OM vraagt rechter om bestuur Amsterdamse As-Siddieqscholen te ontslaan

Eerder deze maand draaide onderwijsminister Mariëlle Paul de geldkraan voor de scholen vrijwel dicht. Ze krijgen nog maar 20 procent van het gebruikelijke budget, omdat verlangde wisselingen in het bestuur alsmaar uitblijven. Daardoor dreigt op korte termijn een faillissement en om die reden komt het OM in actie.

Het stelt in een persbericht dat het bestuur ‘zodanig in strijd handelt met het belang van de stichting, maar vooral ook met dat van de leerlingen en docenten van de betrokken scholen’ dat het moet opstappen.

Regen van kritiek

Stichting Islamitische School Amsterdam, de officiële naam van het As-Siddieqbestuur, is verantwoordelijk voor drie basisscholen: Al Maes in De Baarsjes, Al Jawhara in de Indische Buurt en Al Yaqoet in de Waterlandpleinbuurt. Het is de grootste islamitische onderwijsinstelling in Amsterdam. Het regent al jaren kritische rapporten van de Onderwijsinspectie, die bezorgd is over de kwaliteit van het onderwijs op de scholen.

Eerder verlangde minister Paul de benoeming van drie nieuwe bestuursleden en een directeur. Die nieuwe bestuursleden zijn er inmiddels. Maar een directeur die kan rekenen op goedkeuring van de minister, ontbreekt nog. Half maart verscheen een vacature voor een directeur-bestuurder. ‘Wie durft en wil ervoor gaan?’ vroeg een wervingsbureau in de begeleidende tekst. Het is de bedoeling dat er binnen een paar weken iemand wordt benoemd. Maar het optreden van het OM doorkruist die procedure.

Interim-bestuur staat klaar

Waarschijnlijk zal de rechtbank zich op korte termijn uitspreken over het verzoek om het complete bestuur te ontslaan. Als de rechtbank daarmee akkoord gaat, kan meteen een interim-bestuur worden benoemd dat volgens een woordvoerder van minister Paul klaarstaat om aan de slag te gaan. Minister Paul zal in dat geval de financiële sancties ‘pauzeren’. Dat betekent dat de bekostiging vanuit het Rijk wordt hervat, om te voorkomen dat de scholen omvallen.

Het ziet er echter naar uit dat de financiële sancties van het ministerie van Onderwijs niet voldoende zijn om het tij te keren. Hoewel alle betrokken instanties faillissement vrezen, heeft het bestuur in een brief naar ouders en medewerkers gecommuniceerd dat ondanks dat de financiering met 80 procent is verminderd, er geen zorgen zijn en alle salarissen en facturen tijdig betaald kunnen worden.

Nu is er dus een andere route gekozen; de civiele route. Bij stichtingen kan het OM, als er iets aan de hand is zoals wanbeheer of wanbeleid, de rechter vragen een rechtspersoon te verbieden wegens strijd met de openbare orde. Een stichting is een rechtspersoon. Bestuurders kunnen via deze procedure worden geschorst en ontslagen als zij de stichting hebben benadeeld.

Geen schot in de zaak

Het is voor zover bekend niet eerder voorgekomen dat door toedoen van het OM een schoolbestuur wordt ontslagen. Op grond van het Burgerlijk Wetboek kan het OM de rechter vragen het bestuur van een stichting naar huis te sturen als dat in strijd met de eigen statuten handelt.

De in onderwijsrecht gespecialiseerde advocaat Wouter Pors acht de kans groot dat de rechtbank het ontslagverzoek van het OM zal toewijzen. “Ik heb begrepen dat het ministerie al lange tijd tevergeefs probeert het bestuur te vervangen en dat er geen schot in de zaak zit. Als een school dan ten onder dreigt te gaan, acht ik de kans heel groot dat de rechtbank het verzoek toewijst.”

Het is ook nooit eerder voorgekomen dat een minister zo stevig ingrijpt bij basisscholen wegens wanbeleid. De minister kan ook een bestuur de wacht aanzeggen, wat de voorbije jaren een handvol keren is gebeurd. Maar in zo’n geval moet de minister bij de rechter aantonen belang te hebben bij het vervangen van het bestuur. “Voor het OM is die bevoegdheid bij de wet geregeld, die hoeft dat belang niet te bewijzen,” aldus Pors.

Achter de schermen

In de tussentijd wordt er achter de schermen wel al nagedacht over wat te doen als de scholen sluiten en 1100 kinderen een nieuwe plek moeten krijgen in Amsterdam. Het is een agendapunt voor de BBO, de vereniging van Amsterdamse schoolbesturen in het primair onderwijs. Omdat het bij As Siddieq om bijzonder onderwijs gaat, zijn de bij de BBO aangesloten scholen niet verantwoordelijk voor de opvang van de leerlingen. Maar ze voelen zich wél verantwoordelijk. Hoe er vlak voor de zomervakantie meer dan duizend plekken moeten worden gecreëerd en hoe dat verdeeld gaat worden, daar wordt de komende weken over gesproken.

Komende dinsdag stemt de Tweede Kamer over een door Denk ingediende motie, die de regering oproept zich ‘maximaal in te spannen’ om te voorkomen dat de leerlingen van de As-Siddieqscholen thuis komen te zitten.

De gemeente Amsterdam laat in een schriftelijke reactie weten dat het zich net als het ministerie en de inspectie al lange tijd zorgen maakt over de ontstane bestuurscrisis en het effect daarvan op het onderwijs op de scholen. ‘Het belang van continuïteit van goed onderwijs voor kinderen moet altijd voorop blijven staan. Wij blijven het proces nauwlettend in de gaten houden.’

Het schoolbestuur zelf heeft sinds het ontstaan van de interne crisis in 2020, toen het bestuur in twee kampen uiteenviel, nooit gereageerd op berichten hierover en was ook vrijdagochtend niet bereikbaar voor commentaar.

Luister naar onze wekelijkse podcast Amsterdam wereldstad