‘Ik stel mijn kiezers teleur’

Den Haag

‘Niets’, zegt Jeroen Dijsselbloem. De vraag was of het getal 51.695 hem iets zegt. Met een zucht wrijft de PvdA’er over zijn gezicht. De hectiek van de dag waarop hij zijn vertrek uit de Nederlandse politiek aankondigt, toont zich als de demissionair minister van Financiën zoekt naar dat getal. ‘Misschien het aantal dagen dat ik Kamerlid ben geweest?’

Het was het aantal voorkeurstemmen dat u op 15 maart kreeg. Is het geen kiezersbedrog dat u de politiek verlaat en uw Kamerzetel opgeeft, op het moment dat u weer in de Kamer zou komen?

‘Ik voel me zeer bezwaard, juist ten opzichte van hen die hun stem aan mij persoonlijk hebben gegeven. Dat neem ik niet licht. Mijn besluit is niet fraai. Tegelijkertijd denk ik dat die 51.000 mensen recht hebben op een Kamerlid dat er 200 procent voor gaat. In een PvdA-fractie van negen man moeten er negen kanonnen staan, zoals ik in mijn afscheidsbrief schreef. Op dit moment heb ik niet die enorme drive om door te gaan. Daarmee praat ik het niet goed. Mensen hebben op mij gestemd in de hoop en het vertrouwen dat ik het vier jaar zou doen. Ik stel hen teleur. Ik hoop op hun begrip.’

Het lijkt alsof u na het ministerschap een plek in de Kamer te min vindt.

‘Ik snap dat mensen dat denken. Maar de crux voor mij is de verkiezingsuitslag. We zijn van 38 naar 9 zetels gegaan, dat heeft nog elke dag grote impact op mij. Je kunt nog zo tevreden zijn over hoe Nederland er economisch en financieel voor staat maar als je van 38 naar 9 duikelt, heb je politiek iets heel erg slecht gedaan. Dat reken ik mezelf zwaar aan. Ik was co-auteur van het PvdA-verkiezingsprogramma, lid van het campagneteam, voerde samen met Diederik Samsom de onderhandelingen voor Rutte-II. Ik speelde een dominante rol in het kabinet. Als je dan zo’n electorale smak maakt, voel je je verantwoordelijk. Ben ik nog de persoon om weer één van de PvdA-gezichten te zijn? Of is het beter dat iemand anders met nieuwe energie en frisse ideeën die kar gaat trekken? Ik heb voor het tweede gekozen.’

Nederland gered, PvdA overleden. Was dat het waard?

‘De PvdA is niet dood. Maar ik begrijp de vraag. Nederland staat er heel goed voor, er komt geen internationale ranglijst voorbij of we staan bovenaan. Feit is dat ‘wij Nederlanders’ dat niet zo voelen. Als dat zo is, heb je als politicus gefaald.’

Misschien de verkeerde keuzes gemaakt tijdens de crisis?

‘We hebben heel ingrijpende maatregelen genomen die allemaal tenminste tien jaar eerder doorgevoerd hadden moeten worden. Maar aan dat besef heb je niets als de crisis grote gaten slaat in de begroting, de werkgelegenheid en de economie. De crisis maakte een bruut einde aan het ­doorschuiven van problemen: de oplopende zorgkosten; de ongezonde hypotheekaftrek; het wankele ­pensioenstelsel.’

U schrijft in uw afscheidsbrief de ‘vuurkracht’ te missen voor het Kamerlidmaatschap. Maar de PvdA-fractie heeft toch ook ervaring nodig om een nieuwe koers uit te zetten?

‘Juist wat ervaring betreft is de PvdA-fractie met vier oud-bewindslieden topzwaar. Dat is een nadeel. Toen Diederik, Staf (Depla, red.) en ik de jonge honden waren, zeiden we ook tegen de oude, Paars II-generatie: jullie tijd is geweest, maak plaats! Het gaat om de balans tussen vernieuwing en continuïteit. Misschien maakt mijn vertrek die balans wat evenwichtiger.’

Zegt u nu dat het beter is dat Asscher, Ploumen en Dijksma ook vertrekken?

‘Dat is een voorspelbare vraag. Met vier oud-bewindslieden in een fractie van negen die ook nog eens oudgediende Kamerleden als Arib en Kuiken telt, is er wel heel erg veel ervaring. Meer vernieuwing is zeker wenselijk. ’

Was uw ‘vuurkracht’ opeens weg of is ze geleidelijk gedoofd?

‘De verkiezingsuitslag was de dreun. Mijn loyaliteit aan de PvdA gaat ver, heel ver. Mijn vrouw vroeg me regelmatig: moet je niet eens voor jezelf kiezen? Ik heb mezelf niet weggecijferd met al dat gesjor aan de partij en Nederland, ik heb dat met veel plezier gedaan. Maar die verkiezingsnacht van 15 maart ... Hans Spekman (toenmalig partijvoorzitter, red.) kwam naar me toe en zei: Jeroen, jij moet het podium op, je moet de zaal toespreken. Ik had geen idee wat te zeggen. Al die mensen die met hart en ziel campagne hadden gevoerd en nu vol ongeloof aankeken tegen die negen zetels. Het was het moeilijkste moment uit mijn politieke carrière. Ik weet niet meer wat ik gezegd heb maar het was met tranen in mijn ogen. En zelfs toen wilde ik niet weglopen, toch weer er tegenaan gaan. Maar op een gegeven moment was ik vooral bezig mezelf aan het overtuigen.’

Wanneer wist u: ik vertrek?

‘Rond de zomer, tijdens de vakantie heb je meer tijd om na te denken. Toen daalde het muntje dat er inderdaad een heel ander kabinet komt, dat de PvdA echt in de oppositie gaat. Allemaal nare gedachten die ik tot dan voor me uit had geschoven. Veel mensen hadden me al gevraagd: ga je nu echt terug naar de Kamer? Met zo’n toon vol ongeloof. Maandenlang bleef ik met grote verbaasde ogen antwoorden: natuurlijk, waarom niet? Maar die zomer besefte ik: dit is niet zo’n gekke vraag. Aan het eind van de vakantie was ik eruit. Ik heb er met Lodewijk (Asscher, red.) over gesproken. Hij heeft niet geprobeerd me op andere gedachten te brengen. Hij zei dat hij het heel jammer vindt maar begrijpt.’

Zien we u nooit meer terug in de Nederlandse politiek?

‘Zeg nooit nooit maar nu ben ik even een blanco vel. Ik moet kiezen qua werk: nationaal, Europees, internationaal? Publieke of private sector?’

De ECB zoekt vanaf 2019 een nieuwe voorzitter.

‘Zeker. Maar dat zijn ongrijpbare processen voor zo’n baan, ver weg ook. Het kan ook dat ik gewoon een leuke baan in Nederland zoek. Het moet iets zijn waar ik vrolijk van word.’

Een bank?

‘De verwevenheid tussen de politiek en de financiële sector vind ik zorgwekkend. Om zelfs de schijn van belangenverstrengeling te vermijden zal ik zeker de eerste twee jaar niet in de financiële sector werken.’

U blijft nog even voorzitter van de Eurogroep. Daar wordt over een vaste voorzitter gesproken. Interesse?

‘In december kiest de Eurogroep haar nieuwe voorzitter en dat blijft in principe een nevenfunctie voor een minister van Financiën, zoals ik dat deed. Ik zie vier, vijf, zes ministers in de Eurogroep die interesse hebben, dus kandidaten genoeg. Ik ga me niet in dat speelveld mengen.’ <