Direct naar artikelinhoud
AnalyseExtreme hitte

Goed koppenmateriaal: volgende week 42 graden (maar de kans dat het echt zo warm wordt is heel klein)

Weerman Gerrit Hiemstra had er dinsdag op de radio zijn handen vol aan: de verhitte berichten in sommige media dat het ergens komende week boven de 40 graden zal worden in Nederland. Laat je niet gek maken, was zijn boodschap. 

De waterstand in de grote rivieren wordt steeds lager. Hierdoor worden de Waalstranden breder.Beeld Marcel van den Bergh / De Volkskrant

Zelfs de hittegolf die er volgens de geruchten zeker zou komen, na weken warm en droog weer, was aan hem niet echt besteed, nee. De kans daarop was minimaal. En ergens komende week maxima van 42 graden? Hooguit 2 procent kans.

Boosdoener in alle opwinding is de tweeweekse voorspelling die computers het afgelopen weekend produceerden. Het KNMI maakt, met data van het Europese weercentrum in Reading, Engeland, modelberekeningen voor de weersituatie voor vijftien dagen vooruit. Het resultaat is een golvende grafiek met maxima overdag en minima ’s nachts, twee weken vooruit.

Verschillen

Maar omdat het weer een grillig, chaotisch verschijnsel is waarbij kleine beginverschillen gemakkelijk tot zeer verschillende uitkomsten leiden, worden zulke berekeningen steevast vijftig keer herhaald. Dat levert dan niet één grafiek op, maar vijftig grafieken. Die overlappen elkaar goeddeels, maar verschillen net wat meer of minder in vooral de maxima die ze voor een dag berekenen.

Voor weerberichtmakers als Hiemstra zijn zulke ensemblegrafieken de grondstof voor hun voorspelling. Daarbij gaat het om de kansen op neerslag, op vorst of zomerhitte. Het weerbericht gaat over hoe het weer waarschijnlijk zal worden.

Verschillen
Beeld de Volkskrant

Met vijftig modelberekeningen is statistiek te bedrijven. Er is een gemiddeld patroon, waar ongeveer de helft van de berekeningen bij in de buurt uitkomen. Zeker de eerste dagen, verderop neemt de ongewisheid toe. Maar er zijn altijd uitschieters. Dat die zeldzamer zijn, wil niet zeggen dat ze niet kunnen kloppen, wel dat de kans erop minimaal is.

Soms heeft het journalistiek zin om die uitschieters toch in de weerberichtgeving te vermelden. In de winter bijvoorbeeld, als zich een lange strenge vorst lijkt aan te dienen, die wellicht – eindelijk weer eens – tot een Elfstedentocht zou kunnen leiden. Dat de tergend lange warmteperiode van de laatste weken – met inmiddels recorddroogte als gevolg – eventueel nóg erger zou kunnen worden:  geheid koppenmateriaal.

Opwarming

En het past in de klimaatscenario’s die op termijn een grotere kans op langdurige zomerhitte voorspellen in een opwarmende wereld. Het huidige weerbeeld voor Nederland en West-Europa heeft vooral te maken met een zogeheten blokkade, waarbij een continentaal hogedrukgebied weerfronten vanaf de oceaan tegenhoudt. Goeddeels een toevallige samenloop van meteorologische omstandigheden.

In het geval van de maandag overal besproken 42 horrorgraden ging het om precies één van de vijftig modelberekeningen voor de komende vijftien dagen, in simpele schoolstatistiek een kans van 2 procent. Voor één lokatie: Twente. Verreweg de meeste modelberekeningen in de grafiek komen nauwelijks aan de 30 graden middagtemperatuur. Aanhoudend warm, dat is wel waarschijnlijk. Maar een helse 42 graden neemt eigenlijk niemand in weerkringen echt serieus. 

Dat weermannen zich ‘rotschrokken’ bij de computerresultaten, is een fabeltje. Bijzonder, noemen ze het zelf. ‘Ik had het nog nooit gezien’, zegt een betrokken KNMI-meteoroloog.

Hittegolf?

Daarmee is ook de kans op een officiële hittegolf discutabel. Het KNMI hanteert van oudsher een vaste definitie voor een hittegolf: vijf zomerse dagen in De Bilt met minimaal twee tropische van minstens 30 graden. Volgens de meest recente weerpluimen van dinsdag is de kans aanzienlijk op een reeks zomerse dagen in de Bilt, komende week. Er is een kans van eenvijfde dat het meer dan 30 graden wordt, met een uitschieter op de vrijdag van 34-36 graden, maar met een kans van 1 tot 2 procent. Een officiële hittegolf zou verbazingwekkend zijn. In de nieuwe pluim zit overigens, ook in Twente, geen 42 graden meer.

Intussen blijven juni en juli 2018 wel degelijk uitzonderlijke weermaanden. De zomer van 2018 kende inmiddels 29 officiële zomerse dagen en komt daarmee in de top-20 van hete Nederlandse zomers. Het recordjaar 2006 met 51 zomerse dagen is overigens nog lang niet in zicht. Wel is volgens de statistieken van Rijkswaterstaat de droogte inmiddels recordhoog en vergelijkbaar met het droogste jaar ooit gemeten, het memorabele 1976. Toen telde het KNMI 46 zomerse dagen.