op de app-winkel Play Store (zonder welke Android feitelijk niet goed kan werken), dan moeten ze contracten tekenen die hen onder andere verplichten al die Google-apps voorrang te geven. De Commissie zoemt specifiek in op Google Search en Chrome. Want juist deze zorgen ervoor dat de grote geldmachine Google Search ook op mobiel op volle toeren draait. Consumenten gaan immers niet op zoek naar alternatieven. Een ander punt is dat Google volgens de Commissie fabrikanten ook nog eens geld betaalt om ervoor te zorgen dat er geen andere zoekapp dan Google Search op de toestellen staat. 

Wat stelt Google hier tegenover?

De repliek van Google luidt al twee jaar: wat we doen, is juist goed voor de consument. Bovendien, zegt Google, zijn consumenten vrij Google-apps tijdelijke uit te schakelen (geheel verwijderen kan niet) én om andere apps te installeren. In 2016, in antwoord op de formele bezwaren van de Europese Commissie, wees Google in een blog ook nog eens fijntjes op de situatie bij zijn concurrenten Apple, waar 39 van de 39 voorgeïnstalleerde apps van Apple zelf zijn. Bij een nieuwe Samsung zijn slechts elf van de 38 apps van Google. Google-baas Sundar Pichai herhaalde woensdag in een blogpost nog eens: ‘Snelle innovatie, ruime keuzevrijheid en dalende prijzen zijn klassieke kenmerken van gezonde concurrentie, en Android heeft aan al deze zaken bijgedragen. Het besluit verwerpt het businessmodel dat Android ondersteunt. Android heeft meer keuzevrijheid gecreëerd, niet minder.’

Is Apple nu een concurrent of niet?

Uiteraard, zegt Google: Android en Apple’s iOS concurreren rechtstreeks met elkaar. De Commissie vindt van niet. Het overkoepelende argument is dat Apple zijn besturingssysteem niet beschikbaar stelt aan andere mobieltjesmakers, maar strikt voor zichzelf houdt. Met andere woorden: een iPhone en iOS zijn aan elkaar vastgeklonken. Gevolg is dat het lastig overstappen is tussen een Android- en iOS-toestel. Bovendien zijn iPhones over het algemeen duurder dan Android-toestellen zodat ze niet toegankelijk zijn voor een groot deel van de huidige Android-gebruikers.

Maar wie heeft er gelijk?

Moeilijk te zeggen, vindt Anna Gerbrandy, hoogleraar Mededingingsrecht aan de Universiteit Utrecht. Ze noemt de argumentatie dat iOS geen concurrent is ‘op zijn minst verrassend’. Het grote twistpunt is volgens haar de focus van de Europese Commissie op de negatieve effecten van de acties van Google. ‘Ik snap dat ze zeggen dat dit niet bevorderlijk is voor de concurrenten die zich ook in de markt van het zoeken begeven. Maar heeft het ook negatieve effecten op de consument? Daar ben ik nog niet van overtuigd.’`

Wat is het effect van deze straf?

Allereerst het bedrag van 4,3 miljard euro, ofwel 5 procent van Alphabets jaaromzet. Het is met afstand de hoogste boete die Europa ooit heeft opgelegd. Hoe hoog ook, iedere keer rijst de vraag of het grootverdieners als Google wel raakt. Gerbrandy vindt dat eurocommissaris Vestager met deze boete voortvarend doorpakt. ‘Dit doet Alphabet echt wel pijn.’ En hier zit tegelijk iets ambivalents in, schetst Gerbrandy: ‘Deze maatregel hoeft dus niet per se goed nieuws voor de consument te betekenen. Je kan je namelijk ook voorstellen dat deze boete ten koste gaat van de ontwikkeling van nieuwe apps of diensten.’ Overigens zal Google er niet vanaf zijn met het betalen van een boete. Nee, Google moet zijn huidige gedrag ook daadwerkelijk binnen negentig dagen aanpassen. Maar ook dan blijft het een groot vraagteken wat het daadwerkelijke effect is. Gerbrandy wijst op de vergelijkbare zaak tussen Europa en toenmalig monopolist Microsoft. Ook toen was er sprake van machtsmisbruik op het gebied van besturingssystemen: Windows. Microsoft gebruikte Windows als koevoet om ook Internet Explorer en Windows Media Player aan de consument op te leggen. Volgens Gerbrandy is het niet ondenkbaar dat dát laatste probleem zich ook zonder het Europese ingrijpen zou hebben opgelost. Maar, besluit Gerbrandy: ‘Ik vind de positie van Alphabet bedreigender dan die van Microsoft destijds. Vanwege Google’s poortwachtersfunctie én zijn dataverzameling én zijn invloed op individuele beslissingen.’

Google gaat tegen de uitspraak in beroep.