Direct naar artikelinhoud
BoekenHet witte huis

Een Archie Bunker in het Witte Huis

Bob Woodward schetst een levendig beeld van de felle discussies in het Witte Huis. Trumps medewerkers hebben er hun handen vol aan de president te behoeden voor stommiteiten.

Illustratie van Het Witte Huis.Beeld Silvia Celiberti

‘Van welk land?’, vroeg Steve Bannon neerbuigend, toen zijn rechtse kompaan David Bossie hem in 2010 vertelde dat Donald Trump overwoog aan de presidentsverkiezingen mee te doen. ‘Donald Trump gaat nooit aan de verkiezingen meedoen. Tegen Obama? Vergeet het maar. Ik heb geen tijd voor fucking nonsense.’

Toch laat hij zich overhalen door Bossie en zoeken ze de miljardair op in zijn Trump Tower. De bijeenkomst heeft een hoog slapstick gehalte. Trump is enthousiast als Bannon het over het populisme heeft: opkomen voor de gewone man die zich genaaid voelt door het systeem. ‘Dat is wat ik ben, een popularist’, zegt Trump. ‘Nee, het is populist’, verbetert Bannon hem. ‘Ja, ja, een popularist’, houdt Trump vol.

De cover van FEAR, Trump in the White House van Bob Woodward.Beeld RV

Bob Woodward: Fear – Trump in the White House

Simon & Schuster; 448 pagina’s; € 21,99.

Angst – Trump in het Witte Huis
Prometheus; € 19,99.

Trump blijkt totaal geen kaas te hebben gegeten van politiek en liegt er vrolijk op los, maar toch is Bannon onder de indruk. Trump is een Archie Bunker, de bekrompen, recht-voor-zijn raap pratende mopperaar uit de tv-serie, maar dan een ‘heel gedreven Archie Bunker’. Zes jaar later, in augustus 2016, blaast Bannon Trumps kwakkelende verkiezingscampagne nieuw leven in en nu zit Archie Bunker in het Witte Huis.

Macht is angst

Bannon is een van de voornaamste bronnen die Bob Woodward, de journalist die ooit samen met Carl Bernstein president Nixon ten val bracht, heeft gebruikt voor zijn boek Fear – Trump in the White House. De titel ‘Angst’ verwijst naar de raad die Trump een vriend die van seksueel wangedrag werd beschuldigd ooit gaf: ‘Echte macht is angst. Het gaat allemaal over kracht. Laat nooit zwakte zien!’ Dus: terugvechten en nooit toegeven!

Als Trump onder vuur ligt van alle kanten wegens de ‘grab them by the pussy’-tape, gaat de vroegere burgemeester van New York Rudy Giuliani als enige de nieuwsshows langs om hem te verdedigen. Het bevalt Trump maar niks. Op een vergadering met zijn team vernedert hij hem. ‘Ik heb nog nooit iemand mij zo slecht zien verdedigen. Je lijkt een baby die verschoond moet worden. Wanneer word je eens een man?’

Ontkennen, terugslaan, je macht laten zien, het zijn de basisprincipes van Trumps aanpak. Als er kritiek is op de uitdagende tweets waarmee hij de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un bestookt (‘mijn nucleaire knop is veel groter en veel krachtiger en werkt bovendien!’) legt hij uit: ‘Hij is een bullebak. De enige manier om met die lui om te gaan is keihard te zijn. Ik ga hem intimideren.’ Het is een krachtmeting die hij heel persoonlijk opvat: ‘Dit is puur Leider tegen Leider. Man tegen Man. Ik tegen Kim’.

Maar ‘Angst’ verwijst ook naar de voortdurende vrees van Trumps medewerkers dat de president in een van zijn impulsieve buien iets stoms zal doen. Ze hebben er de handen vol aan. Opgehitst door Fox News, Bannon en Peter Navarro, een uitgesproken havik op het gebied van handel, wil Trump het ene na het andere handelsverdrag opblazen en Amerika’s ‘oneerlijke’ handelspartners met importtarieven straffen. ‘Ik wil iets ondertekenen’, roept hij van tijd tot tijd ongeduldig. ‘Breng me de tarieven!’

Felle discussies

Met allerlei bureaucratische vertragingstactieken weten stafchef John Kelly, zijn rechterhand Rob Porter (vertrokken wegens het mishandelen van zijn vrouw) en economisch adviseur Gary Cohn (ook weg) Trumps impulsen ietwat te beteugelen. ‘Het is niet wat wij voor het land hebben gedaan. Het is wat hij dankzij ons niet heeft gedaan’, zegt Cohn, die op een gegeven moment zelfs stiekem een document van Trumps tafel steelt voordat de president het kan tekenen.

Aan de hand van honderden gesprekken met figuren uit Trumps omgeving geeft Woodward een levendig beeld van de felle discussies binnen het Witte Huis. Waar het ook over gaat, een constante is dat Trump het gevoel heeft dat de hele wereld bezig is de Verenigde Staten te flessen. De NAVO-partners betalen niet genoeg, maar uiteindelijk laat hij zich toch door minister van Defensie James Mattis overhalen: ‘Oké, jij krijgt je NAVO, maar dan moet je wel de huur innen!’ Afghanistan, hetzelfde liedje: ‘Wat doen we daar? Ze bestelen ons! Waarom profiteren wij niet van hun minerale rijkdommen? Jullie zitten maar op je gat!’

‘Idioot’

Een gezellige boel is het niet. Reince Priebus, Trumps eerste stafchef, beschrijft het Witte Huis als een dierentuin vol ‘roofdieren’, maar zonder muren. Trump zelf vernedert zijn medewerkers aan de lopende band. ‘Jij weer? Je was net toch ook hier?’, snauwt hij tegen nationale veiligheidsadviseur McMaster (inmiddels ontslagen), als die voor een vergadering komt. Andersom noemen Trumps medewerkers hem achter zijn rug een ‘idioot’ (Kelly), ‘een debiel’ (minister van Buitenlandse Zaken Tillerson, ook weg) en een ‘halve gare’ (Cohn).

Woodward laat de scènes voor zichzelf spreken, maar doordat hij zwaar leunt op bronnen als Cohn, Porter en Bannon komen zij er soms wel erg gunstig af. Een enkele keer laat Woodward zijn mening wel duidelijk blijken. Hij vindt het onbegrijpelijk dat voormalig FBI-chef Comey Trump naast alle serieuze bewijzen voor de Russische inmenging het dubieuze ‘plasseks-rapport’ van de Britse ex-spion Steele heeft voorgelegd. Een ‘flut-rapport’, vindt hij.

In een van de laatste scènes beschrijft Woodward hoe Trump totaal verstrikt raakt in allerlei leugens en tegenstrijdigheden, als zijn (inmiddels vertrokken) advocaat John Dowd hem demonstreert hoe gevaarlijk het voor hem is om zich door speciaal aanklager Mueller te laten verhoren. ‘Dat hele gedoe is een verdomd verzinsel!’, ontploft Trump wanneer hij zichzelf heeft klem gepraat. Voor Dowd is het duidelijk. ‘Niet getuigen of anders wordt het een oranje gevangenisoverall’, zegt hij tegen Trump. ‘U bent daar niet erg goed in.’

Eigenlijk had Dowd willen zeggen: u bent een fucking leugenaar, concludeert Woodward. Maar ook al is hij daarvan overtuigd, toch wekt Woodward de indruk dat hij betwijfelt of er werkelijk sprake was van samenwerking met de Russen. Geen tweede Watergate?